مقدمه
اختلالات رفتاری شامل طیف وسیعی از اختلالات کودکان و نوجوانان است که شامل رفتارهای پرخاشگرانه و تکانشی تا رفتارهای افسرده‌گونه و گوشه‌گیری در تغییر است. اختلالات رفتاری، اختلالات شایع و ناتوان‌کننده‌ای هستند که برای معلمان، خانواده و خود فرد مشکلات بسیاری را ایجاد می‌کنند و با شیوع بالایی از پیامدهای منفی اجتماعی همراه هستند [1]. اختلالات رفتاری بر عملکرد تحصیلی، اجتماعی و روزانه کودکان و نوجوانان تأثیر منفی دارند و احتمال ابتلا به بیماری‌های روانی در دوره بزرگسالی را افزایش می‌دهند. معمولاً نوجوانان با علائم اختلالات رفتاری بیشتر از جانب همسالان طرد می‌شوند و طرد از سوی همسالان می‌تواند زمینه ایجاد مشکلات رفتاری جدی را در دوران بعدی زندگی فراهم آورد [2، 3]. 
مطالعات اپیدمیولوژیک نشان می‌دهد که کودکان و نوجوانانی که دارای معلولیت‌های شناختی هستند در معرض خطر ابتلا به انواع مشکلات رفتاری هستند. ممکن است در طول دوره نوجوانی، فراوانی و شدت مشکلات رفتاری افزایش یابد. اختلالات رفتاری3 تا 4 برابر در کودکان و نوجوانان کم‌توان ذهنی بیشتر از جمعیت عادی است. بین شدت کم‌توانی ذهنی و مشکلات رفتاری نیز رابطه وجود دارد. از جمله اختلالات رفتاری که در نوجوانان و جوانان کم‌توان ذهنی رواج دارد، عبارت است از: افسردگی، مانیا، پرخاشگری، گوشه‌گیری، وسواس- بی‌اختیاری، اختلال اضطرابی و مشکلات اجتماعی [4]. دختران و پسران کم‌توان ذهنی در برابر تغییرات زندگی آسیب‌پذیرتر هستند. برای مثال، نوجوانی، بلوغ و چالش‌های هم‌زمان با آن، اغلب اوقات مشکلاتی را برای دختران و پسران کم‌توان ذهنی و خانواده آن‌ها ایجاد می‌کند، تحقیقات انجام‌شده نشان می‌دهد این افراد در برابر تغییرات جسمی و روانی دوره نوجوانی و بلوغ آسیب‌پذیر هستند [5]. تغییرات فیزیکی که در دوره بلوغ اتفاق می‌افتد موجب ایجاد تغییرات رفتاری و عاطفی در نوجوانان کم‌توان ذهنی می‌شود. ممکن است نوجوان نسبت به دوره قبل از بلوغ، دمدمی‌مزاج، کج‌خلق و تحریک‌پذیر شود [6]. مشکلات عاطفی و رفتاری در انواع متفاوتی هستند و برای ارزیابی آن‌ها از دیدگاه‌ها و ابزارهای مختلف استفاده می‌شود. معمولاً روان‌شناسان از اندازه‌گیری‌ها، مشاهدات و سایر داده‌ها استفاده می‌کنند تا به یک تشخیص جامع و یکپارچه دست پیدا کنند. سیستم ارزیابی رفتار کودکان یک روش چند‌بعدی در ارزیابی شخصیت کودکان و نوجوانان فراهم می‌کند و تا کنون سه بار ویرایش شده است. ویرایش سوم، توسط رینولد و کمفیس [7]، برای ارزیابی رفتارها، مهارت‌های انطباقی، مشکلات رفتاری قابل مشاهده و خود ادراکی کودکان و بزرگسالان در گروه‌های سنی 2 تا 25 سال تدوین شده است و یک سیستم جامع برای تعیین، ارزیابی و کنترل مشکلات عاطفی و رفتاری در کودکان و نوجوانان است [8]. این ابزار دارای 10 فرم است که در قالب پرسش‌نامه‌های جداگانه توسط کودک یا نوجوان، والدین و معلمان تکمیل می‌شود. سیستم ارزیابی رفتار کودکان (BASC-3) توسط متخصصان بالینی و آموزشی که با کودکان و نوجوانان سروکار دارند برای تعیین مشکلات رفتاری و عاطفی یا شناسایی کسانی که در خطر تجربه این‌گونه مشکلات هستند، به کار می‌رود. فواید استفاده از این سیستم این است که یک رویکرد چند‌بعدی جامع را در اختیار متخصصان قرار می‌دهد و دارای یک پایه تئوری و تحقیقاتی جامع است و به متخصصان در درک بهتر مشکلات عاطفی و رفتاری کمک می‌کند. این ابزار در تشخیص مشکلاتی از جمله اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی به کار می‌رود و نه‌تنها مشکلات رفتاری بلکه نقاط قوت رفتاری را نیز مشخص می‌کند. راهنمایی درمانی منطبق با این سیستم رفتاری نیز می‌تواند در طرح‌ریزی راهکارهای درمانی مفید واقع شود [9].
پژوهش‌های مختلف نشان‌دهنده این است که «سیستم ارزیابی رفتار کودکان» در ارزیابی، تشخیص و پیش‌بینی مشکلات رفتاری کودکان و نوجوانان مؤثر است که در ادامه به نتایج برخی از این تحقیقات اشاره شده است. تحقیقات ماسوا و همکاران [10] در ارتباط با بررسی مشکلات رفتاری کودکان سنین 12-9 سال نشان می‌دهد که «سیستم ارزیابی رفتار کودکان» توانسته است، مشکلات رفتاری از جمله مشکلات توجه و بیش‌فعالی را به‌خوبی ارزیابی و شناسایی کند. تحقیقات دیستفان و همکاران [8] در ارتباط با بررسی اعتبار و روایی«سیستم ارزیابی رفتار کودکان» بر روی 459 کودک و نوجوان نشان می‌دهد که این سیستم در ارزیابی و تشخیص مشکلات رفتاری و انطباقی نقش مؤثری دارد و همچنین نقش مهمی در شناسایی افرادی دارد که در معرض خطر ابتلا به مشکلات عاطفی و رفتاری قرار دارند. همچنین تحقیقات لرنر و همکاران [11] نشان‌دهنده قابل اعتماد بودن «سیستم ارزیابی رفتار کودکان» در بررسی و ارزیابی مهارت اجتماعی کودکان و نوجوانان است. نتایج تحقیقات رینولد و کمفیس [7] نشان می‌دهد که پایایی این مقیاس توسط سازندگان پرسش‌نامه بر روی تعدادی از کودکان و نوجوانان بررسی شده است که در ارتباط با پرسش‌نامه گروه سنی18-12 سال (فرم والدین) ضریب آلفای کرونباخ برای هر‌کدام از خرده‌مقیاس‌ها بالاتر از 0/80 و برای مقیاس ترکیب‌شده بالاتر از 0/90 گزارش شده است. ضریب همبستگی از طریق روش آزمون باز‌آزمون در مقیاس بالینی 0/91، مقیاس انطباقی 0/87، مقیاس محتوای 0/92، مقیاس ترکیب‌شده 0/93 و مشکلات رفتاری 0/93 محاسبه شده است. بنابراین این سیستم ارزیابی می‌تواند در بررسی مشکلات رفتاری و انطباقی مؤثر واقع شود و از پایایی مناسبی برخوردار است. نتایج تحقیقات دیگتون و همکاران [12] بیانگر آن است که «سیستم ارزیابی رفتار کودکان»، فرم والدین و معلمان در ارزیابی و تشخیص مشکلات رفتاری کودکان و نوجوانان مؤثر بوده است. تحقیقات جاستر [13] نشان می‌دهد که «‌سیستم ارزیابی رفتار کودکان»، یک ابزار قابل اعتماد در بررسی مشکلات رفتاری، عملکرد انطباقی و مهارت‌های اجتماعی در کودکان و نوجوانان با اختلال طیف اُتیسم است و می‌تواند در تشخیص اختلال نقص توجه / بیش‌فعالی مؤثر واقع شود. بنابراین با توجه به نتایج تحقیقات انجام‌شده و جامع بودن سیستم ارزیابی رفتار کودکان، هدف از پژوهش حاضر بررسی شاخص‌های روان‌سنجی سیستم ارزیابی رفتار کودکان، ویرایش سوم (‌BASC-3‌)، فرم والدین و معلمان، و حیطه سنی 18-12 سال، در دختران و پسران کم‌توان ذهنی خفیف و با بهره هوش نرمال در شهر یزد است.
روش
در این پژوهش توصیفی و مقطعی، جامعه آماری شامل کلیه دختران و پسران کم‌توان ذهنی خفیف و با بهره هوش نرمال سنین 18-12 سال در سال تحصیلی 1395-1396 در مدارس عادی، استثنایی و مؤسسات حرفه‌آموزی شهر یزد بود. نمونه پژوهش شامل 438 نفر دانش‌آموز بود که به شیوه نمونه‌گیری تصادفی چندمرحله‌ای از این جامعه آماری انتخاب شدند. به این ترتیب در ارتباط با دانش‌آموزان کم‌توان ذهنی خفیف پس از هماهنگی با سازمان آموزش و پرورش استثنایی و بهزیستی به 6 مدرسه (3 مدرسه مختص دانش‌آموزان دختر کم‌توان ذهنی و 3 مدرسه مختص دانش‌آموزان پسر کم‌توان ذهنی) و 4 مرکز حرفه‌آموزی (2 مرکز مختص دانش‌آموزان دختر کم‌توان ذهنی و 2 مرکز مختص دانش‌آموزان پسر کم‌توان ذهنی) معرفی شدیم. از هر مدرسه مختص کم‌توانان ذهنی 5 کلاس و از هر کلاس 5 نفر دانش‌آموز (درمجموع 150 نفر) و از هر مرکز حرفه‌آموزی 12 نفر (درمجموع 48 نفر) به صورت تصادفی انتخاب شدند. در ارتباط با دختران و پسران با بهره هوش نرمال، پس از هماهنگی با سازمان آموزش و پرورش به 4 مدرسه (2 مدرسه مختص دانش‌آموزان دختر و 2 مدرسه مختص دانش‌آموزان پسر) معرفی شدیم و از هر مدرسه 5 کلاس و از هر کلاس 12 نفر دانش‌آموز آموز (درمجموع 240 نفر) به صورت تصادفی انتخاب شدند. درنهایت پرسش‌نامه‌ها در اختیار 438 نفر قرار گرفت. با توجه به پرسش‌نامه‌های عودت‌داده‌شده و پرسش‌نامه‌هایی که به طور کامل تکمیل شده بودند، حجم نهایی نمونه مورد‌نظر به 413 نفر رسید. در ارتباط با نمونه‌ها با همکاری مدارس و مراکز، پرسش‌نامه (فرم والدین) توسط مادران تکمیل شد و پرسش‌نامه فرم معلمان در اختیار مربیان قرار گرفت. 
ابزار پژوهش
برای گردآوری داده‌ها ابزارهای زیر به کار گرفته شد:
سیستم ارزیابی رفتار کودکان(ویرایش سوم)، فرم والدین و معلمان
این سیستم چندبعدی توسط رینولد و کمفیس [14] برای ارزیابی رفتارها، مهارت‌های انطباقی، مشکلات رفتاری قابل مشاهده و خود ادراکی کوکان و بزرگسالان در گروه‌های سنی 2 تا 25 سال تنظیم شده است و دارای 10 فرم است که در قالب پرسش‌نامه‌های جداگانه می‌تواند توسط کودک یا نوجوان، والدین و مربیان تکمیل شود. در پژوهش حاضر از پرسش‌نامه مرتبط با گروه سنی 18-12 سال (فرم والدین و معلمان) استفاده شد که به وسیله آن‌ها مشکلات رفتاری و انطباقی در موقعیت خانه و مدرسه ارزیابی می‌شود. فرم والدین شامل 173 سؤال و فرم معلمان شامل 165 سؤال است.
این پرسش‌نامه‌ها شامل چند مقیاس و شاخص است. از جمله «مقیاس بالینی» (پرخاشگری، اضطراب، مشکلات توجه، رفتارهای عجیب‌وغریب، مشکلات سلوک، افسردگی، بیش‌فعالی، مشکلات یادگیری، جسمانی کردن و گوشه‌گیری)، که نمرات بالاتر نشان‌دهنده مشکلات بیشتر است؛ «مقیاس انطباقی» (سازگاری، ارتباط عملکردی، رهبری، مهارت‌های اجتماعی و مهارت‌های مطالعه) که نمرات کمتر نشان‌دهنده مشکلات بیشتر است؛ «مقیاس محتوایی» (کنترل خشم، قلدری، اختلالات رشد اجتماعی، خودکنترلی عاطفی، عملکرد اجرایی، تهییج‌پذیری منفی و انعطاف‌پذیری)؛ «مقیاس ترکیب‌شده» (مشکلات برون‌گرایی: بیش‌فعالی، پرخاشگری و مشکلات سلوک. مشکلات درون‌گرایی (اضطراب، افسردگی و جسمانی کردن)؛ مهارت‌های انطباقی (سازگاری، مهارت‌های اجتماعی، ارتباط عملکردی، رهبری و فعالیت‌های روزانه زندگی «فرم والدین»، مهارت‌های مطالعه «فرم معلمان»). شاخص‌ها نیز شامل این موارد می‌شوند: شاخص مشکلات رفتاری (بیش‌فعالی، پرخاشگری، افسردگی، مشکلات توجه، رفتارهای عجیب‌و‌غریب و گوشه‌گیری)، شاخص احتمال‌، شاخص احتمال اختلالات عاطفی رفتاری، شاخص نقص عملکردی و شاخص عملکرد اجرایی (شاخص حل مسئله، شاخص کنترل توجه، شاخص کنترل رفتاری، شاخص کنترل عاطفی و نمای کلی عملکرد اجرای) که برای تشخیص و طبقه بندی مشکلات عاطفی و رفتاری تنظیم شده‌اند.
در ادامه خرده‌مقیاس‌های و شماره سؤالات مربوط به فرم والدین و معلمان برای گروه سنی 18-12 سال ارائه شده است. هر دو مقیاس دارای خرده‌مقیاس‌های مشترک هستند به غیر از «فعالیت‌های روزمره زندگی» که مختص به «فرم والدین» و «مهارت‌های مطالعه» که مختص به فرم معلمان است. در جدول شماره 1 خرده‌مقیاس‌ها و شماره سؤالات مربوط به «فرم والدین» ارائه شده است.


در جدول شماره 2 خرده‌مقیاس‌ها و شماره سؤالات مربوط به فرم معلمان ارائه شده است.


برای نمره گذاری پرسش‌نامه BASC-3 باید به نکات زیر توجه داشت:
در این پرسش‌نامه می‌توان کیفیت پاسخ‌گویی به پرسش‌نامه‌ها را بررسی کرد. چند عامل می‌تواند کیفیت پاسخ‌گویی را تحت تأثیر قرار دهد، از جمله بی‌توجهی به محتوای سؤالات، بی‌دقتی، تلاش برای بیش از حد منفی یا مثبت نشان دادن کودک یا نوجوان، فقدان انگیزه برای پاسخ‌گویی یا عدم درک برخی از سؤالات. شاخص F که در تمام فرم‌های پرسش‌نامه BASC-3 وجود دارد گرایش پاسخ‌دهنده را به بیش از اندازه منفی یا مثبت نشان دادن رفتار یا عواطف کودک یا نوجوان نشان می‌دهد. در فرم PRS و TRS این شاخص به وسیله تعدادی از آیتم‌ها با گزینه «تقریباً همیشه» برای توصیف رفتار منفی و «همیشه» برای توصیف رفتارهای مثبت، بررسی می‌شود. مراحل نمره‌گذاری عبارت است از :
ابتدا هرکدام از سؤالات را بر حسب انتخاب یکی از گزینه‌های، هرگزN=، گاهی اوقاتS=، اغلبO= و تقریباً همیشهA= توسط پاسخ‌دهنده، به ترتیب به صورت 0، 1، 2، 3، و در برخی دیگر از سؤالات، به گونه معکوس نمره‌گذاری می‌کنیم و سپس مراحل بعدی دنبال می‌شود که شامل محاسبه شاخص F، محاسبه نمرات خام برای هرکدام از مقیاس‌ها و خرده‌مقیاس‌ها، پیدا کردن نمره T و درصد معادل نمرات خام بر حسب جداول ارائه‌شده در دفترچه راهنمایی پرسش‌نامه و تفسیر نمرات است. در جدول شماره 3، شماره سؤالات مربوط به محاسبه شاخص F برای فرم والدین و معلمان ارائه شده است.


در تفسیر نمرات شاخص F در هر دو فرم والدین و مربیان نمرات 1-0 قابل قبول، نمرات 7-2 در فرم والدین و نمره 2 در فرم معلمان به معنی احتیاط و نمرات 20-8 در فرم والدین و 20-3 در فرم معلمان به معنی احتیاط زیاد است.
فرایند ترجمه و انطبا‌ق‌سازی BASC-3
برای ترجمه و انطباق مقیاس، مراحل استاندارد ترجمه /بازترجمه ابزارها در پیش گرفته شد [15, 16]. بدین صورت که پرسش‌نامه‌ها توسط سه مترجم مختلف و آشنا با مفاهیم روان‌شناسی به فارسی برگردانده شد و پس از انتخاب بهترین ترجمه مجدداً آیتم‌ها توسط یک مترجم دیگر به زبان انگلیسی برگردانده شد. درنهایت باز هم ترجمه با متن اصلی مقیاس مطابقت داده شد و فرم نهایی تدوین شد. برای تجزیه‌وتحلیل داده‌ها از آمار توصیفی و آمار استنباطی (تحلیل عاملی، ضریب همبستگی پیرسون، ضریب آلفای کرونباخ) استفاده شد. کلیه تحلیل داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS نسخه 24 انجام شد.
یافته‌ها
در ارتباط با وضعیت جمعیت‌شناختی نمونه مورد‌نظر باید گفت که دامنه سنی مورد‌مطالعه 18-12 سال بود که در ارتباط با افراد کم‌توان ذهنی خفیف، میانگین و انحراف استاندارد سنی برابر با 1/55±‌17/8 و در ارتباط با افراد با بهره هوش نرمال برابر با 2/01±‌16/3 است. از نظر جنسیت 52/97 درصد از نمونه‌ها دختر و 47/03 درصد پسر بودند.
پس از ترجمه پرسش‌نامه برای تعیین روایی محتوا روش لاوشه مورد استفاده قرار گرفت. روش لاوشه از روش‌های کمّی تعیین روایی محتواست که مورد پذیرش گسترده واقع شده است. در این روش از گروهی از متخصصین درخواست می‌‌شود تا در مورد اهمیت و ضرورت هر‌کدام از سؤالات پرسش‌نامه اظهارنظر کنند. در این پژوهش تعداد متخصصان 10 نفر بودند و حداقل روایی با این تعداد برابر 0/62 است [17]. با توجه به نتایج به‌دست‌آمده (0/62<1 «فرم والدین» و 0/62< 0/8«فرم معلمان») می‌توان گفت که اعتبار محتوای پرسش‌نامه پذیرفته شده است. 
برای تعیین روایی پرسش‌نامه از روش‌های تحلیل عاملی و تعیین ضریب همبستگی خرده‌مقیاس‌ها با نمره کل استفاده شد. به منظور تحلیل عاملی پرسش‌نامه ابتدا شاخص KMO که گویایی کفایت نمونه‌گیری است، بررسی شد. این شاخص برابر با 0/85 محاسبه شد. همچنین آزمون بارتلت برابر با 1521/66 به دست آمد که در سطح 0/0001 معنی‌دار بود و حکایت از معنی‌داری ماتریس همبستگی داده‌ها داشت. 
در اجرای تحلیل عاملی تأییدی همه ماده‌های پرسش‌نامه، بار عاملی آن‌ها بیشتر از 0/30 بود، ماده‌ها بار عاملی مناسبی داشتند و روی عامل مربوط به خود بار مثبت و معنی‌دار، در سطح P<0/001 گذاشته‌اند. شاخص‌های برازندگی مربوط به تحلیل عاملی تأییدی در جدول شماره 4 ارائه شده است. 


همان‌گونه که نتایج به‌دست‌آمده از تحلیل عاملی تأییدی در جدول شماره 4 نشان می‌دهد، مقادیر شاخص‌های برازندگی در افراد با بهره هوش نرمال، شامل مجذور خی (X2=425/67) با درجه آزادی (df=62)، مجذور خی نسبی (X2/df=6/86)، نیکویی برازش (GFI=0/91)، نیکویی برازش تعدیل یافته (0/87=AGFI‌)، شاخص برازندگی افزایشی  (IFI=0/75)، شاخص برازندگی تطبیقی (CFI=0/92) و مقدار جذر میانگین مجذورات خطای تقریب (RMSEA=0/07) است و مقادیر شاخص‌های برازندگی در افراد کم‌توان ذهنی خفیف، شامل مجذور خی (X2=475/39) با درجه آزادی (df=68)، مجذور خی نسبی (X2/df=6/99)، نیکویی برازش (GFI=0/93)، نیکویی برازش تعدیل یافته(AGFI=0/89) ، شاخص برازندگی افزایشی (IFI=0/77)، شاخص برازندگی تطبیقی (CFI=0/82) و مقدار جذر میانگین مجذورات خطای تقریب (RMSEA=0/064) محاسبه شد. بنابراین سیستم ارزیابی رفتار کودکان (‌‌BASC-3، ویرایش سوم) با ملاک‌های مطرح‌شده برای مقادیر مناسب شاخص‌های برازندگی در دو گروه کم‌توان ذهنی خفیف و بهره هوش نرمال مطابقت دارد.
علاوه بر این، برای تعیین روایی پرسش‌نامه از روش ضریب همبستگی خرده‌مقیاس‌ها با نمره کل نیز استفاده شد. در جدول شماره5 ضریب همبستگی هرکدام از خرده‌مقیاس‌ها با نمره کل در مقیاس بالینی و انطباقی ارائه شده است.


همان‌گونه که نتایج نشان می‌دهد کلیه ضرایب همبستگی هر‌کدام از خرده‌مقیاس‌ها با نمره کل در سطح 01/P<0 معنادار است. ضریب همبستگی هرکدام از خرده‌مقیاس‌ها با نمره کل در مقیاس محتوایی و ترکیب‌شده در جدول شماره 6 ارائه شده است.


نتایج جدول شماره 6 نشان می‌دهد کلیه ضرایب همبستگی هر کدام از خرده‌مقیاس‌ها با نمره کل در سطح 01/P<0 معنادار است.
ضریب همبستگی هرکدام از خرده‌مقیاس‌ها با نمره کل در ارتباط با فرم والدین و معلمان در ارتباط با شاخص‌های پرسش‌نامه در جدول شماره 7 ارائه شده است.


نتایج جدول شماره 7 نشان می‌دهد که کلیه ضرایب همبستگی هرکدام از خرده‌مقیاس‌ها با نمره کل شاخص‌ها در سطح 01/P<0 معنادار است.
به منظور بررسی پایایی پرسش‌نامه از روش آزمون بازآزمون و ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد. نتایج حاصل از ضریب همبستگی پیرسون (آزمون-بازآمون) و ضریب آلفای کرونباخ در ارتباط با نمره کلی، مقیاس ها و شاخص مشکلات رفتاری، شاخص احتمال ADHD، شاخص احتمال اوتیسم، شاخص احتمال اختلالات عاطفی- رفتاری، شاخص نقص عملکردی، شاخص عملکرد اجرایی در جدول شماره 8 ارائه شده است.


نتایج جدول شماره 8 نشان می‌دهد که کلیه ضرایب همبستگی پیرسون در سطح 01/P<0 معنادار است و آلفای کرونباخ نشان‌دهنده همسانی درونی پرسش‌نامه است.
بحث 
شناسایی انواع مشکلات رفتاری در دختران و پسران و ارزیابی آن‌ها در جهت ارائه مداخلات درمانی، برای والدین، معلمان و روان‌شناسان حائز اهمیت است. هدف از پژوهش حاضر بررسی شاخص‌های روان‌سنجی نسخه فارسی سیستم ارزیابی رفتار کودکان (BASC-3)، فرم والدین، معلمان و حیطه سنی 18-12 سال، در دختران و پسران کم‌توان ذهنی خفیف و با بهره هوش نرمال در شهر یزد بود. بررسی همبستگی خرده‌مقیاس‌های پرسش‌نامه با نمره کل نشان داد که هریک از آن‌ها همبستگی مناسبی با نمره کل دارند و ضریب آلفای کرونباخ نشان‌دهنده همسانی درونی پرسش‌نامه بود. درمجموع نتایج پژوهش حاضر نشان داد که این پرسش‌نامه از روایی و پایایی مناسب برخوردار است و برای دختران و پسران کم‌توان ذهنی خفیف و با بهره هوش نرمال کاربرد دارد. این یافته با نتایج تحقیقات انجام‌شده [9, 10, 11, 12 ,13 ,14] مطابقت دارد. 
پرسش‌نامه سیستم ارزیابی رفتار کودکان یک ابزار جدید و جامع برای سنجش و طبقه‌بندی مشکلات رفتاری و انطباقی کودکان، نوجوانان و جوانان است. این ابزار، ارزیابی چندگانه از طیف رفتارهای که فرد از خود نشان می‌دهد توسط والدین، مربیان و خود فرد فراهم می‌کند که این ارزیابی‌ها می‌تواند فرایند تشخیص و درمان را تسهیل کند [13]. با توجه به اینکه مشکلات روانی و رفتاری در بین کودکان و نوجوانان با پیامدهای مختلف از جمله افت تحصیلی، نقص در مهارت اجتماعی و مشکلات روانی برای فرد و خانواده همراه است، شناسایی و تشخیص دقیق این مشکلات برای ارائه راهکارهای مناسب درمانی حائز اهمیت است. برای شناسایی و ارزیابی مشکلات رفتاری و انطباقی، شخص، والدین و مربیان او نقش مهمی را ایفا می‌کنند. پرسش‌نامه سیستم ارزیابی رفتاری کودکان، این ارزیابی چندگانه را در جهت تشخص و ارائه راهکارهای درمانی فراهم می‌کند [18, 19].
در تبیین این یافته پژوهش مبنی بر اینکه پرسش‌نامه سیستم ارزیابی رفتار کودکان برای افراد کم‌توان ذهنی از روایی و پایایی مناسب برخوردار بود باید گفت، کم‌توانی ذهنی از جمله پدیده ای است که ابتلا به آن مشکلات زیادی را برای فرد مبتلا در دوره‌های مختلف زندگی و خانواده او ایجاد می‌کند، این افراد علاوه بر داشتن بهره هوش پایین تر از نرمال در رفتارهای انطباقی نیز دارای اختلال هستند [20]. در دوره کودکی و نوجوانی ممکن است زمینه بروز اختلالات مختلف رفتاری و انطباقی در این افراد فراهم شود. علاوه بر این تحولات دوره بلوغ و نوجوانی در دختران و پسران کم توان ذهنی حائز اهمیت است و اکثر خانواده‌ها را با مشکلات و چالش‌های مختلف مواجه می‌کند [21]. تحقیقات نشان می‌دهد که مشکلات رفتاری در کودکان و نوجوانان کم‌توان ذهنی به اشکال مختلف از جمله گوشه‌گیری، احساس حقارت، پرخاشگری، اضطراب و مشکلات اجتماعی بروز می‌کند [22]. اختلالات رفتاری در کودکان و نوجوانان کم‌توان ذهنی شامل مواردی از جمله مشکلات رفتاری درونی‌سازی‌شده مثل اضطراب و برونی‌سازی‌شده مثل پرخاشگری است [23]. اغلب نوجوانان با اختلالات رفتاری در برقراری ارتباط رضایت‌بخش و نزدیک با سایرین، با مشکل اساسی روبه‌رو هستند درنتیجه علاقه دیگران را نسبت به خود از دست داده و از جانب اطرافیان و همسالان خود طرد می‌شوند. باید توجه داشت اغلب این اختلالات در افرادی که بهره هوشی آن‌ها از حد متوسط کمتر است شایع‌تر است، به همین دلیل است که اختلالات رفتاری مورد توجه روان‌شناسان و کارشناسان تعلیم و تربیت است [24]. پرسش‌نامه سیستم ارزیابی رفتار کودکان امکان یک ارزیابی جامع در زمینه بررسی نشانگان رفتاری برونی‌سازی‌شده و درونی‌سازی‌شده را فراهم می‌کند و در قالب مقیاس‌های مختلف امکان بررسی مشکلات رفتاری، اجتماعی و انطباقی را فراهم می‌کند. علاوه بر این شاخص‌های این پرسش‌نامه (جدول شماره 1) در شناسایی اختلالات مختلف از جمله نقص توجه / بیش‌فعالی، اُتیسم و غیره مؤثر است و نتایج حاصل از این پرسش‌نامه می‌تواند در ارائه مداخلات درمانی توسط متخصصان به کودکان، نوجوانان و جوانان کم‌توان ذهنی مؤثر واقع شود [25]. به نظر می‌رسد در پژوهش حاضر نیز این پرسش‌نامه در جهت ارزیابی مشکلات رفتاری دختران و پسران کم‌توان ذهنی خفیف از روایی و پایایی مناسب برخوردار بوده است. 
در تبیین این یافته پژوهش مبنی بر اینکه پرسش‌نامه سیستم ارزیابی رفتار کودکان برای افراد با بهره هوش نرمال از روایی و پایایی مناسب برخوردار بود باید گفت، دوره بلوغ و نوجوانی با رشد و تغییرات جسمی و روانی همراه است. رشد جسمانی در این دوران، تغییرات روانی و هیجانی را به دنبال دارد و ممکن است نوجوان را دچار اختلالات رفتاری کند [26]. اغلب نوجوانان با اختلالات رفتاری در برقراری ارتباط رضایت‌بخش و نزدیک با سایرین، با مشکل اساسی روبه‌رو هستند. درنتیجه علاقه دیگران را نسبت به خود از دست داده و از جانب اطرافیان و همسالان خود طرد می‌شوند [27]. در نظریه کولمن اعتقاد بر این است که هریک از مشکلات نوجوانان در یک سن تقویمی خاص به نقطه اوج تنش خود می‌رسد که با توجه به تفاوت‌های جنسیتی تغییرپذیر است و هر زمان که سن اوج تنش برای چند مسئله یا مشکل هم‌زمان شود، سازگاری نوجوان دچار مشکل می‌شود و در چنین وضعیتی است که مشکلات رفتاری برای آنان بیشتر نمایان می‌شود. اریکسون دوره نوجوانی را دوره هویت‌یابی در مقابل بی‌هویتی می‌داند و با توجه به اینکه هویت‌یابی وحدتی است که بین سه سیستم زیستی، اجتماعی و روانی به وجود می‌آید. در صورتی که چنین وحدتی حاصل نشود نوجوانان دچار آشفتگی در روابط و رفتار می‌شوند [28]. از جمله اختلالات رفتاری که معمولاً در نوجوانان و جوانان مشاهده می‌شود، اختلالات ایذایی رفتاری و اختلالات هیجانی است. به‌ویژه در پسران رفتارهای پرخاشگرانه قابل مشاهده است. مسئله افسردگی در نوجوانان و جوانان حائز اهمیت است و می‌تواند زیر بنای بسیاری از اختلالات رفتاری دیگر باشد [29]. لزوم جلوگیری از افزایش و شدت مشکلات رفتاری و اجتماعی در نوجوانان و جوانان حائز اهمیت است و روش‌های شناسایی در رسیدن به این هدف به متخصصان، والدین و مربیان کمک خواهد کرد. پرسش‌نامه سیستم ارزیابی رفتار کودکان که یک سیستم چند‌بعدی است و به شکل جامع مشکلات رفتاری را در سنین مختلف ارزیابی می‌کند می‌تواند نیم‌رخ کاملی از مشکلات رفتاری، عاطفی و اجتماعی را برای هر فرد فراهم کند و احتمال بروز برخی از مشکلات را در آینده پیش‌بینی کند. این سیستم در قالب مقیاس‌ها و شاخص‌های مختلف انواع مشکلات رفتاری را از طریق فرد، والدین و معلمان مورد ارزیابی و بررسی قرار می‌دهد و می‌تواند در ارائه مداخلات درمانی با توجه به تعیین مشکلات فرد به گونه دقیق و جزئی موثر واقع شود [26]. در پژوهش حاضر نتایج حاصل از این پرسش‌نامه در جهت ارزیابی مشکلات رفتاری دختران و پسران با بهره هوش نرمال نشان‌دهنده این بود که این سیستم ارزیابی از روایی و پایایی مناسب برخوردار است.از جمله محدودیت‌های پژوهش حاضر تکمیل ناقص برخی از پرسش‌نامه‌ها بود که از تحقیق کنار گذاشته شد و این امر منجر به کاهش حجم نمونه شد. علاوه بر این، تکمیل پرسش‌نامه‌ها توسط مادران و پیگیری آن توسط پژوهشگران زمان زیادی را به خود اختصاص داد. 
با توجه به اینکه سیستم ارزیابی رفتار کودکان دارای 10 فرم است که طیف سنی 25-2 سال را شامل می‌شود، توصیه می‌شود که در پژوهش‌های آینده پرسش‌نامه‌های مرتبط با گروه‌های دیگر سنی با نمونه گسترده‌تر مورد ارزیابی و مطالعه قرار گیرد. همچنین می‌توان شاخص‌های روان‌سنجی پرسش‌نامه‌های مورد استفاده در پژوهش حاضر را در سایر گروه‌های کودکان و نوجوانان با نیازهای خاص مورد بررسی قرار داد.
نتیجه‌گیری
به طور کلی نتایج مطالعه حاضر نشان داد که نسخه فارسی سیستم ارزیابی رفتاری کودکان (‌BASC-3) ویرایش سوم (فرم والدین و معلمان)، مرتبط با طیف سنی 18-12 سال، از ویژگی‌های روان‌سنجی و روایی و پایایی مناسب برخوردار است. با توجه به یافته‌های پژوهش، این سیستم ارزیابی برای دختران و پسران کم‌توان ذهنی خفیف و با بهره هوش نرمال در فرهنگ ایران قابل استفاده است و این نتایج با مطالعات صورت‌گرفته در فرهنگ‌های دیگر همسوست. از این رو متخصصان و پژوهشگران کودک و نوجوان، روان‌شناسان و مربیان می‌توانند با اطمینان از این سیستم ارزیابی در اقدامات پژوهشی، سنجش و ارزیابی استفاده کنند. 

ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
کمیته اخلاق دانشگاه اصفهان این مطالعه را تأیید کرد (کد: IR.UI.REC.1398.092). اصول اخلاقی تماماً در این مقاله رعایت شده است. شرکت کنندگان اجازه داشتند هر زمان که مایل بودند از پژوهش خارج شوند. همچنین همه شرکت کنندگان در جریان روند پژوهش بودند. اطلاعات آن ها محرمانه نگه داشته شد.

حامی مالی
این تحقیق هیچ‌گونه کمک مالی از سازمان‌های تأمین مالی در بخش‌های عمومی، تجاری یا غیرانتفاعی دریافت نکرد.

مشارکت نویسندگان
ایده‌پردازی و سرپرستی پروژه: لیلا اکرمی، مختار ملک‌پور و احمد عابدی؛ ترجمه مقیاس و تفسیر، بررسی، جمع‌آوری و تحلیل داده‌ها: لیلا اکرمی؛ تایید نهایی: همه نویسندگان.

تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان این مقاله تعارض منافع ندارد.
 

References
1.Shokoohi Yekta M, Parand A. Behavioral disorders of children and adolescents (Persian)]. Tehran: Teimourzadeh; 2009. http://opac.nlai.ir/opac-prod/bibliographic/749785
2.Pandean K. Health psychology. New York: McGraw Hill. 2002.
3.Wolf RM, Long D. Pubertal development. Pediatrics in Review. 2016; 37(7):292-300. [DOI:10.1542/pir.2015-0065] [PMID]
4.Crnic K, Hoffman C, Gaze C, Edelbrock C. Understanding the emergence of behavior problems in young children with developmental delays. Infants and Young Children. 2004; 17(3):223-35. [DOI:10.1097/00001163-200407000-00004]
5.Kim JA, Szatmari P, Bryson SE, Streiner DL, Wilson FJ. The prevalence of anxiety and mood problems among children with autism and asperger syndrome. Journal of Autism and Developmental Disorders. 2000; 4(2):117-32. [DOI:10.1177/1362361300004002002]
6.Baidwan S, Paul M, Chhatwal J, Deswal RS. Growth and sexual maturity pattern of girls with mental retardation. International Journal of Applied Basic Medical Research. 2014; 4(1):38-42. [DOI:10.4103/2229-516X.125691] [PMID] [PMCID]
7.Reynolds CR, Kamphaus RW. Behavior Assessment System for Children (BASC3). 3^rd ed. London: Pearson; 2015. https://www.pearsonclinical.com.au/products/view/566
8.Distefano CH, Greer FW, Dowdy E. Examining the BASC-3 BESS parent form-preschool using rash methodology. Assessment. 2019; 26(6):1162-75. [DOI:10.1177/1073191117723112][PMID]
9.Gardner L, Campbell JM, Bush AJ, Murphy L. Comparing behavioral profiles for autism spectrum disorders and intellectual disabilities using the BASC-2 parent rating scales-preschool. Journal of Psychoeducational Assessment. 2017; 36(6):535-51. DOI:10.1177/0734282916689438]]
10.Musuva R, Shen Y, Wei X, Binder S, Ivy JA, Secor WE, et al. Change in children’s school behavior after mass administration of praziquantel for Schistosoma mansoni infection in endemic areas of western Kenya: A pilot study using the Behavioral Assessment System for Children (BASC-2). PLoS One. 2017; 12(7):e0181975. [DOI:10.1371/journal.pone.0181975] [PMID] [PMCID]
11.DiStefano C, Greer FW, Dowdy E. Examining the BASC-3 BESS parent form-preschool using rasch methodology. Assessment. 2017; 26(6):1162-75. [DOI:10.1177/1073191117723112]] [PMID]
12.Lerner MD, Potthoff LM, Hunter SJ. Optimizing cross-sectional prediction of social functioning in youth referred for neuropsychological testing. PLoS One. 2015; 10(5):e0128303. [DOI:10.1371/journal.pone.0128303]] [PMID] [PMCID]
13.Deighton J, Croudace T, Fonagy P, Brown J, Patalay P, Wolpert M. Measuring mental health and wellbeing outcomes for children and adolescents to inform practice and policy: A review of child self-report measures. Child and Adolescent Psychiatry and Mental Health. 2014; 8:14. [DOI:10.1186/1753-2000-8-14] [PMID] [PMCID]
14.Juechter J. Differential diagnosis of autism spectrum disorders using the basc-2 parent rating scales preschool form. department of counseling and psychological services [PhD dissertation]. Atlanta: Georgia State University; 2012. https://scholarworks.gsu.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1088&context=cps_diss
15.Reynolds CR. Behavior assessment system for children. The Corsini encyclopedia of psychology. London, England, UK: Pearson; 2010. [DOI:10.1002/9780470479216.corpsy0114]
16.Lotfi M, Bahrampoori L, Amini M, Fatemitabar R, Birashk B, Shiasi Y. Developing the Persian version of positive and negative affect scale for children (original and short form) and assessing its psychometric properties. Iranian Journal of Psychiatry and Clinical Psychology. 2020; 25(4):440-53. [DOI: http://dx.doi.org/10.32598/ijpcp.25.4.7]
17.Hambleton RK. The next generation of the ITC test translation and adaptation guidelines. European Journal of Psychological Assessment. 2001; 17(3):164-72. [DOI:10.1027//1015-5759.17.3.164]
18.Hajizadeh A, Asghari M. [Methods and statistical analyzes by looking at research methodology in biological and hygienic sciences (Persian)]. Tehran: Academic Center for Education, Culture and Research; 2015. https://www.isba.ir/MainPage.aspx?ID=6646&kind=6&bcode=54
19.Bradstreet LE, Juechter JI, Kamphaus RW, Kerns CM, Robins DL. Using the BASC-2 parent rating scales to screen for autism spectrum disorder in toddlers and preschool-aged children. Journal of Abnormal Child Psychology. 2017; 45(2):359-70. [DOI:10.1007/s10802-016-0167-3] [PMID] [PMCID]
20.Pathaak R, Ojha R, Goel NK. Behavioural and emotional problems in school going adolescents. Australasian Medical Journal. 2011; 4(1):15-21. [DOI:10.4066/AMJ.2011.464] [PMID] [PMCID]
21.Adeniyi YC, Omigbodun OO. Effect of a classroom-based intervention on the social skills of pupils with intellectual disability in Southwest Nigeria. Child and Adolescent Psychiatry and Mental Health. 2016; 10(1):29. [DOI:10.1186/s13034-016-0118-3] [PMID] [PMCID]
22.Ertuzun E. Effects of leisure education program including sportive activities on perceived freedom in leisure of adolescents with intellectual disabilities. Educational Research and Reviews. 2015; 10(16):2362-9. [DOI:10.5897/ERR2015.2395]
23.Hagopian L. Behavioral assessment and treatment of anxiety in individuals with intellectual disabilities and autism. Journal of Developmental and Physical Disabilities. 2015; 20(5):467-83. [DOI:10.1007/s10882-008-9114-8]
24.Lima-Rodríguez JS, Baena-Ariza MT, Domínguez-Sánchez I, Lima-Serrano M. Intellectual disability in children and teenagers: Influence on family and family health. Systematic review. Enfermería Clínica (English Edition). 2017; 28(2):89-102. [DOI:10.1016/j.enfcli.2017.10.005] [PMID]
25.O’Handley RD, Ford WB, Radley KC, Helbig KA, Wimberly JK. Social skills training for adolescents with intellectual disabilities: A school-based evaluation. Behavior Modification. 2016; 40(4):541-67. [DOI:10.1177/0145445516629938] [PMID]
26.Ong MY, Eilander J, Saw SM, Xie Y, Meaney MJ, Broekman BFP. The influence of perceived parenting styles on socio-emotional development from pre-puberty into puberty. European Child & Adolescent Psychiatry. 2018; 27(1):37-46. [DOI:10.1007/s00787-017-1016-9] [PMID] [PMCID]
27.Sukhodolsky DG, McCauley SE, Ibrahim K, Piasecka J. Behavioral interventions for anger, irritability, and aggression in children and adolescents. Journal of Child and Adolescent Psychopharmacology. 2016; 26(1):58-64. [DOI:10.1089/cap.2015.0120] [PMID] [PMCID]
28.Tamnes CK, Ostby Y, Fjell AM, Westlye LT, Due-Tønnessen P, Walhovd KB. Brain maturation in adolescence and young adulthood: Regional age-related changes in cortical thickness and white matter volume and microstructure. Cerebral Cortex. 2010; 20(3):534-48. [DOI:10.1093/cercor/bhp118] [PMID]
29.Anisi J, Salimi H, Mirzamani M, Reisi F, Niknam M. A Survey study on behavioral problems in adolescence. International Journal of Behavioral Science. 2007; 1(2):163-70. [DOI:10.1002/bs.3830050205]
30.Vannest K, Reynolds C, Kamphaus R. Intervention Guide for Behavioral and Emotional Issues (BASC-2). London, England, UK: Pearson; 2008. https://www.amazon.com/BASC-2-Intervention-Behavioral-Emotional-Issues/dp/0979065828