مقدمه
امروزه ارائه اطلاعات حسابداری و گزارشهای مالی قابل اتکا از نیازهای اساسی دنیای متحول کنونی است. برای حصول اطمینان از این امر به سازوکارهایی همانند نظام راهبری مناسب در شرکتها و سایر بنگاههای اقتصادی نیاز است. کمیته حسابرسی یکی از ارکان اصلی نظام راهبری شرکتها است که موجبات تقویت و سلامت گزارشگری مالی را فراهم میکند و استقلال حسابرسان مستقل را ارتقا میبخشد. سود، معیار مهمی در تصمیمگیری و ارزیابی استفادهکنندگان از صورتهای مالی است. اهمیت سود در این موارد یکی از دلایل مدیریت سود است. مدیریت سود، دخالت هدفمند در فرایند گزارشگری مالی خارجی با هدف بهدست آوردن منافع شخصی است [
1].
با توجه به تضاد منافع حاکم بر محیط حسابرسی و ماهیت مسائل موجود، حسابرسان باید از مهارت یا صلاحیت حرفهای کافی برخوردار باشند. با این حال، تعریف یکسان از ابعاد این مفهوم در ادبیات و تحقیقات پیشین وجود ندارد و ابعاد آن به فراخور مقتضیات زمان دستخوش تغییرات اساسی قرار گرفته است. بررسی سیر تطور تاریخی این مفهوم نیز حکایت از گسترش ابعاد آن به مفاهیمی مانند مهارتهای ارتباطی، دانش مدیریت و پاسخگویی دارد [
2].
هدف حسابرسان، حفاظت از منافع سهامداران در مقابل تحریفات و اشتباهات بااهمیت موجود در صورتهای مالی است و در این میان انگیزههای مدیران در جهت اعمال منافع شخصی در کیفیت سود، مانع از رسیدن حسابرسان به اهداف خود میشوند. در مقابل، حسابرسان میتوانند با افزایش کیفیت حسابرسی، مدیریت سود احتمالی توسط مدیران را کشف کنند و مدیران را در راستای اعمال مدیریت سود در تنگنا قرار دهند [
3].
بنابراین کیفیت حسابرسی در شرکتها، وابسته به شرایط روحی و روانی حسابرسان است و میتواند در تصمیمگیریهای شرکت تأثیرگذار باشد. عواملی که میتواند بر شغل حسابرس تأثیرگذار باشد، استرس شغلی، توانمندی حسابرس و سازمانیافتگی شخصیت حسابرسان است. مطالعات سالهای اخیر در حوزه استرس شغلی زمینه بسط و گسترش نظریههای مطرح در باب رفتارهای کاری را فراهم ساخته است. ازنظر نظری، استرس شغلی، پیامد ادراک عدم توازن بین عوامل فشارآور و توانایی فرد برای مقابله با این عوامل فشارآور است [
4].
به دلیل ماهیت پدیدارشناختی و ذهنی استرس، این پدیده در شرایط و موقعیتهای یکسان، ممکن است اثرات مشابهی بر افراد متفاوت به جای نگذارد. به هر حال، استرس شغلی میتواند تبعات جسمی و روانی متعددی برای افراد به بار آورد. یکی از الگوهایی که در حوزه استرس شغلی در دهه 80 ارائه شد، الگوی جامع استرس است [
5].
این الگو متشکل از منابع فشار (روابط با دیگران، نقشهای مدیریتی، ماهیت شغلی، پیشرفت و فرهنگ سازمان)، ویژگیهای فردی (منبع کنترل یا تیپ شخصیتی A)، راهبردهای مقابله با استرس و متغیرهای پیامد مربوط به سلامت (رضایت شغلی و بهداشت روانی و جسمی) است. بر اساس این الگو عوامل فشارآور شغلی میتوانند به روشهای مختلف سطح سلامت روانی و عاطفی افراد را به مخاطره اندازد. الگوی دیگری که از طریق آن تلاش شده تا رابطه میان استرس شغلی با پیامدهای رفتاری و عملکردی مورد تبیین قرار گیرد، الگوی استرسـنامتعادلیـجبران است [
6].
از نظر فروید، بنیانگذار روانکاوی شخصیت انسان سه ساختار شامل «نهاد»، «خود» و «فراخود» دارد. «خود» به دومین ساختار شخصیت در نظریه فروید اطلاق میشود که در اثر نیروهای موجود در «نهاد» به وجود میآید [
7]. عملکردهای «خود» شامل ارتباط با واقعیت، تنظیم و کنترل نیروهای غریزی، روابط موضوعی، پردازش تفکر، عملکردهای دفاعی و ترکیبی و قضاوت است [
8].
توانمندی «خود» به ظرفیت «من» برای اداره تقاضاهای متعارض «نهاد»، «فراخود» و مقتضیات واقعیت بیرونی اشاره دارد و به میزانی که «من» قادر به ایجاد تعادل کارکردی نباشد، شخصیت فرد درگیر اختلال خواهد شد [
9]. بنابر تعریف استرافیو، نیرومندی «من» توانایی «خود» برای مواجه با واقعیت بیرونی است، زمانی که «من» بین خواستههای «نهاد»، «فراخود» و «محیط بیرون» تعادل برقرار کند [
10].
درواقع، ساختارهای شخصیت را میتوان بهعنوان یکی از علل تأثیرگذار بین علل مؤثر دیگر در رفتارهای انسان و نمایهای آسیبشناختی در نظر گرفت. کرنبرگ سه سطح آسیبشناسی شخصیت را با توجه به سطح سائقها، ساختارها، روابط موضوعی و روند رشد مطرح کرده است [
11].
با توجه به اینکه پژوهشی در مورد تأثیرات همزمان متغیرهای روانشناختی و شغلی بر کیفیت حسابرسی در ایران صورت نگرفته است. بنابراین با توجه به اهمیت موضوع کیفیت حسابرسی در سازمانها، اهمیت این موضوع را چند برابر میکند که پژوهشگر بتواند با ارائه مدلی در راستای ارتقای کیفیت حسابرسی در سازمانها بتوانند به بهبود عملکرد سازمانها بپردازد [
12].
از آنجا که کیفیت حسابرسی با استفاده از نیروی انسانی صورت میگیرد،بدین ترتیب بحث سازمانیافتگی شخصیت، استرس شغلی و همچنین توانمندی افراد بسیار حائز اهمیت است. در این پژوهش این سؤال مطرح میشود:
«آیا سازمانیافتگی شخصیت، استرس شغلی و توانمندی «خود» بر کیفیت حسابرسی شرکتها تأثیرگذار است؟»
مبانی نظری و پیشینه پژوهش
در طول تاریخ محققان به دنبال بهبود درک خود از رابطه مهارت و قضاوت حسابرسی بودهاند [
13]. وجود دو مشکل، پیشرفتهای شناسایی رابطه مهارت و قضاوت حسابرسی را محدود کرده است. مشکل اول، اینکه تعریف پذیرفتهشده عمومی از مهارت در حسابرسی وجود ندارد یا معیاری برای اندازهگیری آن مشخص نشده است. این مشکل از آنجا نشأت میگیرد که در شناسایی مهارتها پیشرفت نظری حاصل نشده است. مشکل دوم با تعریف عملکرد قضاوتی حسابرس ارتباط دارد، تعریف مناسب از عملکرد قضاوتی نمیتواند بدون وجود تعریف پذیرفتهشده کلی از مهارت صورت گیرد. وجود نظریه تفصیلی و شفاف، به محققان در شناسایی مهارتها کمک میکند و به درک بهتری از ماهیت مهارت منجر میشود [
14].
با وجود اهمیت روزافزون کمیتههای حسابرسی همچنین با توجه به شرایط و انگیزههای خاص شخصی، سازمانی و محیطی، انتظار نمیرود که واحدهای مزبور بهصورت اختیاری، کمیته حسابرسی ایجاد کنند [
15]. امروزه جنبههای گوناگونی از مسئله هویت مورد توجه دانشمندان و متفکران در زمینههای فلسفه، جامعهشناسی و روانشناسی قرار گرفته است [
16]، اما این نوع تحقیقات زمانی اهمیت خود را بیشتر نمایان میکند که ما با پدیدهای مانند مدرنیته و جهانی شدن در عصر حاضر مواجه هستیم که نهتنها بر جنبههای اقتصادی، صنعتی و اجتماعی تأثیر عمیق گذاشته، بلکه جنبه فرهنگی، اعتقادی و روانشناختی زندگی مردم و بهخصوص جوانان را هم دچار تغییر و تحولاتی اساسی کرده است [
17]. بهعبارت دیگر، فرهنگ حاکم بر جامعه باعث شکلگیری و سازمانیافتگی هویت میشود [
18].
امروزه سازمانها بهطور روزافزون به اهمیت مثبتبودن و تمرکز بر توسعه نقاط قوت کارکنان به جای نقاط ضعف آنها پی بردهاند. روانشناسی مثبتنگر جنبهای از علم روانشناسی است که به مطالعه شرایط و فرایندهایی که به موفقیت افراد، گروهها و سازمانها کمک میکنند، میپردازد [
19].
همچنین تحقیق یوسف [
20] نشان داده است سرمایههای روانشناختی با ایجاد نگرشها و نگاه مثبت به کار و کاهش تنشهای شغلی سبب ایجاد عملکرد شغلی کارکنان، خشنودی شغلی و تعهد سازمانی میشود. در تحقیق آدامز و همکاران [
21] نشان داده شد سازمانهایی که سطح امیدواری کارکنانشان بالاتر بوده است، عملکرد موفقیتآمیزتری نسبت به سازمانهای دیگر داشتند.
از آنجا که بخش عمدهای از زندگی انسان و تأمین نیازهای مادی و معنوی او از طریق کار کردن میسر خواهد شد و حسابرسی نیز به عنوان یکی از شغلهای پراسترس و حساس مطرح است، بنابراین شناخت این پدیده (استرس) و نحوه کنترل و اداره آن یا بهعبارت دیگر، مدیریت استرس برای مقابله با عوارض و پیامدهای نامطلوب آن اهمیت فوقالعادهای دارد.
پس بحث روانشناختی بر روی حسابرسان با توجه اهمیت شغل حسابرسان و کیفیت کار آنها در عملکرد شرکتها از اهمیت بسزایی دارد. از اینرو، در پژوهش حاضر سعی بر آن است که پیشبینی کیفیت حسابرسی بر اساس سازمانیافتگی شخصیت، استرس شغلی و توانمندی «خود» بپردازد.
احمدیحصار و همکاران [
22] در پژوهشی به تحلیل عوامل مؤثر روانشناختی بر مهارتهای حسابرسان (مطالعه موردی: حسابرسان دیوان محاسبات) پرداختند. نتایج بهدستآمده نشان داد متغیرهای مسئولیتپذیری، ادراکی، مهارت ارتباطی، سادهسازی پیچیدگیها، اطلاعات مرتبط و غیرمرتبط، استثناها، اطمینان، میزان دانش، بهگزینی، سازگاری، خودکاری، خلاقیت، تحمل استرس و ناتوانی در تشریح فرایند تصمیمگیری بهعنوان ویژگیهای روانشناختی اثرگذار در مهارت حسابرسان میتوان تلقی کرد. پس با آموزش عوامل روانشناختی میتوان مهارتهای حسابرسان را افزایش داد و از این طریق کیفیت حسابرسی دیوان محاسبات را بالا برد.
از بین عوامل مورد بررسی متغیرهای مسئولیتپذیری، مهارتهای ادراکی، مهارت ارتباطی، سادهسازی پیچیدگیها بهعنوان عوامل مهم و متغیرهای تحمل استرس و ناتوانی در تشریح فرایند تصمیمگیری بهعنوان عوامل غیرمهم هستند.
هرمزی و همکاران [
23] در پژوهشی به بررسی تأثیر سوگیریهای روانشناختی بر تردید حرفهای حسابرس پرداختند. نتایج حاصل از پرسشنامهها با استفاده از روش آماری جداول توافقی تجزیهوتحلیل شد. نتایج حاصل از بررسیها نشان داد هر سه سوگیری مورد بررسی بر تردید حرفهای حسابرسان تأثیر منفی دارند و وجود این سوگیریها توانایی حسابرسان برای اعمال سطح مناسبی از تردید حرفهای در فرایند حسابرسی را کاهش میدهند.
پیزینی و همکاران [
24] به بررسی تأثیر کیفیت حسابرسی داخلی بر مدت زمان اجرای عملیات حسابرسی پرداختند و به این نتیجه رسیدند که اتکا به کار حسابرسان داخلی باعث کاهش دوره عملیات به میزان چهار تا شش روز میشود و مشارکت حسابرسان داخلی باعث بهبود صورتهای مالی میشود. با توجه به بررسی مبانی نظری پژوهش و بحثهای مطرحشده، میتوان مدل مفهومی پژوهش را بهصورت
تصویر شماره 1 نشان داد که فرضیات تحقیق نیز بر اساس آن شکل میگیرد.
خالد ایسام [
25] در پژوهشی به برای بررسی تأثیر تمرکز بازار حسابرسی بر استرس شغلی حسابرسان و کیفیت حسابرسی شرکتهای پذیرفتهشده در بورس اوراق بهادار تهران پرداخته است. نتایج تحقیق نشان داد پاسخدهنده موافقت کرده است فشار زمان بر ثبت نام زودرس از روند حسابرسی تأثیر دارد. با توجه به نتایج بهدستآمده، محقق توصیه میکند تحقیقات آینده باید بر سایر رفتارهای ناکارآمد حسابرسان تمرکز کنند و این بر کیفیت عملکرد حسابرسی تأثیر دارد.
تعاریف نظری متغیرها
کیفیت حسابرسی
کیفیت حسابرسی عنصری مهم از راهبری شرکتی است که نقش مهمی در کاهش عدم تقارن اطلاعاتی و کاهش مشکلات نمایندگی بین مدیران، سهامداران و اعتباردهندگان دارد [
11,
12].
استرس
استرس یا فشار روانی عبارت است از واکنشهای جسمی، ذهنی و عاطفی که در نتیجه تغییرات و نیازهای زندگی فرد تجربه میشود. تغییرات میتواند بزرگ یا کوچک باشد و پاسخ افراد به این تغییرات متفاوت است. برخلاف تصور بسیاری از افراد، استرس تنها مربوط به محیطهای کار نیست. گذر از هر مرحله زندگی که کار هم جزئی از آن محسوب میشود، استرس و فشارهای خاص خود را به همراه دارد [
13].
توانمندی «خود»
این توانمندی به ظرفیت «نهاد» برای اداره تقاضاهای متعارض «نهاد»، «فراخود» و مقتضیات واقعیت بیرونی اشاره دارد و به میزانی که «نهاد» قادر به ایجاد تعادل کارکردی نباشد، شخصیت فرد درگیر اختلال خواهد شد [
7].
سازمانیافتگی شخصیت
از دیدگاه روانپویشی، رفتارهای ساختاریافته که ویژگیهای شخصیت را مشخص میکنند و سازماندهی کلیشان بهعنوان شخصیت شناخته میشود. درواقع، سازمانیافتگی ساختارهای روانشناختی زیربنایی را منعکس میسازند [
14].
روش
سؤالات تحقیق به صورت اصلی و فرعی مطرح است:
سؤالات اصلی
آیا سازمانیافتگی شخصیت، استرس شغلی و توانمندی «خود» میتوانند کیفیت حسابرسی را پیشبینی کنند؟
سؤالات فرعی
آیا سازمانیافتگی شخصیت میتواند کیفیت حسابرسی را پیشبینی کند؟
آیا استرس شغلی میتواند کیفیت حسابرسی را پیشبینی کند؟
آیا توانمندی «خود» میتواند کیفیت حسابرسی را پیشبینی کند؟
این یک تحقیق کاربردی است و با توجه به اینکه برای آزمون فرضیات تحقیق از اطلاعات میدانی استفاده میشود در گروه تحقیقات پیمایشی قرار میگیرد. روش تحقیق حاضر، توصیفی است و به پیشبینی کیفیت حسابرسی بر اساس سازمانیافتگی شخصیت، استرس شغلی و توانمندی «خود» در سازمان حسابرسی و شرکتهای حسابرسی مستقل میپردازد.
جامعه آماری این تحقیق، همه حسابرسان سازمان حسابرسی در سال 1398 به تعداد 191 نفر و شرکتهای حسابرسی مستقل به تعداد 208 شرکت که حداقل شامل سه حسابرس بودهاند، هستند که درنهایت 815 نفر کل جامعه آماری را تشکیل میدهند. در ابتدا از جامعه کل تحقیق انتخاب شده و از این بخش نمونههایی به تصادف انتخاب شده است. بهعبارت دیگر، در این تحقیق از روش نمونهگیری تصادفی ساده استفاده شده است. در این تحقیق برای اطمینان از کافی بودن حجم نمونه، از فرمول نمونهگیری کوکران برای جامعه نمونه نامحدود استفاده شد و محاسبه شد که با 5± درصد خطا و 95 درصد اطمینان، حجم نمونه برای جامعه نمونه باید حداقل 261 مورد باشد.
همچنین به منظور جمعآوری اطلاعات از چهار پرسشنامه به شرح زیر استفاده شده است.
پرسشنامه کیفیت حسابرسی (استاندارد)
این پرسشنامه توسط کنچال و همکاران [
26]، تهیه و تنظیم شده و 16 سؤال در طیف 5 گزینهای لیکرت که نحوه نمرهگذاری آن از سطح کاملاً مخالف به کاملاً موافق از (1-5) دارد. این پرسشنامه شامل 4 زیرمقیاس مدیریت و رهبری، کیفیت حرفهای، هدف و مأموریت و ارزش مشتری است.
پرسشنامه سازمانیافتگی شخصیت (استاندارد)
این پرسشنامه توسط کرنبرگ [
27]، تهیه و تنظیم شده که 37 سؤال دارد و نحوه نمرهگذاری آن از سطح کاملاً نادرست به کاملاً درست از (1-5) است. این پرسشنامه 3 زیرمقیاس آزمونگری واقعیت، دفاعهای روانشناختی نخستین و سردرگمی هویت از سازمان شخصیت را میسنجد.
پرسشنامه استرس شغلی (استاندارد)
پرسشنامه مزبور توسط سازمان اجرای ایمنی و بهداشت انگلستان تدوین شده است. این پرسشنامه 35 سؤال در طیف 5 گزینهای لیکرت با که نحوه نمرهگذاری آن از سطح هرگز به همیشه از (1-5) دارد. این پرسشنامه 7 بُعد دارد که شامل تقاضا، کنترل، حمایت همکار، حمایت مدیران و سرپرستان، ارتباط، نقش و تغییر است.
پرسشنامه روانشناختی قدرت «خود» (استاندارد)
این پرسشنامه مزبور توسط استروم و همکاران [
28] ارائه شده است. دارای 64 سؤال در طیف 5 گزینهای لیکرت که نحوه نمرهگذاری آن از سطح هرگز به سطح همیشه از (1-5) است. این پرسشنامه دارای 8 بُعد امید، خواسته، هدف، شایستگی، وفاداری، عشق، مراقبت و خرد است.
برای تعیین روایی از رواییـمحتوایی استفاده شده است. روایی ـ محتوایی یک آزمون معمولاً توسط افرادی متخصص در موضوع مورد مطالعه تعیین میشود. رواییـمحتوایی این پرسشنامه نیز توسط 10 نفر از خبرگان که دانش و تجربه کافی دارند و تمایل به همکاری دارند، تأیید میشود. برای روایی سازه از آزمون تحلیل عاملیِ تأییدی استفاده شده است.
همچنین برای بررسی رواییِ صوری از نظرات گروه نمونه هدف یا شرکتکنندگان تحقیق (20 نفر) استفاده شد. برای اعتبار محتوایی نیز از شاخص نسبت رواییِ محتوایی استفاده شده است. جهت محاسبه این شاخص از نظرات 20 نفر متخصص مانند (حسابرسان، مدیران میانی و ارشد) در زمینه محتوای آزمون مورد نظر استفاده شده است و با توضیح اهداف آزمون و ارائه تعاریف عملیاتی مربوط به محتوای سؤالات به آنها، از آنها خواسته شد تا هریک از سؤالات را بر اساس طیف 3 بخشی لیکرت «گویه ضروری است»، «گویه مفید است، اما ضروری نیست» و «گویه ضرورتی ندارد» طبقهبندی کنند.
یافتهها
توصیف آماری جامعه
از تعداد 261 نفر پاسخدهنده، 63 نفر زن و 198 نفر مرد که 2/682 درصد فوق دیپلم، 64/750 درصد لیسانس، 32/567 درصد فوق لیسانس و دکترا بودند. همچنین بین پاسخگویان 16/475 درصد زیر 30 سال، 40/613 درصد بین 30 تا 40 سال، 30/268 درصد بین 40 تا 50 سال و 11/494 درصد بالای 50 سال بودند. همچنین از این بین 21/465 درصد زیر 10 سال سابقه کار، 48/276 درصد 10 تا 20 سال سابقه و 30/268 درصد نیز بیشتر از 20 سال سابقه کار داشتند (
جدول شماره 1).
تجزیهوتحلیل عامل اکتشافی
در این پژوهش تجزیه و تحلیل عامل اکتشافی برای کشف ساختار زیربنای مجموعه دادههای بزرگ و همچنین تعیین روابط زمینهای بین متغیرهای اندازهگیریشده استفاده شد. این مورد برای سازگای سازههایی نظیر روشهای حسابداری مدیریت، سیستم هزینه و عملکرد و همچنین برای تهیه متغیرهایی که برای مدل معادلات ساختاری استفاده میشود، ضروری است. کفایت دادهها قبل از تجزیهوتحلیل عامل اکتشافی با استفاده از اندازهگیری کایزرـمایرـاولکین یعنی معیار نمونهگیری و آزمون بارتلت بررسی شد.
نتایج نشان داد شاخص معیار نمونهگیری KMO بسیار بالاتر از مقدار آستانه 0/6 بود. برای استخراج عامل، تجزیهوتحلیل عامل اکتشافی با استفاده از تجزیهوتحلیل مؤلفه اصلی با چرخش متعامد واریامایکس با توجه به نتایج بهدستآمده سؤالات (58 ،49 ،44 ،42، 39، 32 ،26 ،15 ،8) مربوط به بُعد امید، سؤالات (63، 54، 36، 33، 27، 19، 4، 2) مربوط به بُعد خواسته، سؤالات (62، 51، 45، 40، 28، 25، 24، 16) مربوط به بُعد هدف، سؤالات (64، 61، 59، 35، 29، 13، 11، 3) مربوط به بُعد شایستگی، سؤالات (53، 48، 41، 37، 20، 18، 10، 6) مربوط به بُعد وفاداری، سؤالات (60، 57، 38، 23، 14، 7، 1) مربوط به بُعد عشق، سؤالات (55، 52، 47، 46، 34، 30، 21، 17، 9) مربوط به بُعد مراقبت و سؤالات (56، 50، 43، 31، 22، 12، 5) مربوط به بُعد خرد شناخته شدند.
نتایج آزمون معادلات رگرسیون خطی جهت آزمون فرضیات تحقیق
نمودار مدل معادلات ساختاری آزمونشده به منظور بررسی فرضیات تحقیق برای حالت تخمینی استاندارد و برای حالت معناداری در
تصاویر شماره 2 و
3 نشان داده شده است.
نتایج مربوط به نیکویی برازش مدل در
جدول شماره 2 نشان داده شدهاند.
سطح معناداری آزمون خیدو که اشباع بودن مدل ساختاری را مورد آزمون قرار میدهد برای این مدل، بزرگتر از خطای نوع اول 0/05 بهدست آمده و میتوان در این سطح خطا پذیرفت که مدل برازش دادهشده، تمام ارتباطات معنادار بین متغیرها و شاخصهای آنها را دربرگرفته است و در سطح خطای 0/05 مدل اشباع در نظر گرفته میشود. اشباع بودن مدل، نشان از عدم وجود ارتباطات معنادار دیگر در مدل دارد.
همچنین شاخصهای نیکویی برازش و نیکویی برازش تعدیلشده در این مدل بزرگتر از مقدار قراردادی 0/9 برآورد شدهاند که نشان از توان بالای مدل در تبیین ارتباط بین متغیرهای مزبور دارد. همچنین شاخصهای ریشه میانگین مربعات باقیمانده و ریشه میانگین مربعات خطای برآورد که مربوط به مقدار خطای مدل مربوطه در پیشبینی مقادیر صحیح مشاهدات است، مقادیر کوچکی بودهاند که نزدیکی آنها به صفر نشاندهنده خطای اندک مدل در تبیین ارتباطات است. همچنین مقدار احتمال کوچکبودن ریشه میانگین مربعات خطای برآورد نیز (تست تناسب) نشان میدهد با این مقدار احتمال، خطای مدل برازش دادهشده از مقدار قراردادی 0/05 کوچکتر است. نتایج مدل قابلاستناد و معتبر است و مدل به نیکویی برازش یافته است.
سؤال اصلی تحقیق: آیا سازمانیافتگی شخصیت، استرس شغلی و توانمندی «خود» میتوانند کیفیت حسابرسی را پیشبینی کنند؟
جدول شماره 3، نتایج مدل برازش داده شده به منظور بررسی فرضیه اصلی تحقیق را نشان میدهد.
بر اساس نتایج
جدول شماره 3، مشاهده میشود که آماره آزمون مربوط به تأثیر «توانمندی «خود»، استرس شغلی، سازمانیافتگی شخصیت» بر «کیفیت حسابرسی» دارای آماره آزمون بزرگتر از مقدار بحرانی 0/05 (1/96=95/t0) هستند و درنتیجه میتوان معناداری تأثیر «توانمندی «خود»، استرس شغلی، سازمانیافتگی شخصیت» بر «کیفیت حسابرسی» را در سطح خطای نوع اول 0/05 در این مدل پذیرفت. بنابراین در پاسخ به سؤال اصلی تحقیق میتوان گفت سازمانیافتگی شخصیت، استرس شغلی و توانمندی «خود» میتوانند کیفیت حسابرسی را پیشبینی کنند.
سؤال فرعی اول تحقیق
آیا سازمانیافتگی شخصیت، استرس شغلی و توانمندی «خود» میتوانند کیفیت حسابرسی را پیشبینی کنند؟
جدول شماره 4، نتایج مدل برازش دادهشده به منظور بررسی سؤال فرعی اول تحقیق را نشان میدهد.
بر اساس نتایج
جدول شماره 4، مشاهده میشود آماره آزمون مربوط به تأثیر «سازمانیافتگی شخصیت» بر «کیفیت حسابرسی» دارای آماره آزمون بزرگتر از مقدار بحرانی 0/05 (1/96=0/95t) هستند و درنتیجه میتوان معناداری تأثیر «سازمانیافتگی شخصیت» بر «کیفیت حسابرسی» را در سطح خطای نوع اول 0/05 در این مدل پذیرفت. بنابراین در پاسخ به سؤال فرعی اول تحقیق میتوان گفت، سازمانیافتگی شخصیت، استرس شغلی و توانمندی «خود» میتوانند کیفیت حسابرسی را پیشبینی کنند.
سؤال فرعی دوم تحقیق
آیا سازمانیافتگی شخصیت، استرس شغلی و توانمندی «خود» میتوانند کیفیت حسابرسی را پیشبینی کنند؟
جدول شماره 5، نتایج مدل برازش دادهشده به منظور بررسی سؤال فرعی دوم تحقیق را نشان میدهد.
بر اساس نتایج
جدول شماره 5، مشاهده میشود آماره آزمون مربوط به تأثیر «استرس شغلی» بر «کیفیت حسابرسی» دارای آماره آزمون بزرگتر از مقدار بحرانی 0/05 (1/96=0/95t) هستند و درنتیجه میتوان معناداری تأثیر «استرس شغلی» بر «کیفیت حسابرسی» را در سطح خطای نوع اول 0/05 در این مدل پذیرفت. بنابراین در پاسخ به سؤال فرعی دوم تحقیق میتوان گفت، سازمانیافتگی شخصیت، استرس شغلی و توانمندی «خود» میتوانند کیفیت حسابرسی را پیشبینی کنند.
سؤال فرعی سوم تحقیق
آیا سازمانیافتگی شخصیت، استرس شغلی و توانمندی «خود» میتوانند کیفیت حسابرسی را پیشبینی کنند؟
جدول شماره 6، نتایج مدل برازش دادهشده به منظور بررسی سؤال فرعی سوم تحقیق را نشان میدهد.
بر اساس نتایج
جدول شماره 6، مشاهده میشود آماره آزمون مربوط به تأثیر «توانمندی خود» بر «کیفیت حسابرسی» دارای آماره آزمون بزرگتر از مقدار بحرانی 0/05 (1/96=0/95t) هستند و درنتیجه میتوان معناداری تأثیر «توانمندی خود» بر «کیفیت حسابرسی» را در سطح خطای نوع اول 0/05 در این مدل پذیرفت. بنابراین در پاسخ به سؤال فرعی دوم تحقیق میتوان گفت، سازمانیافتگی شخصیت، استرس شغلی و توانمندی «خود» میتوانند کیفیت حسابرسی را پیشبینی کنند.
بحث
انجمنهای حرفهای حسابرسی باید سازوکارهای متعددی را برای بررسی مفاهیم ارائهشده در این پژوهش در نظر بگیرند. تمرینات و دورههای آموزشی شاید بتواند سبب آگاهیبخشی حسابرسان و تعهد آنان در قبال اینگونه خطاها شود. چنین دورههایی میتواند اهمیت چنین مسئلی را برای حسابرسان مشخص کند و عوامل ناشی از رخداد آنها را نیز کاهش دهد. آگاهیرسانی نیز میتواند در برنامههای حسابرسی نهادینه شود تا حسابرسان را نسبت به تلاش و تمایل در جمعآوری منظم اطلاعات به جای جمعآوری آنها بر اساس احساسات و حالات روانی ترغیب کند. بهطور مشابه، تکنیکهای آگاهیبخشی نیز ممکن است برای مسئولان کار حسابرسی در موارد مربوط به احتمال دعوی حقوقی علیه آنها مفید باشد.از این رو، میتوان نتایج این تحقیق با سایر تحقیقات با سایر کشورها مقایسه کرد.
احمدی حصار و همکاران [
22] در پژوهشی به تحلیل عوامل مؤثر روانشناختی بر مهارتهای حسابرسان (مطالعه موردی: حسابرسان دیوان محاسبات) پرداخته و نشان دادند تحمل استرس و ناتوانی بر مهارت حسابرسان تأثیرگذار است که با نتایج حاصل از این پژوهش همسو است.
رجبعلیزاده [
29] در پژوهشی به تأثیر احساسات و حالات روانیِ حسابرسان بر قضاوت حرفهای حسابرسی: بررسی مطالعات و ارائه چکیدهای از مفاهیم و رویکردهای پیشنهادی پرداخته و نشان دادند تجربه احساسات و حالات روانی مثبت و بهویژه منفی توسط حسابرسان میتواند سبب جانبداری و سوگیری آنان و نهایتاً تأثیر سوء بر قضاوت حرفهای و تصمیمگیری شود که با نتایج حاصل از این پژوهش همسو است.
راسو [
30] در پژوهش خود تأثیر تفاسیر و طرز تفکر حسابرسان بر تردید حرفهای حسابرس را بررسی کرد که نتایج نشان داد تفاسیر و طرز تفکر حسابرسان بر تردید حرفهای حسابرس تأثیرگذار است و با نتایج حاصل از این پژوهش همسو است.
نتیجهگیری
نتایج نشان میدهد میتوان با توجه به متغیرهای سازمانیافتگی شخصیت، توانمندی «خود» و استرس شغلی حسابرسان، کیفیت حسابرسی آنان را پیشبینی کرد که این امر میتواند بر عملکرد شرکتهای بورس اوراق بهادار و همچنین سایر شرکتهای سرمایهگذاری استفاده شود. با در نظر داشتن این واقعیت که واکنشهای احساسی حسابرسان و حالات روانی آنها در محیط انجام حسابرسی بسیار فراگیر است، تأثیرات آنها در این محیطها روی عملکرد حسابرس نیز اجتنابناپذیر به نظر میرسد.
یافتههای ناشی از این مطالعات که در پژوهش حاضر گردآوری شده است، میتواند مباحثی نوظهور در انجمنهای حرفهای جهت دورههای آموزشی داشته باشد. بسیاری از سازمانهای حسابداری به این نتیجه رسیدهاند که مهارتهای ذهنی افراد، عنصر اساسی موفقیت هستند. با در نظر گرفتن یافتههای این پژوهش، مؤسسات حسابرسی میتوانند از سایر تحقیقاتی که در این حوزه انجام شد و انجام خواهد شد، استفاده کنند و تأثیر احساسات و حالات روانی حسابرسان خود را بر عملکرد و برآیند کار حسابرسی مشاهده و آنها را بررسی کنند.
پیشنهاد میشود به منظور بهبود وضعیت کیفیت حسابرسی برای حسابرسان دورههای آموزشی سازمانیافتگی شخصیت به منظور ارتقای سطح سازمانیافتگی شخصیت برگزار شود و مدیران به کارکنان برای شکلگیری صحیح شخصیت سازمانی کمک کرده و مورد حمایت خود قرار دهند.
یکی از محدودیتهای پژوهش، قلمرو زمانی مطالعه حاضر از 1398 تا 1399 است. بنابراین باید در تعمیم نتایج پژوهش به سالهای قبل از 1398 و بعد از 1398 با احتیاط عمل شود. محدودیت دیگر در گردآوری دادههای تحقیق، کاهش اندازه نمونه نسبت به تحقیقات مشابه در کشورهای خارجی و صرف زمان زیاد جهت جمعآوری اطلاعات است.
ملاحظات اخلاقی
تمامی اصول اخلاقی در این مقاله در نظر گرفته شده است. شرکت کنندگان از هدف تحقیق و مراحل اجرای آن مطلع شدند. آنها همچنین از محرمانه بودن اطلاعات خود اطمینان داشتند و میتوانستند هر زمان که بخواهند مطالعه را ترک کنند و در صورت تمایل، نتایج تحقیق در اختیار آنها قرار خواهد گرفت.
حامی مالی
این پژوهش هیچگونه کمک مالی از سازمانهای دولتی، خصوصی و غیرانتفاعی دریافت نکرده است.
مشارکت نویسندگان
تمام نویسندگان در آمادهسازی این مقاله مشارکت داشتهاند.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسنده مسئول، این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
از سردبیر مجله روانپزشکی و روانشناسی بالینی ایران و همکاران محترمشان تقدیر وتشکر میشود.
References
1.Dehdar F, Mojdeh M. [The Impact of audit committee and audit quality on profit management prevention (Persian)]. Quarterly Journal of New Research in Management and Accounting. 2016; 3(16):1-12. [Link]
2.Peecher ME, Solomon I. Theory and experimentation in studies of audit judgments and decisions: Avoiding common research traps. International Journal of Auditing. 2001; 5(3):193-203. [DOI:10.1111/1099-1123.00335]
3.Namazi M, Bayazidi A, Jabbarzadeh Kangarlooi S. [Investigating the relationship between audit quality and profit management of companies listed in Tehran stock exchange (Persian)]. Journal of Accounting and Auditing Researches. 2011; 3(9):1-18. [Link]
4.Chang KS, Oswari T. Work strain, absence, and intention of quitting job-from a perspective of occupational difference. Journal Psikologi. 2008; 1(2):158-69. [Link]
5.Cooper CL, Sloan SJ, Williams S. Occupational Stress Indicator: Management Set. Windsor: Nfer-Nelson; 1988. [DOI:10.1037/t12433-000]
6.Golparvar M, Vaseghi Z. [Mediating role of energy at work in connection between stress with creativity and organizational citizenship behaviors (Persian)]. Psychological Methods and Models. 2010; 1(4):1-15. [Link]
7.Lavertue NE, Kumar VK, Pekala RJ. The effectiveness of a hypnotic ego-strengthening procedure for improving self-esteem and depression. Australian Journal of Clinical and Experimental Hypnosis. 2002; 30(1):1-23. [Link]
8.Beres D. Ego deviation and the concept of schizophrenia. The Psychoanalytic Study of the Child. 1956; 11(1):164-235. [DOI:10.1080/00797308.1956.11822786]
9.Stafrace SP, Evans BJ, KSJ GDB. Self-esteem, hypnosis, and ego-enhancement. Australian Journal of Clinical and Experimental Hypnosis. 2004; 32(1):1-35. [Link]
10.Hansson E, Daukantaitė D, Johnsson P. Typical patterns of disordered eating among Swedish adolescents: associations with emotion dysregulation, depression, and self-esteem. Journal of Eating Disorders. 2016; 4:28. [PMID] [PMCID]
11.Bandura A. An agentic perspective on positive psychology. In: SJ Lopez, editor. Positive psychology: Expecting the best in people. New York: Praeger; 1999. [Link]
12.Jensen MC, Meckling WH. Theory of the firm: Managerial behavior, agency costs and ownership structure. Journal of Financial Economics. 1976; 3(4):305-60. [DOI:10.1016/0304-405X(76)90026-X]
13.Melanie K. Surviving stress at work: Understand it, overcome it [Sh. Farahmand, B. Mazdazadnav, Persian trans.]. Tehran: Danjeh; 2009. [link]
14.Monajjem A, Munirpour N. Mirza Hosseini H. [Structural relationships of personality organization, defense mechanisms, and thematic relationships with eating patterns (Persian)]. Journal of Clinical Psychology. 2017; 10(2):1-14. [DOI:10.22075/JCP.2018.14593.1413]
15.Gibbins M. Propositions about the psychology of professional judgment in public accounting. Journal of Accounting Research. 1984; 22(1):103-25. [DOI:10.2307/2490703]
16.Bédard J, Chi MT, Graham LE, Shanteau J. Expertise in auditing; Discussion. Auditing. 1993; 12(suppl. Audit Judgment Symposium; Sarasota):21. [Link]
17.Bedard J. Expertise in auditing: myth or reality? Accounting, Organizations and Society. 1989; 14(1-2):113-31. [DOI:10.1016/0361-3682(89)90037-8]
18.Hatami AJ. [Personality organization in terms of national, religious and modern identities in two generations, Master Thesis in General Psychology (Persian)]. Faculty of Psychology and Educational Sciences, Shahid Beheshti University. 2011.
19.Schaufeli W, Salanova M. Work engagement. Managing social and ethical issues in organizations. In: Gilliland SW, Steiner DD, Skarlicki DP, editors. Research in social issues in management (Volume 5): Managing social and ethical issues in organizations. Greenwich, CT: Information Age Publishers; 2007. [Link]
20.Youssef CM. Resiliency development of organizations, leaders and employees: Multi-level theory building and individual-level, path-analytical empirical testing [PhD dissertation]. Lincoln: The University of Nebraska-Lincoln; 2004. [Link]
21.Adams VH, Snyder CR, Rand KL, King EA, Sigmon DR, Pulvers KM. Hope in the workplace. In: Giacolone R., Jurkiewicz C, editors. Handbook of workplace spirituality and organization performance. New York: Sharpe; 2010. [Link]
22.Ahmadi Hesar F, Pakdel A, Rezaei Sharif A. [Analysis of psychological factors affecting the skills of auditors (Case study of auditors of the Court of Audit) (Persian)]. Journal of Audit Science. 2018; 18 (72):231-50. [link]
23.Hormozi S, Nikoomaram H, Royaee R, Rahnama Roodposhti F. [The effects of psychological biases on auditors’ professional skepticism (Persian)]. Journal of Empirical Research in Accounting. 2017; 6(4):123-48. [Link]
24.Pizzini M, Lin S, Ziegenfuss DE. The impact of internal audit function quality and contribution on audit delay. Auditing: A Journal of Practice & Theory. 2015; 34(1):25-58. [DOI:10.2308/ajpt-50848]
25.AL-Qatamin KI. The impact of time pressure on the audit quality: A case study in Jordan. Journal of Business and Management. 2020; 22(1):08-16. [Link]
26.Knechel WR, Krishnan GV, Pevzner M, Shefchik LB, Velury UK. Audit quality: Insights from the academic literature. Auditing: A Journal of Practice. 2013; 32(Supplement 1):385-421. [DOI:10.2308/ajpt-50350]
27.Kernberg OF, Caligor E. A psychoanalytic theory of personality disorders. In Lenzenweger MF, Clarkin JF, Editors. Major theories of personality disorder. New York: Guilford Press; 2005. [Link]
28.Markstrom CA, Sabino VM, Turner BJ, Berman RC. The psychosocial inventory of ego strengths: Development and validation of a new Eriksonian measure. Journal of Youth and Adolescence. 1997; 26(6):705-32. [DOI:10.1023/A:1022348709532]
29.Rajab Ali Zadeh J. [The impact of auditors’ emotions and moods on auditing professional judgment: A study of studies and a summary of proposed concepts and approaches (Persian)].Paper presented at: National Conference on Auditing and Financial Supervision of Iran. 15-16 February 2017; Mashhad, Iran. [Link]
30.Rasso J. Psychological distance: The relation between construals, mindsets, and professional skepticism [PhD dissertation]. Florida: University of South Florida; 2013. [Link]