جمعه 16 آذر 1403
| English
دوره 30، شماره 1 - ( 5-1403 )
جلد 30 شماره 1 صفحات 0-0 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Farokhnezhad Afshar P, Saei R, Mehri A. Comparing the Stroop Test Scores Between Older Adults With and Without Sleep Problems in Maragheh, Iran. IJPCP 2024; 30 (1) : 2822.5
URL: http://ijpcp.iums.ac.ir/article-1-4151-fa.html
URL: http://ijpcp.iums.ac.ir/article-1-4151-fa.html
فرخ نژاد افشار پویا، ساعی رقیه، مهری آذر. مقایسه آزمون استروپ در سالمندان با و بدون مشکلات کیفیت خواب در شهر مراغه. مجله روانپزشكي و روانشناسي باليني ايران. 1403; 30 (1)
پویا فرخ نژاد افشار1 
، رقیه ساعی 2، آذر مهری3
، رقیه ساعی 2، آذر مهری3
1- گروه سلامت سالمندی، مرکز تحقیقات سلامت روان سالمندی، دانشکده علوم رفتاری و سلامت روان (انستیتو روانپزشکی تهران)، دانشگاه علوم پزشکی ایران، تهران، ایران.
2- گروه سلامت سالمندی، مرکز تحقیقات سلامت روان سالمندی، دانشکده علوم رفتاری و سلامت روان (انستیتو روانپزشکی تهران)، دانشگاه علوم پزشکی ایران، تهران، ایران. ،saei6917@gmail.com
3- گروه آموزشی گفتاردرمانی، دانشکده توانبخشی، دانشگاه علوم پزشکی تهران، تهران، ایران.
2- گروه سلامت سالمندی، مرکز تحقیقات سلامت روان سالمندی، دانشکده علوم رفتاری و سلامت روان (انستیتو روانپزشکی تهران)، دانشگاه علوم پزشکی ایران، تهران، ایران. ،
3- گروه آموزشی گفتاردرمانی، دانشکده توانبخشی، دانشگاه علوم پزشکی تهران، تهران، ایران.
متن کامل [PDF 3482 kb]
(154 دریافت)
| چکیده (HTML) (475 مشاهده)
References
متن کامل: (15 مشاهده)
مقدمه
رشد جمعیت سالمندان در کل جهان به‌دلیل پیشرفت‌های پزشکی و کاهش مرگ‌ومیر رو به افزایش است. سالمندی جمعیت پدیده‌ای است که اکثر کشورهای جهان را تحت تأثیر قرار داده است طبق برآورد سازمان بهداشت جهانی جمعیت سالخورده جهان به سرعت رو به افزایش است و پیش‌بینی می‌شود 840 میلیون جمعیت سالمند در سال 2013 به 2 میلیارد تا سال 2050 برسد [1]. در ایران نیز سرشماری انجام‌شده در سال 1395 نشان می‌دهد حدود 9/3 درصد از جمعیت ایران را سالمندان بالای 60 سال تشکیل می‌دهند و گفته می‌شود این میزان تا سال 1400 به 10 میلیون نفر خواهد رسید [2، 3]. نظام برنامه‌ریزی برای رفع نیازهای سالمندی جمعیت دچار چالش‌هایی خواهد شد. یکی از این چالش‌ها تأثیر سن بر فرایندهای شناختی و عملکردهای اجرایی است.
عملکردهای اجرایی مجموعه‌ای از فرایندهای شناختی سطح بالا هستند که افت عملکرد در عملکردهایی اجرایی تأثیر قابل‌توجهی بر زندگی افراد خواهد داشت [4]. مطالعات نشان داده‌اند شیوع اختلالات شناختی در سالمندان از 1/5 تا 41 درصد متغیر است [5]. در مطالعه‌ای در ایران شیوع اختلالات شناختی را 18/3 درصد گزارش کرده‌اند [6]. درواقع عملکردهای اجرایی مجموعه‌ای از توانایی‌های مهم نظیر توجه و تمرکز، هارگری، حافظه فعال، توانایی تصمیم‌گیری، برنامه‌ریزی، کنترل پاسخ‌ها و انعطاف‌پذیری شناختی است که در زندگی به انسان کمک می‌کند [7]؛ عملکرد اجرایی وظیفه کنترل امیال، تصمیم‌گیری، قضاوت و بررسی خطر را در انسان‌ها بر عهده دارد، این مناطق در نواحی پیش‌پیشانی مغز هستند با اتصالات عصبی به قشر مغز و ساقه مغز در ارتباط هستند [8]. عوامل متعددی می‌تواند تأثیر پایدار یا موقت را در عملکردهای اجرایی بر جای بگذارد، یکی از این عوامل احتمالی که خواب است.
خواب یک فرایند طبیعی در بدن است که با کاهش سطح هوشیاری نسبت به محیط اطراف و با اهدافی مانند حفظ و ذخیره انرژی، خودترمیمی و بازیابی و محافظت از مغز صورت می‌گیرد [9]. مطالعات همه‌گیرشناسی نشان داده است بیشتر از 57 درصد از افراد سالمند اختلال خواب را گزارش می‌دهند [10]. در ایران نیز مطالعه مقطعی سالمندان مقیم سرای سالمندان شهر اهواز در سال 1396 انجام شد که نتایج مطالعه نشان داد 86/1 درصد سالمندان مقیم سرای سالمندان اختلال خواب دارند [11]. خواب شامل دو مرحله، خواب با حرکت سریع چشم و خواب بدون حرکت سریع چشم است. مرحله خواب بدون حرکات سریع چشم خود شامل چهار مرحله است: مراحل یک، دو، سه و چهار که طی هر مرحله عمق خواب بیشتر می‌شود. مرحله حرکات سریع چشم، مرحله پنجم از خواب است [12]. با افزایش سن مرحله سه و چهار خواب بدون حرکت سریع چشم و خواب با حرکت سریع چشم دچار کاهش می‌شود و مرحله یک و دو خواب و مرحله بیداری افزایش می‌یابد [13].
اینکه دقیقاً خواب چه حوزه‌هایی از عملکردهای اجرایی تحت تأثیر قرار می‌دهد هنوز به‌خوبی مشخص نشده است و تحقیقات بیشتری موردنیاز است و با در نظر گرفتن تأثیر انکارناپذیر سن بر فرایند خواب و اهمیت خواب بر فرایندهای شناختی و عملکردهای اجرایی، این مطالعه قصد دارد ابعاد مهارگری شناختی و توجه انتخابی را در سالمندان دارای مشکل کیفیت خواب و بدون مشکل کیفیت خواب بررسی کند.
روش کار
مطالعه حاضر یک توصیفی از نوع مقطعی بود. جامعه پژوهش سالمندان پذیرش‌شده در مرکز روزانه سالمندان در شهر مراغه بود. نمونه‌گیری از سالمندان به‌صورت آسان انجام شد.
حجم نمونه با استفاده از فرمول مقایسه میانگین در دو گروه مستقل و با در نظر گرفتن 0/2=β و 0/05=α و میانگین و انحراف‌معیار برای گروه با مشکل کیفیت خواب 8±2/5 و میانگین و انحراف‌معیار گروه بدون مشکل کیفیت خواب 6/5±2/5 که از مطالعات گذشته برآورد شده است [14]، حدود 53 نفر برای هر گروه به دست آمد. با احتساب ریزش یا انصراف از مطالعه 58 نفر برای هر گروه در نظر گرفته شد (فرمول شماره 1).
معیارهای ورود شامل سن بالای 60 سال، حداقل سواد خواندن و نوشتن و سلامت روان براساس پرونده پزشکی، معیارهای خروج شامل افسردگی و اختلالات نرولوژیک براساس پرونده پزشکی بود. از تمام شرکت‌کنندگان رضایت‌نامه آگاهانه کسب شد.
شرکت‌کنندگان براساس نمره مقیاس خواب پیتزبورگ به دو گروه سالمندان بدون مشکل کیفیت خواب (42 نفر) و سالمندان با مشکل کیفیت خواب (58 نفر) تقسیم شدند (مجموع نمرات آزمون پیتزبورگ 6 یا بالاتر از 6 نشان‌دهنده اختلال کیفیت خواب است). جمع‌آوری داده‌ها براساس فرم اطلاعات جمعیت‌شناختی (سن، جنس، تحصیلات، شاخص توده بدنی، وضعیت اشتغال) و عملکرد اجرایی به‌وسیله آزمون استروپ و کیفیت خواب با آزمون کیفیت خواب پیتزبورگ صورت گرفت.
ابزار
شیوه جمع آوری داده‌ها از طریق پرسش‌نامه بود که از نسخه کامپیوتری آزمون استروپ و نسخه کاغذی مقیاس سنجش کیفیت خواب پیتزبورگ استفاده شد.
پرسش‌نامه جمعیت‌شناختی
مشخصات جمعیت‌شناختی شامل سن، جنس، تحصیلات، وضعیت تأهل، وضعیت اشتغال و شاخص توده بدنی بود.
آزمون استروپ
برای اولین بار استروپ این آزمون را در سال 1935 ساخته است. این آزمون، مهارگری شناختی و توجه انتخابی و انعطاف‌پذیری شناختی را می‌سنجد. نسخه‌های متعددی از این آزمون ایجاد شده است. نسخه کلاسیک این آزمون دارای چهار رنگ زرد، سبز، آبی و قرمز می‌باشد. آزمون کلاسیک دارای نسخه کامپیوتری می‌باشد، در نسخه کامپیوتری روی صفحه‌کلید، چهار کلید (رنگ قرمز، آبی، زرد و سبز) به‌عنوان کلیدهای پاسخ مشخص می‌شود. تکلیف آزمودنی این است که صرف‌نظر از معنای کلمات، تنها رنگ ظاهری آن را مشخص کند. مرحله اول کلماتی که معنا و رنگ یکسان دارند، مرحله دوم کلماتی که در معنا و رنگ متفاوت‌اند و مرحله سوم کلماتی که معنا و رنگی بی‌ارتباط دارند. هر مرحله 25 محرک را نشان می‌دهد که به‌ترتیب در 5 سطر و 5 ستون قرار گرفته‌اند. این آزمون 3 امتیاز دارد که قابل‌تجمیع نیست و شامل درصد پاسخ صحیح، درصد پاسخ خطا، زمان آزمایش است. آزمون استروپ دارای روایی و پایای مناسب در بزرگ‌سالان است؛ اعتبار این آزمون 80 تا 91 درصد گزارش شده است [15]. در مطالعات انجام‌شده مشخص شده است آزمون استروپ در سالمندان دارای روایی هم‌زمان و پایایی زمان پاسخ خوب است (0/93=ICC) [16]. پایایی آزمون-بازآزمون نسخه فارسی این آزمون استروپ 0/80 تا 0/88 در سالمندان گزارش شده است [17].
مقیاس سنجش کیفیت خواب پیتزبورگ
این پرسش‌نامه در سال 1989 دکتر دنیل. ج. بویس و همکاران ساخته‌اند. سنجش کیفیت خواب پیتزبورگ ابزاری مناسب برای اندازه‌گیری کیفیت خواب است که دارای 18 سؤال است. این پرسش‌نامه نگرش افراد را درمورد کیفیت خـواب در 1 ماه گذشته بررسی می‌کند. این پرسش‌نامه، 7 نمره برای مؤلفه‌های:
1. کیفیت خواب فرد به‌وسیله خودتوصیفی؛
2. مدت‌زمان خواب رفتن فرد یا تأخیر در خوابیدن؛
3. میزان خواب مفیدی که فرد در طول شب دارد؛
4. کفایت داشتن خواب فرد (این مقیاس براساس نسبت مدت‌زمان خواب مفید بر کل زمانی که در رختخواب سپری می‌شود محاسبه می‌شود)؛
5. مشکلات خـواب (که به‌صورت بیدار شدن فـرد در طول شب محاسبه می‌شود)؛
6. میـزان استفاده از داروی خواب‌آور؛
7. عملکرد روزانه فرد (که به‌صورت مشکلاتی که در طول روز ناشی از بدخوابی و اختلالات خواب اتفاق می‌افتد، تعریف می‌شود) و در پایان یک نمـره کامل بـه دسـت می‌آید.
هـر گویه پرسش‌نامه پیتزبورگ، نمره‌ای از (0) تا (3) را شامل می‌شود. نمره‌های (0، 1، 2 و 3) نمره (0) به معنای طبیعی، نمره (1) به معنای مشکل خفیف، نمره (2) به معنای مشکل متوسط و نمره (3) به معنای مشکل شدید می‌باشد. مجموع تمام نمرات 7 مؤلفه، یک نمره جامعی را به آزمونگر می‌دهد که از (0) تا (21) را شامل می‌شود. اگر مجموع نمرات مؤلفه‌ها 6 یا بالاتر از 6 باشد، نشان‌دهنده اختلال کیفیت خواب در فرد است [18]. حساسیت این پرسش‌نامه 89/6 و ویژگی آن 86/5 گزارش شده است. مطالعه‌ای هم که نخعی و همکاران انجام داده‌اند حساسیت 100 درصد ویژگی 93 و آلفای کرونباخ 0/89 درصد را گزارش کردند [19, 20].
پس از جمع‌آوری داده‌ها در دو گروه، یافته‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS نسخه 24 تجزیه‌وتحلیل شدند. یافته‌های توصیفی با استفاده از میانگین، انحراف‌معیار، فروانی و درصد فراوانی نشان داده شده‌اند. تحلیل داده‌ها با استفاده از آزمون تی مستقل و آنالیز واریانس برای مقایسه دو گروه سالمندان دارای مشکل کیفیت خواب و سالمندان بدون مشکل کیفیت خواب و مقایسه گروه زنان و مردان سالمند انجام شد و آزمون همبستگی پیرسون برای بررسی همبستگی بین آزمون استروپ و سن و توده بدنی انجام شد. آزمون کای‌اسکوئر برای مقایسه متغیرهای کیفی اسمی مانند متغیرهای جمعیت‌شناختی با دو گروه سالمندان دارای مشکل کیفیت خواب و سالمندان بدون مشکل کیفیت خواب استفاده شد (در این مطالعه سطح معنی داری 0/05 بود).
یافته‌ها
در این مطالعه 100 نفر شرکت داشتند که 75 نفر آنان زن و 25 نفر مرد بودند. شرکت‌کنندگان به دو گروه سالمندان بدون مشکل کیفیت خواب (42 نفر) و سالمندان با مشکل کیفیت خواب (58 نفر) تقسیم شدند. میانگین سنی سالمندان بدون مشکل کیفیت خواب 67 سال و سالمندان با مشکل کیفیت خواب 66 سال بود. در مطالعه حاضر بین فراوانی متغیرهای تحصیلات و اشتغال در سالمندان با و بدون مشکل کیفیت خواب تفاوت معنی‌دار وجود داشت، اما جنس و تأهل در دو گروه تفاوت معنی‌دار نداشتند (جدول شماره 1).
همبستگی بین متغیرهای کمّی جمعیت‌شناختی (سن و توده بدنی) با آزمون استروپ نشان داد بین سن و نمره آزمون استروپ ارتباطی معنی‌دار وجود داشت (001/P<0)، اما بین شاخص توده بدنی با آزمون استروپ رابطه وجود نداشت (غیرمعنادار=P) (جدول شماره 2).
یافته‌های مطالعه حاضر نشان می‌دهد اختلاف میانگین در درصد پاسخ‌های خطا در آزمون استروپ بین دو گروه سالمندان دارای مشکل کیفیت خواب و سالمندان بدون مشکل کیفیت خواب معنی‌دار بود (028/P=0). اختلاف میانگین زمان آزمایش آزمون استروپ نیز بین دو گروه سالمندان دارای مشکل کیفیت خواب و سالمندان بدون مشکل کیفیت خواب معنی‌دار بود (004/P=0). اختلاف میانگین در درصد پاسخ‌های صحیح آزمون استروپ معنی‌دار نبود (08/P=0). (جدول شماره 3).
بحث
این مطالعه با هدف مقایسه آزمون استروپ در سالمندان با و بدون مشکلات کیفیت خواب انجام شد. این مطالعه سعی کرده بود با استفاده از آزمون استروپ ابعادی از عملکرد اجرایی (مهارگری شناختی، انعطاف‌پذیری و توجه انتخابی) را بررسی کند که در سایر مطالعات کمتر موردتوجه واقع شده است. مطالعه حاضر نشان می‌دهد اختلاف میانگین در پاسخ‌های خطا و زمان آزمایش آزمون استروپ بین دو گروه معنی‌دار بود. اختلاف میانگین معنی‌داری بین دو گروه در پاسخ‌های صحیح آزمون استروپ وجود ندارد. اختلاف میانگین معنی‌دار امتیازهای درصد خطا و زمان آزمایش آزمون استروپ بین دو گروه نشان‌دهنده وجود افت مهارگری شناختی، انعطاف‌پذیری و توجه انتخابی کمتر شناختی در بین گروه دارای مشکل کیفیت خواب بود.
به نظر می‌رسد مکانیسم این ارتباط بدین صورت باشد که زمانی که فرایند پردازش اطلاعات جدید در مغز شروع به کار می‌کند، فرد باید بتواند در تفکرات تکرارشونده تغییراتی به وجود آورد، زیرا درگیری ذهنی فرد با این محرک‌ها همچون یک عامل مزاحم به‌حساب می‌آید و درنتیجه سرعت پردازش شناختی فرد دچار کاهش می‌شود [21]؛ این کاهش سرعت به خطا در پاسخ‌دهی منجر می‌شود و زمانی که از فرد درخواست می‌شود با حداکثر سرعت ممکن به محرک‌ها پاسخ دهد باعث خطا در پاسخ‌دهی می‌شود و تداخل اتفاق می‌افتد [22]. به نظر می‌رسد مشکلات کیفیت خواب می‌تواند باعث انعطاف‌پذیری شناختی کمتر در افراد و درنتیجه به افزایش خطاها در پاسخ‌دهی منجر شود [23].
نتایج مطالعه هنگ لیاو نشان داد در مقایسه کیفیت خواب و اختلال شناختی، مشکلات کیفیت خواب، زمان خواب و کارایی خواب بیماران در گروه اختلال شناختی بدتر از افراد با عملکرد شناختی نرمال بود. کیفیت خواب و زمان خواب سالمندان با عملکرد شناختی آن‌ها همبستگی مستقیم دارد؛ بدین معنا که کیفیت خواب بدتر به عملکرد شناختی بدتر منجر می‌شد [24]. براساس مطالعه توسط آنسال که در سال 2021 انجام شد و به بررسی ارتباط بین سقوط و عملکرد اجرایی در افراد مبتلا به بی‌خوابی پرداخت بود، نتایج نشان داد بین تکالیف دوگانه حافظه فعال و حافظه معنایی با آزمون ترسیم ساعت تنها در گروه بی‌خوابی افت معنادار وجود داشت [25].
یافته‌های یک مطالعه مرور نظام‌مند نشان داده است همبستگی قوی و معنی‌داری بین خواب و توجه وجود دارد [26] که این مطالعه می‌تواند نتایج مطالعه حاضر درمورد توجه انتخابی را تأیید کند. کیفیت خواب مناسب به نظر می‌رسد می‌تواند در بهبود عمملکرد شناختی و جلوگیری از خستگی ذهنی مؤثر باشد [27].
باتوجه‌به اینکه آزمون استروپ نشان‌دهنده سه حوزه عملکرد اجرایی شامل مهارگری شناختی، انعطاف‌پذیری و توجه انتخابی است [28] و این مطالعه نشان داد سالمندان دچار مشکلات خواب درصد خطاهای بیشتر و زمان آزمون بیشتر را دارند؛ مطالعه‌ای بر روی افراد نیز نشان داد خطاهای کاری در افراد دچار مشکلات خواب بیشتر است [29]. عملکرد اجرایی بیشتر به عملکرد مناطق قشر جلوی مغز و لوب فرونتال مرتبط است [30] و مشخص شده است مشکلات خواب شدیداً بر این مراکز تأثیر می‌گذارد [31]. خواب باتوجه‌به تأثیری که بر توجه دارد می‌تواند در کلیه فرایندهای شناختی شامل تمرکز، حذف عوامل مزاحم در توجه به موضوعی را تحت تأثیر قرار دهد، بنابراین این مسئله در زندگی روزمره فرد به اختلالاتی منجر می‌شود؛ بنابراین توجه به موضوع خواب سالمندان از بروز برخی مسائل عملکرد اجرایی می‌تواند جلوگیری کند.
نتیجه‌گیری
یافته‌های این مطالعه نشان داد عملکرد افراد در مهارگری شناختی و توجه انتخابی در سالمندان دارای مشکل کیفیت خواب بهتر از سالمندان بدون مشکل کیفیت خواب بود. این بدان معناست که کیفیت خواب احتمالاً یکی از عوامل تأثیرگذار بر ابعاد مهارگری شناختی، انعطاف‌پذیری و توجه انتخابی از عملکردهای اجرایی در سالمندان ممکن است باشد.
یکی از محدودیت‌های این مطالعه تفاوت در حجم شرکت‌کنندگان در دو گروه بودند که به‌دلیل طولانی بودن مدت‌زمان انجام آزمون‌ها و محدودیت زمان محقق در نهایت 16 نفر از شرکت‌کننده‌ها از گروه بدون مشکل کیفیت خواب مطالعه را ناکامل رها کردند و حجم نمونه 42 نفر شد؛ همین مسئله می‌تواند از عوامل تفاوت معنی‌دار در مشخصات جمعیت‌شناختی دو گروه سالمندان بدون و با مشکل کیفیت خواب نیز باشد.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این تحقیق با شناسه IR.IUMS.REC.1402.767 در دانشگاه علوم پزشکی ایران تأیید شده است. در این مطالعه از تمام شرکت‌کنندگان پس از توضیح اهداف مطالعه، رضایت‌نامه کتبی اخذ شد.
حامی مالی
این پژوهش با حمایت مالی مرکز تحقیقات سلامت روان سالمندی دانشگاه علوم پزشکی ایران بود.
مشارکت نویسندگان
نگارش مقاله: رقیه ساعی و پویا فرخ‌نژاد افشار؛ ویراستاری و اصلاحات: پویا فرخ‌نژاد افشار و آذر مهری؛ تأیید نهایی: همه نویسندگان.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
از همکاری سالمندان مشارکت‌کننده در این مطالعه تشکر و قدردانی می‌شود.
رشد جمعیت سالمندان در کل جهان به‌دلیل پیشرفت‌های پزشکی و کاهش مرگ‌ومیر رو به افزایش است. سالمندی جمعیت پدیده‌ای است که اکثر کشورهای جهان را تحت تأثیر قرار داده است طبق برآورد سازمان بهداشت جهانی جمعیت سالخورده جهان به سرعت رو به افزایش است و پیش‌بینی می‌شود 840 میلیون جمعیت سالمند در سال 2013 به 2 میلیارد تا سال 2050 برسد [1]. در ایران نیز سرشماری انجام‌شده در سال 1395 نشان می‌دهد حدود 9/3 درصد از جمعیت ایران را سالمندان بالای 60 سال تشکیل می‌دهند و گفته می‌شود این میزان تا سال 1400 به 10 میلیون نفر خواهد رسید [2، 3]. نظام برنامه‌ریزی برای رفع نیازهای سالمندی جمعیت دچار چالش‌هایی خواهد شد. یکی از این چالش‌ها تأثیر سن بر فرایندهای شناختی و عملکردهای اجرایی است.
عملکردهای اجرایی مجموعه‌ای از فرایندهای شناختی سطح بالا هستند که افت عملکرد در عملکردهایی اجرایی تأثیر قابل‌توجهی بر زندگی افراد خواهد داشت [4]. مطالعات نشان داده‌اند شیوع اختلالات شناختی در سالمندان از 1/5 تا 41 درصد متغیر است [5]. در مطالعه‌ای در ایران شیوع اختلالات شناختی را 18/3 درصد گزارش کرده‌اند [6]. درواقع عملکردهای اجرایی مجموعه‌ای از توانایی‌های مهم نظیر توجه و تمرکز، هارگری، حافظه فعال، توانایی تصمیم‌گیری، برنامه‌ریزی، کنترل پاسخ‌ها و انعطاف‌پذیری شناختی است که در زندگی به انسان کمک می‌کند [7]؛ عملکرد اجرایی وظیفه کنترل امیال، تصمیم‌گیری، قضاوت و بررسی خطر را در انسان‌ها بر عهده دارد، این مناطق در نواحی پیش‌پیشانی مغز هستند با اتصالات عصبی به قشر مغز و ساقه مغز در ارتباط هستند [8]. عوامل متعددی می‌تواند تأثیر پایدار یا موقت را در عملکردهای اجرایی بر جای بگذارد، یکی از این عوامل احتمالی که خواب است.
خواب یک فرایند طبیعی در بدن است که با کاهش سطح هوشیاری نسبت به محیط اطراف و با اهدافی مانند حفظ و ذخیره انرژی، خودترمیمی و بازیابی و محافظت از مغز صورت می‌گیرد [9]. مطالعات همه‌گیرشناسی نشان داده است بیشتر از 57 درصد از افراد سالمند اختلال خواب را گزارش می‌دهند [10]. در ایران نیز مطالعه مقطعی سالمندان مقیم سرای سالمندان شهر اهواز در سال 1396 انجام شد که نتایج مطالعه نشان داد 86/1 درصد سالمندان مقیم سرای سالمندان اختلال خواب دارند [11]. خواب شامل دو مرحله، خواب با حرکت سریع چشم و خواب بدون حرکت سریع چشم است. مرحله خواب بدون حرکات سریع چشم خود شامل چهار مرحله است: مراحل یک، دو، سه و چهار که طی هر مرحله عمق خواب بیشتر می‌شود. مرحله حرکات سریع چشم، مرحله پنجم از خواب است [12]. با افزایش سن مرحله سه و چهار خواب بدون حرکت سریع چشم و خواب با حرکت سریع چشم دچار کاهش می‌شود و مرحله یک و دو خواب و مرحله بیداری افزایش می‌یابد [13].
اینکه دقیقاً خواب چه حوزه‌هایی از عملکردهای اجرایی تحت تأثیر قرار می‌دهد هنوز به‌خوبی مشخص نشده است و تحقیقات بیشتری موردنیاز است و با در نظر گرفتن تأثیر انکارناپذیر سن بر فرایند خواب و اهمیت خواب بر فرایندهای شناختی و عملکردهای اجرایی، این مطالعه قصد دارد ابعاد مهارگری شناختی و توجه انتخابی را در سالمندان دارای مشکل کیفیت خواب و بدون مشکل کیفیت خواب بررسی کند.
روش کار
مطالعه حاضر یک توصیفی از نوع مقطعی بود. جامعه پژوهش سالمندان پذیرش‌شده در مرکز روزانه سالمندان در شهر مراغه بود. نمونه‌گیری از سالمندان به‌صورت آسان انجام شد.
حجم نمونه با استفاده از فرمول مقایسه میانگین در دو گروه مستقل و با در نظر گرفتن 0/2=β و 0/05=α و میانگین و انحراف‌معیار برای گروه با مشکل کیفیت خواب 8±2/5 و میانگین و انحراف‌معیار گروه بدون مشکل کیفیت خواب 6/5±2/5 که از مطالعات گذشته برآورد شده است [14]، حدود 53 نفر برای هر گروه به دست آمد. با احتساب ریزش یا انصراف از مطالعه 58 نفر برای هر گروه در نظر گرفته شد (فرمول شماره 1).
معیارهای ورود شامل سن بالای 60 سال، حداقل سواد خواندن و نوشتن و سلامت روان براساس پرونده پزشکی، معیارهای خروج شامل افسردگی و اختلالات نرولوژیک براساس پرونده پزشکی بود. از تمام شرکت‌کنندگان رضایت‌نامه آگاهانه کسب شد.
شرکت‌کنندگان براساس نمره مقیاس خواب پیتزبورگ به دو گروه سالمندان بدون مشکل کیفیت خواب (42 نفر) و سالمندان با مشکل کیفیت خواب (58 نفر) تقسیم شدند (مجموع نمرات آزمون پیتزبورگ 6 یا بالاتر از 6 نشان‌دهنده اختلال کیفیت خواب است). جمع‌آوری داده‌ها براساس فرم اطلاعات جمعیت‌شناختی (سن، جنس، تحصیلات، شاخص توده بدنی، وضعیت اشتغال) و عملکرد اجرایی به‌وسیله آزمون استروپ و کیفیت خواب با آزمون کیفیت خواب پیتزبورگ صورت گرفت.
ابزار
شیوه جمع آوری داده‌ها از طریق پرسش‌نامه بود که از نسخه کامپیوتری آزمون استروپ و نسخه کاغذی مقیاس سنجش کیفیت خواب پیتزبورگ استفاده شد.
پرسش‌نامه جمعیت‌شناختی
مشخصات جمعیت‌شناختی شامل سن، جنس، تحصیلات، وضعیت تأهل، وضعیت اشتغال و شاخص توده بدنی بود.
آزمون استروپ
برای اولین بار استروپ این آزمون را در سال 1935 ساخته است. این آزمون، مهارگری شناختی و توجه انتخابی و انعطاف‌پذیری شناختی را می‌سنجد. نسخه‌های متعددی از این آزمون ایجاد شده است. نسخه کلاسیک این آزمون دارای چهار رنگ زرد، سبز، آبی و قرمز می‌باشد. آزمون کلاسیک دارای نسخه کامپیوتری می‌باشد، در نسخه کامپیوتری روی صفحه‌کلید، چهار کلید (رنگ قرمز، آبی، زرد و سبز) به‌عنوان کلیدهای پاسخ مشخص می‌شود. تکلیف آزمودنی این است که صرف‌نظر از معنای کلمات، تنها رنگ ظاهری آن را مشخص کند. مرحله اول کلماتی که معنا و رنگ یکسان دارند، مرحله دوم کلماتی که در معنا و رنگ متفاوت‌اند و مرحله سوم کلماتی که معنا و رنگی بی‌ارتباط دارند. هر مرحله 25 محرک را نشان می‌دهد که به‌ترتیب در 5 سطر و 5 ستون قرار گرفته‌اند. این آزمون 3 امتیاز دارد که قابل‌تجمیع نیست و شامل درصد پاسخ صحیح، درصد پاسخ خطا، زمان آزمایش است. آزمون استروپ دارای روایی و پایای مناسب در بزرگ‌سالان است؛ اعتبار این آزمون 80 تا 91 درصد گزارش شده است [15]. در مطالعات انجام‌شده مشخص شده است آزمون استروپ در سالمندان دارای روایی هم‌زمان و پایایی زمان پاسخ خوب است (0/93=ICC) [16]. پایایی آزمون-بازآزمون نسخه فارسی این آزمون استروپ 0/80 تا 0/88 در سالمندان گزارش شده است [17].
مقیاس سنجش کیفیت خواب پیتزبورگ
این پرسش‌نامه در سال 1989 دکتر دنیل. ج. بویس و همکاران ساخته‌اند. سنجش کیفیت خواب پیتزبورگ ابزاری مناسب برای اندازه‌گیری کیفیت خواب است که دارای 18 سؤال است. این پرسش‌نامه نگرش افراد را درمورد کیفیت خـواب در 1 ماه گذشته بررسی می‌کند. این پرسش‌نامه، 7 نمره برای مؤلفه‌های:
1. کیفیت خواب فرد به‌وسیله خودتوصیفی؛
2. مدت‌زمان خواب رفتن فرد یا تأخیر در خوابیدن؛
3. میزان خواب مفیدی که فرد در طول شب دارد؛
4. کفایت داشتن خواب فرد (این مقیاس براساس نسبت مدت‌زمان خواب مفید بر کل زمانی که در رختخواب سپری می‌شود محاسبه می‌شود)؛
5. مشکلات خـواب (که به‌صورت بیدار شدن فـرد در طول شب محاسبه می‌شود)؛
6. میـزان استفاده از داروی خواب‌آور؛
7. عملکرد روزانه فرد (که به‌صورت مشکلاتی که در طول روز ناشی از بدخوابی و اختلالات خواب اتفاق می‌افتد، تعریف می‌شود) و در پایان یک نمـره کامل بـه دسـت می‌آید.
هـر گویه پرسش‌نامه پیتزبورگ، نمره‌ای از (0) تا (3) را شامل می‌شود. نمره‌های (0، 1، 2 و 3) نمره (0) به معنای طبیعی، نمره (1) به معنای مشکل خفیف، نمره (2) به معنای مشکل متوسط و نمره (3) به معنای مشکل شدید می‌باشد. مجموع تمام نمرات 7 مؤلفه، یک نمره جامعی را به آزمونگر می‌دهد که از (0) تا (21) را شامل می‌شود. اگر مجموع نمرات مؤلفه‌ها 6 یا بالاتر از 6 باشد، نشان‌دهنده اختلال کیفیت خواب در فرد است [18]. حساسیت این پرسش‌نامه 89/6 و ویژگی آن 86/5 گزارش شده است. مطالعه‌ای هم که نخعی و همکاران انجام داده‌اند حساسیت 100 درصد ویژگی 93 و آلفای کرونباخ 0/89 درصد را گزارش کردند [19, 20].
پس از جمع‌آوری داده‌ها در دو گروه، یافته‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS نسخه 24 تجزیه‌وتحلیل شدند. یافته‌های توصیفی با استفاده از میانگین، انحراف‌معیار، فروانی و درصد فراوانی نشان داده شده‌اند. تحلیل داده‌ها با استفاده از آزمون تی مستقل و آنالیز واریانس برای مقایسه دو گروه سالمندان دارای مشکل کیفیت خواب و سالمندان بدون مشکل کیفیت خواب و مقایسه گروه زنان و مردان سالمند انجام شد و آزمون همبستگی پیرسون برای بررسی همبستگی بین آزمون استروپ و سن و توده بدنی انجام شد. آزمون کای‌اسکوئر برای مقایسه متغیرهای کیفی اسمی مانند متغیرهای جمعیت‌شناختی با دو گروه سالمندان دارای مشکل کیفیت خواب و سالمندان بدون مشکل کیفیت خواب استفاده شد (در این مطالعه سطح معنی داری 0/05 بود).
یافته‌ها
در این مطالعه 100 نفر شرکت داشتند که 75 نفر آنان زن و 25 نفر مرد بودند. شرکت‌کنندگان به دو گروه سالمندان بدون مشکل کیفیت خواب (42 نفر) و سالمندان با مشکل کیفیت خواب (58 نفر) تقسیم شدند. میانگین سنی سالمندان بدون مشکل کیفیت خواب 67 سال و سالمندان با مشکل کیفیت خواب 66 سال بود. در مطالعه حاضر بین فراوانی متغیرهای تحصیلات و اشتغال در سالمندان با و بدون مشکل کیفیت خواب تفاوت معنی‌دار وجود داشت، اما جنس و تأهل در دو گروه تفاوت معنی‌دار نداشتند (جدول شماره 1).
همبستگی بین متغیرهای کمّی جمعیت‌شناختی (سن و توده بدنی) با آزمون استروپ نشان داد بین سن و نمره آزمون استروپ ارتباطی معنی‌دار وجود داشت (001/P<0)، اما بین شاخص توده بدنی با آزمون استروپ رابطه وجود نداشت (غیرمعنادار=P) (جدول شماره 2).
یافته‌های مطالعه حاضر نشان می‌دهد اختلاف میانگین در درصد پاسخ‌های خطا در آزمون استروپ بین دو گروه سالمندان دارای مشکل کیفیت خواب و سالمندان بدون مشکل کیفیت خواب معنی‌دار بود (028/P=0). اختلاف میانگین زمان آزمایش آزمون استروپ نیز بین دو گروه سالمندان دارای مشکل کیفیت خواب و سالمندان بدون مشکل کیفیت خواب معنی‌دار بود (004/P=0). اختلاف میانگین در درصد پاسخ‌های صحیح آزمون استروپ معنی‌دار نبود (08/P=0). (جدول شماره 3).
بحث
این مطالعه با هدف مقایسه آزمون استروپ در سالمندان با و بدون مشکلات کیفیت خواب انجام شد. این مطالعه سعی کرده بود با استفاده از آزمون استروپ ابعادی از عملکرد اجرایی (مهارگری شناختی، انعطاف‌پذیری و توجه انتخابی) را بررسی کند که در سایر مطالعات کمتر موردتوجه واقع شده است. مطالعه حاضر نشان می‌دهد اختلاف میانگین در پاسخ‌های خطا و زمان آزمایش آزمون استروپ بین دو گروه معنی‌دار بود. اختلاف میانگین معنی‌داری بین دو گروه در پاسخ‌های صحیح آزمون استروپ وجود ندارد. اختلاف میانگین معنی‌دار امتیازهای درصد خطا و زمان آزمایش آزمون استروپ بین دو گروه نشان‌دهنده وجود افت مهارگری شناختی، انعطاف‌پذیری و توجه انتخابی کمتر شناختی در بین گروه دارای مشکل کیفیت خواب بود.
به نظر می‌رسد مکانیسم این ارتباط بدین صورت باشد که زمانی که فرایند پردازش اطلاعات جدید در مغز شروع به کار می‌کند، فرد باید بتواند در تفکرات تکرارشونده تغییراتی به وجود آورد، زیرا درگیری ذهنی فرد با این محرک‌ها همچون یک عامل مزاحم به‌حساب می‌آید و درنتیجه سرعت پردازش شناختی فرد دچار کاهش می‌شود [21]؛ این کاهش سرعت به خطا در پاسخ‌دهی منجر می‌شود و زمانی که از فرد درخواست می‌شود با حداکثر سرعت ممکن به محرک‌ها پاسخ دهد باعث خطا در پاسخ‌دهی می‌شود و تداخل اتفاق می‌افتد [22]. به نظر می‌رسد مشکلات کیفیت خواب می‌تواند باعث انعطاف‌پذیری شناختی کمتر در افراد و درنتیجه به افزایش خطاها در پاسخ‌دهی منجر شود [23].
نتایج مطالعه هنگ لیاو نشان داد در مقایسه کیفیت خواب و اختلال شناختی، مشکلات کیفیت خواب، زمان خواب و کارایی خواب بیماران در گروه اختلال شناختی بدتر از افراد با عملکرد شناختی نرمال بود. کیفیت خواب و زمان خواب سالمندان با عملکرد شناختی آن‌ها همبستگی مستقیم دارد؛ بدین معنا که کیفیت خواب بدتر به عملکرد شناختی بدتر منجر می‌شد [24]. براساس مطالعه توسط آنسال که در سال 2021 انجام شد و به بررسی ارتباط بین سقوط و عملکرد اجرایی در افراد مبتلا به بی‌خوابی پرداخت بود، نتایج نشان داد بین تکالیف دوگانه حافظه فعال و حافظه معنایی با آزمون ترسیم ساعت تنها در گروه بی‌خوابی افت معنادار وجود داشت [25].
یافته‌های یک مطالعه مرور نظام‌مند نشان داده است همبستگی قوی و معنی‌داری بین خواب و توجه وجود دارد [26] که این مطالعه می‌تواند نتایج مطالعه حاضر درمورد توجه انتخابی را تأیید کند. کیفیت خواب مناسب به نظر می‌رسد می‌تواند در بهبود عمملکرد شناختی و جلوگیری از خستگی ذهنی مؤثر باشد [27].
باتوجه‌به اینکه آزمون استروپ نشان‌دهنده سه حوزه عملکرد اجرایی شامل مهارگری شناختی، انعطاف‌پذیری و توجه انتخابی است [28] و این مطالعه نشان داد سالمندان دچار مشکلات خواب درصد خطاهای بیشتر و زمان آزمون بیشتر را دارند؛ مطالعه‌ای بر روی افراد نیز نشان داد خطاهای کاری در افراد دچار مشکلات خواب بیشتر است [29]. عملکرد اجرایی بیشتر به عملکرد مناطق قشر جلوی مغز و لوب فرونتال مرتبط است [30] و مشخص شده است مشکلات خواب شدیداً بر این مراکز تأثیر می‌گذارد [31]. خواب باتوجه‌به تأثیری که بر توجه دارد می‌تواند در کلیه فرایندهای شناختی شامل تمرکز، حذف عوامل مزاحم در توجه به موضوعی را تحت تأثیر قرار دهد، بنابراین این مسئله در زندگی روزمره فرد به اختلالاتی منجر می‌شود؛ بنابراین توجه به موضوع خواب سالمندان از بروز برخی مسائل عملکرد اجرایی می‌تواند جلوگیری کند.
نتیجه‌گیری
یافته‌های این مطالعه نشان داد عملکرد افراد در مهارگری شناختی و توجه انتخابی در سالمندان دارای مشکل کیفیت خواب بهتر از سالمندان بدون مشکل کیفیت خواب بود. این بدان معناست که کیفیت خواب احتمالاً یکی از عوامل تأثیرگذار بر ابعاد مهارگری شناختی، انعطاف‌پذیری و توجه انتخابی از عملکردهای اجرایی در سالمندان ممکن است باشد.
یکی از محدودیت‌های این مطالعه تفاوت در حجم شرکت‌کنندگان در دو گروه بودند که به‌دلیل طولانی بودن مدت‌زمان انجام آزمون‌ها و محدودیت زمان محقق در نهایت 16 نفر از شرکت‌کننده‌ها از گروه بدون مشکل کیفیت خواب مطالعه را ناکامل رها کردند و حجم نمونه 42 نفر شد؛ همین مسئله می‌تواند از عوامل تفاوت معنی‌دار در مشخصات جمعیت‌شناختی دو گروه سالمندان بدون و با مشکل کیفیت خواب نیز باشد.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این تحقیق با شناسه IR.IUMS.REC.1402.767 در دانشگاه علوم پزشکی ایران تأیید شده است. در این مطالعه از تمام شرکت‌کنندگان پس از توضیح اهداف مطالعه، رضایت‌نامه کتبی اخذ شد.
حامی مالی
این پژوهش با حمایت مالی مرکز تحقیقات سلامت روان سالمندی دانشگاه علوم پزشکی ایران بود.
مشارکت نویسندگان
نگارش مقاله: رقیه ساعی و پویا فرخ‌نژاد افشار؛ ویراستاری و اصلاحات: پویا فرخ‌نژاد افشار و آذر مهری؛ تأیید نهایی: همه نویسندگان.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
از همکاری سالمندان مشارکت‌کننده در این مطالعه تشکر و قدردانی می‌شود.
References
1.Han J, Zhang X, Meng Y. The impact of old-age pensions on the happiness level of elderly people-evidence from China. Ageing & Society. 2022; 42(5):1079-99. [DOI:10.1017/S0144686X20001452]
2.Mehri N, Messkoub M, Kunkel S. Trends, determinants and the implications of population aging in Iran. Ageing International. 2020;45(4):327-43. [DOI:10.1007/s12126-020-09364-z]
3.Aghamohamadi S, Hajinabi K, Jahangiri K, Asl IM, Dehnavieh R. Population and mortality profile in the Islamic Republic of Iran, 2006-2035. Eastern Mediterranean Health Journal. 2018; 24(5):469-76. [DOI:10.26719/2018.24.5.469] [PMID]
4.Mayer RE, Parong J, Bainbridge K. Young adults learning executive function skills by playing focused video games. Cognitive Development. 2019; 49:43-50. [DOI:10.1016/j.cogdev.2018.11.002]
5.Pais R, Ruano L, O PC, Barros H. Global cognitive impairment prevalence and incidence in community dwelling older adults-A systematic review. Geriatrics (Basel). 2020; 5(4):84. [DOI:10.3390/geriatrics5040084] [PMID]
6.Kheirkhah F, Hosseini SR, Fallah R, Bijani A. [Prevalence of cognitive disorders in elderly people of Amirkola (2011-2012) (Persian)]. Iranian Journal of Psychiatry and Clinical Psychology. 2014; 19(4):247-54. [Link]
7.Tajrishi K, Besharat MA, Pourbohlool S, Larijani R. Psychometric properties of a Farsi version of the Basic Needs Satisfaction in General Scale in a sample of Iranian population. Procedia - Social and Behavioral Sciences. 2011; 30:221-5. [DOI:10.1016/j.sbspro.2011.10.044]
8.Ghaemi F, Rostami R, Mirkamali SM, Salehi K. [Systematic and analytical review of theories, components and models of executive functions of the brain (Persian)]. Rooyesh-e-Ravanshenasi Journal(RRJ). 2021; 10(6):211-26. [Link]
9.Killgore WDS, Vanuk JR, Shane BR, Weber M, Bajaj S. A randomized, double-blind, placebo-controlled trial of blue wavelength light exposure on sleep and recovery of brain structure, function, and cognition following mild traumatic brain injury. Neurobiology of Disease. 2020; 134:104679. [DOI:10.1016/j.nbd.2019.104679][PMID]
10.Park JH, Yoo MS, Bae SH. Prevalence and predictors of poor sleep quality in Korean older adults. International Journal of Nursing Practice. 2013; 19(2):116-23. [DOI:10.1111/ijn.12047] [PMID]
11.Papi S, Karimi Z, Ghaed Amini Harooni G, Nazarpour A, Shahry P. [Determining the prevalence of sleep disorder and its predictors among elderly residents of nursing homes of Ahvaz City in 2017 (Persian)]. Salmand: Iranian Journal of Ageing. 2019; 13(5):576-87. [DOI:10.32598/SIJA.13.Special-Issue.576]
12.Azadian B, Yousefi Rezaii T, Meshgini S. [Exploiting sparse representation for sleep stage classification using electroencephalogram signal (Persian)]. Advanced Signal Processing. 2019; 3(1):1-11. [Link]
13.Saadati H, Sheibani V, Refahi S, Mashhadi Z. [A review of the effects of sleep deprivation on learning and memory: The role of sex hormones (Persian)]. Journal of Rafsanjan University of Medical Sciences. 2018; 17(4):359-76. [Link]
14.Izadi Avanji FS, Adib Hajbaghery M, Afazel MR. [Quality of sleep and it’s related factors in the hospitalized elderly patients of Kashan hospitals in 2007 (Persian)]. Feyz Medical Sciences Journal. 2009; 12(4):52-60. [Link]
15.Jabarzadeh Chaharbarod M, Bayrami M, Nakhostin Goldoost A, Hashemi T. [The effectiveness of cognitive empowerment on executive functions and cognitive and emotional inhibition of students with learning disabilities (Persian)]. Medical Journal of Mashhad University of Medical Sciences. 2022; 65(1). [DOI:10.22038/mjms.2022.22710]
16.Faria LO, Frois T, Fortes LS, Bertola L, Albuquerque MR. Evaluating the Stroop Test with older adults: Construct validity, short term test-retest reliability, and sensitivity to mental fatigue. Perceptual and Motor Skills. 2024; 131(4):1120-44.[DOI:10.1177/00315125241253425]
17.Sadri Damirchi E, Behbuei S, Mojarrad A. [Role of performance in the stroop test in anticipation of anxiety and aggression in the elderly in Ardabil (Persian)]. Salmand: Iranian Journal of Ageing. 2018; 13(1):38-49. [DOI:10.21859/sija.13.1.38]
18.Zare S. [Evaluation of sleep quality in bus drivers in Tehran (Persian)]. Traffic Management Studies. 2010; 5:1-10. [Link]
19.Sepehrmanesh Z, Moraveji A, kalantar Mehrjarid F. The relationship between mental health and sleep quality in students of Kashan University of Medical Sciences in the academic year of 1994-93. Occupational Medicine Quarterly Journal. 2023; 14(4):36-45. [DOI:10.18502/tkj.v14i4.12312]
20.Rahmani K, Ebrahimi M, Abdi N. [Assessment of general health and sleep quality of nurses in educational hospitals of Kurdistan University of Medical Sciences, 2018 (Persian)]. Scientific Journal of Nursing, Midwifery and Paramedical Faculty. 2020; 6(2):31-42. [Link]
21.Khodadadi M, Feyzi Daryati MR, Movahedi Y, Ahmadi I. [Assessment of attention bias in the cognitive processing of neutral and emotional words using semantic strop test (Persian)]. Shenakht Journal of Psychology and Psychiatry. 2014; 1(1):23-30.[Link]
22.Jasemi Zargan E, Sotoudeh Asl N, Moazedian A, Jahan F. [The effectiveness of metacognitive therapy and transcranial direct current stimulation on executive functions of stroop and tower of London in veterans with post-traumatic stress disorder (Persian)]. Neuropsychology. 2021; 7(25):29-42. [DOI:10.30473/clpsy.2020.55099.1569]
23.Honn KA, Hinson JM, Whitney P, Van Dongen HPA. Cognitive flexibility: A distinct element of performance impairment due to sleep deprivation. Accident Analysis & Prevention. 2019; 126:191-7. [DOI:10.1016/j.aap.2018.02.013] [PMID]
24.Liao H, Liao S, Gao YJ, Mu JP, Wang X, Chen DS. Correlation between sleep time, sleep quality, and emotional and cognitive function in the elderly. BioMed Research International. 2022; 2022; 2022:9709536. [DOI:10.1155/2022/9709536] [PMID]
25.Unsal P, Sengul Aycicek G, Deniz O, Esme M, Dikmeer A, Balcı C, et al. Insomnia and falls in older adults: Are they linked to executive dysfunction? Psychogeriatrics. 2021; 21(3):359-67. [DOI:10.1111/psyg.12677] [PMID]
26.Rodrigues T, Shigaeff N. Sleep disorders and attention: A systematic review. Arquivos de Neuro-Psiquiatria. 2022; 80(5):530-8. [DOI:10.1590/0004-282x-anp-2021-0182] [PMID]
27.Eugene AR, Masiak J. The neuroprotective aspects of sleep. MEDtube Science. 2015; 3(1):35-40. [PMID]
28.Mirzakhani M, Gharraee B, Zahedi Tajrishi K, Khanjani S, Noorbala AA, Safaei Nodehi SR. [Effect of compassion-focused therapy on depression, anxiety, stress, and quality of life in patients with cancer: A clinical trial (Persian)]. Iranian Journal of Psychiatry and Clinical Psychology. 2023; 29(2):142-55. [Link]
29.Ferguson SA, Appleton SL, Reynolds AC, Gill TK, Taylor AW, McEvoy RD, et al. Making errors at work due to sleepiness or sleep problems is not confined to non-standard work hours: results of the 2016 Sleep Health Foundation national survey. Chronobiology International. 2019; 36(6):758-69. [DOI:10.1080/07420528.2019.1578969] [PMID]
30.Takeuchi H, Taki Y, Sassa Y, Hashizume H, Sekiguchi A, Fukushima A, et al. Brain structures associated with executive functions during everyday events in a non-clinical sample. Brain Structure & Function. 2013; 218(4):1017-32. [DOI:10.1007/s00429-012-0444-z] [PMID]
2.Mehri N, Messkoub M, Kunkel S. Trends, determinants and the implications of population aging in Iran. Ageing International. 2020;45(4):327-43. [DOI:10.1007/s12126-020-09364-z]
3.Aghamohamadi S, Hajinabi K, Jahangiri K, Asl IM, Dehnavieh R. Population and mortality profile in the Islamic Republic of Iran, 2006-2035. Eastern Mediterranean Health Journal. 2018; 24(5):469-76. [DOI:10.26719/2018.24.5.469] [PMID]
4.Mayer RE, Parong J, Bainbridge K. Young adults learning executive function skills by playing focused video games. Cognitive Development. 2019; 49:43-50. [DOI:10.1016/j.cogdev.2018.11.002]
5.Pais R, Ruano L, O PC, Barros H. Global cognitive impairment prevalence and incidence in community dwelling older adults-A systematic review. Geriatrics (Basel). 2020; 5(4):84. [DOI:10.3390/geriatrics5040084] [PMID]
6.Kheirkhah F, Hosseini SR, Fallah R, Bijani A. [Prevalence of cognitive disorders in elderly people of Amirkola (2011-2012) (Persian)]. Iranian Journal of Psychiatry and Clinical Psychology. 2014; 19(4):247-54. [Link]
7.Tajrishi K, Besharat MA, Pourbohlool S, Larijani R. Psychometric properties of a Farsi version of the Basic Needs Satisfaction in General Scale in a sample of Iranian population. Procedia - Social and Behavioral Sciences. 2011; 30:221-5. [DOI:10.1016/j.sbspro.2011.10.044]
8.Ghaemi F, Rostami R, Mirkamali SM, Salehi K. [Systematic and analytical review of theories, components and models of executive functions of the brain (Persian)]. Rooyesh-e-Ravanshenasi Journal(RRJ). 2021; 10(6):211-26. [Link]
9.Killgore WDS, Vanuk JR, Shane BR, Weber M, Bajaj S. A randomized, double-blind, placebo-controlled trial of blue wavelength light exposure on sleep and recovery of brain structure, function, and cognition following mild traumatic brain injury. Neurobiology of Disease. 2020; 134:104679. [DOI:10.1016/j.nbd.2019.104679][PMID]
10.Park JH, Yoo MS, Bae SH. Prevalence and predictors of poor sleep quality in Korean older adults. International Journal of Nursing Practice. 2013; 19(2):116-23. [DOI:10.1111/ijn.12047] [PMID]
11.Papi S, Karimi Z, Ghaed Amini Harooni G, Nazarpour A, Shahry P. [Determining the prevalence of sleep disorder and its predictors among elderly residents of nursing homes of Ahvaz City in 2017 (Persian)]. Salmand: Iranian Journal of Ageing. 2019; 13(5):576-87. [DOI:10.32598/SIJA.13.Special-Issue.576]
12.Azadian B, Yousefi Rezaii T, Meshgini S. [Exploiting sparse representation for sleep stage classification using electroencephalogram signal (Persian)]. Advanced Signal Processing. 2019; 3(1):1-11. [Link]
13.Saadati H, Sheibani V, Refahi S, Mashhadi Z. [A review of the effects of sleep deprivation on learning and memory: The role of sex hormones (Persian)]. Journal of Rafsanjan University of Medical Sciences. 2018; 17(4):359-76. [Link]
14.Izadi Avanji FS, Adib Hajbaghery M, Afazel MR. [Quality of sleep and it’s related factors in the hospitalized elderly patients of Kashan hospitals in 2007 (Persian)]. Feyz Medical Sciences Journal. 2009; 12(4):52-60. [Link]
15.Jabarzadeh Chaharbarod M, Bayrami M, Nakhostin Goldoost A, Hashemi T. [The effectiveness of cognitive empowerment on executive functions and cognitive and emotional inhibition of students with learning disabilities (Persian)]. Medical Journal of Mashhad University of Medical Sciences. 2022; 65(1). [DOI:10.22038/mjms.2022.22710]
16.Faria LO, Frois T, Fortes LS, Bertola L, Albuquerque MR. Evaluating the Stroop Test with older adults: Construct validity, short term test-retest reliability, and sensitivity to mental fatigue. Perceptual and Motor Skills. 2024; 131(4):1120-44.[DOI:10.1177/00315125241253425]
17.Sadri Damirchi E, Behbuei S, Mojarrad A. [Role of performance in the stroop test in anticipation of anxiety and aggression in the elderly in Ardabil (Persian)]. Salmand: Iranian Journal of Ageing. 2018; 13(1):38-49. [DOI:10.21859/sija.13.1.38]
18.Zare S. [Evaluation of sleep quality in bus drivers in Tehran (Persian)]. Traffic Management Studies. 2010; 5:1-10. [Link]
19.Sepehrmanesh Z, Moraveji A, kalantar Mehrjarid F. The relationship between mental health and sleep quality in students of Kashan University of Medical Sciences in the academic year of 1994-93. Occupational Medicine Quarterly Journal. 2023; 14(4):36-45. [DOI:10.18502/tkj.v14i4.12312]
20.Rahmani K, Ebrahimi M, Abdi N. [Assessment of general health and sleep quality of nurses in educational hospitals of Kurdistan University of Medical Sciences, 2018 (Persian)]. Scientific Journal of Nursing, Midwifery and Paramedical Faculty. 2020; 6(2):31-42. [Link]
21.Khodadadi M, Feyzi Daryati MR, Movahedi Y, Ahmadi I. [Assessment of attention bias in the cognitive processing of neutral and emotional words using semantic strop test (Persian)]. Shenakht Journal of Psychology and Psychiatry. 2014; 1(1):23-30.[Link]
22.Jasemi Zargan E, Sotoudeh Asl N, Moazedian A, Jahan F. [The effectiveness of metacognitive therapy and transcranial direct current stimulation on executive functions of stroop and tower of London in veterans with post-traumatic stress disorder (Persian)]. Neuropsychology. 2021; 7(25):29-42. [DOI:10.30473/clpsy.2020.55099.1569]
23.Honn KA, Hinson JM, Whitney P, Van Dongen HPA. Cognitive flexibility: A distinct element of performance impairment due to sleep deprivation. Accident Analysis & Prevention. 2019; 126:191-7. [DOI:10.1016/j.aap.2018.02.013] [PMID]
24.Liao H, Liao S, Gao YJ, Mu JP, Wang X, Chen DS. Correlation between sleep time, sleep quality, and emotional and cognitive function in the elderly. BioMed Research International. 2022; 2022; 2022:9709536. [DOI:10.1155/2022/9709536] [PMID]
25.Unsal P, Sengul Aycicek G, Deniz O, Esme M, Dikmeer A, Balcı C, et al. Insomnia and falls in older adults: Are they linked to executive dysfunction? Psychogeriatrics. 2021; 21(3):359-67. [DOI:10.1111/psyg.12677] [PMID]
26.Rodrigues T, Shigaeff N. Sleep disorders and attention: A systematic review. Arquivos de Neuro-Psiquiatria. 2022; 80(5):530-8. [DOI:10.1590/0004-282x-anp-2021-0182] [PMID]
27.Eugene AR, Masiak J. The neuroprotective aspects of sleep. MEDtube Science. 2015; 3(1):35-40. [PMID]
28.Mirzakhani M, Gharraee B, Zahedi Tajrishi K, Khanjani S, Noorbala AA, Safaei Nodehi SR. [Effect of compassion-focused therapy on depression, anxiety, stress, and quality of life in patients with cancer: A clinical trial (Persian)]. Iranian Journal of Psychiatry and Clinical Psychology. 2023; 29(2):142-55. [Link]
29.Ferguson SA, Appleton SL, Reynolds AC, Gill TK, Taylor AW, McEvoy RD, et al. Making errors at work due to sleepiness or sleep problems is not confined to non-standard work hours: results of the 2016 Sleep Health Foundation national survey. Chronobiology International. 2019; 36(6):758-69. [DOI:10.1080/07420528.2019.1578969] [PMID]
30.Takeuchi H, Taki Y, Sassa Y, Hashizume H, Sekiguchi A, Fukushima A, et al. Brain structures associated with executive functions during everyday events in a non-clinical sample. Brain Structure & Function. 2013; 218(4):1017-32. [DOI:10.1007/s00429-012-0444-z] [PMID]
31.Verweij IM, Romeijn N, Smit DJ, Piantoni G, Van Someren EJ, van der Werf YD. Sleep deprivation leads to a loss of functional connectivity in frontal brain regions. BMC Neuroscience. 2014; 15:88. [DOI:10.1186/1471-2202-15-88] [PMID]
نوع مطالعه: پژوهشي اصيل |
موضوع مقاله:
روانپزشکی و روانشناسی
دریافت: 1403/1/21 | پذیرش: 1403/5/22 | انتشار: 1403/5/10
دریافت: 1403/1/21 | پذیرش: 1403/5/22 | انتشار: 1403/5/10
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
تماس با ما
مجله روانپزشکی و روانشناسی بالینی ایران
تهران، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات درمانی ایران
تلفن دانشگاه : 02166506899
تلفن ناشر : 02145355000 - 02145355555
وبسایت: http://ijpcp.iums.ac.ir
ایمیل: ijpcp@iums.ac.ir
