اضطراب یکی از شایع‌ترین مشکلات روانی است و استرس روزانه باعث مختل شدن ایفای نقش افراد می‌شود. همچنین افسردگی نیز یکی از بیماری‌های شایع است که بر اساس تخمین‌های سازمان جهانی بهداشت در سال 2020 به عنوان دومین بیماری شایع در جهان در نظر گرفته شده است [1]. با توجه به اهمیت اختلالات افسردگی و اضطراب تا کنون تمهیدات بسیاری برای کاهش و پیشگیری از آن‌ها اندیشیده شده است. یکی از این راه‌ها درمان دارویی است که با توجه به عوارض مختلف به عنوان گام آخر درمان این اختلالات در نظر گرفته می‌شود [3 ،2]. علاوه بر روش‌های دارویی، روش‌هایی مانند مشاوره‌درمانی، رژیم‌های غذایی و تکنیک‌هایی از جمله درمان‌های رفتاری شناختی وجود دارند که نتایج ضد و نقیضی درباره آن‌ها گزارش شده است [4]. درمان فعال‌سازی رفتاری، روش‌های مبتنی بر ذهن‌آگاهی و روش‌های گروهی روان‌درمانی از سایر روش‌های کاهش اضطراب و افسردگی محسوب می‌شوند [5]. همچنین در برخی از مطالعات به اثر ورزش و همچنین روش‌های آرام‌سازی شبیه یوگا و ورزش تای‌چی اشاره شده است [7 ،6].
مطالعات پیشین تأثیر انجام حرکات ورزشی را بر کاهش اضطراب نشان دادند. بر اساس نتایج مطالعات، ورزش منظم همچنین باعث نشاط و درنهایت پیشگیری از افسردگی نیز می‌شود [8]. اثر ورزش در برخی دیگر از اختلالات روانی همانند اختلالات دوقطبی و روان‌پریشی نیز مشخص شده است [9]. روش دیگری که در برخی از مطالعات به عنوان روشی مؤثر در کاهش افسردگی و اضطراب بیان شده است، مراقبه یا همان مدیتیشن است. برخی از مطالعات نشان داده‌اند مدیتیشن با افزایش تمرکز افراد و همچنین بالا رفتن روحیه آن‌ها باعث جلوگیری از اضطراب می‌شود [10]. یک تکنیک مورد استفاده برای کاهش علائم اضطراب و افسردگی که به عنوان یک روش درمانی مورد توجه قرار گرفته است انجام مدیتیشن یا مراقبه است. مدیتیشن ترکیبی از دو سیستم قدرتمند تأمل‌گرایانه و روان‌درمانی بوده که نسبتاً جدید است. این روش باعث می‌شود تغییر حالت هوشیاری و طبیعی بهتر صورت گیرد و منبع درونی مددجو فرایندی یکپارچه را طی کند. فرایند منبع درونی با ذهن، بدن و روح سر و کار دارد که از طریق مدیتیشن می‌توان به این منبع دست پیدا کرد. مدیتیشن می‌تواند برای مدت‌زمان محدودی نیازهای مراقبت نظارت‌شده را برآورده سازد. مکانیسم اثر این روش بر کاهش اضطراب می‌تواند بر اساس تأثیر آن بر همین منبع درونی، ایجاد امید و بهبود سطح کیفی زندگی باشد. بنابراین این روش که با معنویت نیز مرتبط است می‌تواند به عنوان یک درمان برای کاهش افسردگی و اضطراب مطرح باشد [11].
تا امروز چندین مطالعه مروری و چهار مطالعه فراتحلیل در زمینه بررسی اثر ورزش بر افسردگی و اضطراب انجام شده است. نتایج آن‌ها نشان می‌دهند انجام ورزش بر کاهش اضطراب مؤثر است [15-12]. یکی از این مطالعات فراتحلیل، اثر ورزش بر افسردگی دانش‌آموزان را مورد بررسی قرار داد. این مطالعه ناهمگنی بالایی را گزارش کرد و بیان داشت که نتایج به‌دست‌آمده قابل اعتماد نبوده و ممکن است تغییر کند [15]. مطالعه فراتحلیل دیگر نیز اثر ورزش را بر اضطراب مورد بررسی قرار داد که این بررسی تنها برای سنین بالاتر انجام گرفت [14]. مطالعه دیگری نیز اثر فعالیت فیزیکی بر کاهش افسردگی را فقط در نوجوانان بررسی کرد [12]. هر چهار مطالعه تنها اثر ورزش را بر افسردگی بررسی کردند و اثر آن را بر اضطراب بررسی نکردند. همچنین طبق جست‌وجوی انجام‌شده هیچ مطالعه فراتحلیلی در زمینه بررسی اثر ورزش و مدیتیشن بر اضطراب وجود ندارد. این مطالعات دارای محدودیت‌هایی از قبیل نامشخص بودن استراتژی جست‌وجو، محدود بودن تعداد مطالعات واردشده و عدم وجود تحلیل بر اساس نوع ورزش هوازی و غیرهوازی هستند. همچنین درباره اثر مدیتیشن بر اضطراب و افسردگی نتایج ضد و نقیضی وجود دارد و تا کنون مطالعه فراتحلیلی در این زمینه انجام نشده است. با توجه به کاربردی و ساده بودن این روش‌های مداخله، نتیجه این مطالعه می‌تواند به بسیاری از برنامه‌ریزی‌های درمانی و بیماران کمک کند.
با توجه به وجود محدودیت‌های مطالعات پیشین، مطالعه حاضر با هدف بررسی اثر ورزش (هوازی و سایر ورزش‌ها) و مدیتیشن بر اضطراب و افسردگی انجام شد.

معیارهای انتخاب مطالعات
هر مطالعه‌ای که به شیوه کارآزمایی بالینی، تجربی و نیمه‌تجربی تأثیر ورزش و مدیتیشن را بر کاهش افسردگی و اضطراب بررسی کرده بود بدون در نظر گرفتن زبان مطالعه، تاریخ انتشار مطالعه، محل انجام مطالعه، نژاد، سن و جنس مورد بررسی قرار گرفت. مقالاتی که میانگین و انحراف‌معیار در دو گروه مداخله و کنترل را گزارش نکرده بودند و همچنین در صورتی که دسترسی به متن مقاله ممکن نبود از مطالعه خارج شدند. ملاکی برای تشخیص افسردگی و اضطراب در مطالعات مختلف وجود نداشت و تمامی مطالعات که روی اضطراب و افسردگی انجام شده بودند وارد مطالعه شدند. 
منابع اطلاعاتی و روش جست‌وجو
پایگاه‌های اطلاعاتی عمده شامل PubMed ،Web of Knowledge و Embase تا تاریخ 29 جولای 2019 جست‌وجو شدند. همچنین لیست منابع مطالعات منتخب جهت دسترسی به مطالعات بیشتر مورد بررسی قرار گرفتند. برای جست‌وجو از کلیدواژهای زیر به صورت جداگانه و ترکیب با هم استفاده شد: (Depression or Dysthymia or Anxiety or Disambiguation or MDD or Depressive Disorder or Mood Disorders) and (Exercise or Meditation or Aerobics or Physical activity or Running or Walk or Cycling). این کلیدواژها از منابع علمی روان‌شناسی و همچنین کلیدواژه‌های موجود در مطالعات مشابه استخراج شدند. همچنین از عبارت Synonym برای هر کلیدواژه استفاده شد و کلمات مترادف با هر کلیدواژه در موتورهای جست‌وجو یافت شدند و پس از مطابقت با منابع علمی مورد جست‌وجو قرار گرفتند.
انتخاب مطالعات
نتایج جست‌وجوی پایگاه‌های اطلاعاتی مختلف با استفاده از نرم‌افزار EndNote با هم ادغام شده و مطالعات مشابه حذف شدند. سپس محققین هرکدام به طور جداگانه عنوان و چکیده مقالات را جهت حذف مطالعات نامرتبط بررسی نمودند. عدم توافق بین دو محقق با بحث درباره مطالعات حل شد. درنهایت متن کامل مقالات باقیمانده (51 مقاله) بررسی شد. ضریب توافق بین محققین در انتخاب مطالعات با استفاده از ضریب آماری کاپا برابر 83/8 درصد به دست آمد.
استخراج اطلاعات
محققین اطلاعات را به صورت جداگانه استخراج و وارد فرم الکترونیکی نمودند. در صورت نیاز به اطلاعات بیشتر از هر مطالعه با نویسنده آن مکاتبه شد. فرم الکترونیکی جمع‌آوری اطلاعات شامل اطلاعات زیر بود: نام نویسنده اول، سال انتشار، کشور، جنس، نوع مطالعه (کارآزمایی بالینی، تجربی و نیمه‌تجربی)، نوع پیامد (افسردگی و اضطراب)، نوع مداخله (ورزش هوازی، سایر ورزش‌ها و مدیتیشن)، حجم نمونه، میانگین و انحراف‌معیار در هر دو گروه مداخله و کنترل.
ارزیابی کیفی مطالعات
ارزیابی مطالعات توسط مقیاس Jadad [16] و توسط محققین به صورت جداگانه انجام شد که خطر تورش مطالعات را ارزیابی می‌کند. طبق این مقیاس مطالعات با نمره بیشتر از 3 به عنوان مطالعات باکیفیت و مطالعات با نمره کمتر و مساوی 3 به عنوان مطالعات با کیفیت پایین طبقه‌بندی شدند. مقیاس Jadad یک مقیاس دارای سه عبارت است؛ یکی از این عبارت‌ها در ارتباط با تصادفی‌سازی نمونه‌هاست که اگر رعایت شده باشد امتیاز 1 و اگر مراحل آن نیز توصیف شده باشد امتیاز 2 می‌گیرد. عبارت دیگر مربوط به کورسازی است که در صورتی که در مطالعه ذکر شده باشد امتیاز 1 و اگر روند آن توضیح داده شده باشد امتیاز 2 می‌گیرد. محدوده امتیازات این دو عبارت بین صفر تا 2 است. عبارت سوم مربوط به تعداد و علل ریزش نمونه‌هاست که در صورتی که ذکر شده باشد امتیاز 1 و در صورتی که ذکر نشده باشد امتیاز صفر می‌گیرد. در کل این معیار امتیازی بین صفر تا 5 می‌گیرد.
بررسی ناهمگنی و تورش انتشار
ناهمگنی با استفاده از آزمون کای و مقدار عددی آن با استفاده از آماره I2 بررسی شد [18 ،17]. مقدار I2 از صفر تا 100 درصد متغیر است. مقدار صفر یعنی بین مطالعات میزان ناهمگنی صفر است. دو نوع تقسیم‌بندی برای این آزمون وجود دارد که در این مطالعه از طبقه‌بندی هیگینز استفاده شد که به صورت زیر است: ناهمگنی کم: 25 درصد، ناهمگنی متوسط: 50 درصد و ناهمگنی زیاد: 75 درصد. تجزیه و تحلیل‌های این آزمون‌ها توسط نرم‌افزار stata نسخه 11 انجام شد. همچنین امکان تورش با استفاده از آزمون بگ و ایگر بررسی شد [20 ،19].
نحوه اندازه‌گیری اثر
در این پژوهش در این مطالعه اثر ورزش هوازی، سایر ورزش‌ها و مدیتیشن را بر افسردگی و اضطراب توسط اختلاف میانگین استانداردشده گزارش نمودیم. اختلاف میانگین استاندارد مقادیر بین منفی بی‌نهایت تا مثبت بی‌نهایت را داراست. اگر اختلاف میانگین استاندارد برابر صفر باشد به این معنی است که روش مورد بررسی اثری ندارد؛ اگر مقدار آن بزرگ‌تر از صفر باشد بدین معنی است که میانگین گروه مداخله نسبت به گروه کنترل کمتر است و بنابراین روش درمانی مؤثر است و اگر کمتر از صفر به دست آید بدین معنی است که میانگین گروه مداخله بیشتر از گروه کنترل است و بنابراین اثر معکوس است [35]. اطلاعات در این مطالعه با استفاده از مدل اثر تصادفی و در سطح خطای 5 درصد و با استفاده از نرم‌افزار stata 11 تجزیه و تحلیل شدند.

نتایج جست‌وجو
در این پژوهش 11822 مقاله شامل 11587 مقاله از طریق جست‌وجوی الکترونیک و 235 مقاله از طریق جست‌وجوی لیست منابع مقالات منتخب را تا تاریخ 29 جولای وارد این فراتحلیل نمودیم. 5911 مقاله مشابه و 5844 مقاله نامرتبط از طریق خواندن عنوان و چکیده مقالات حذف شدند. متن کامل 67 مقاله برای بررسی‌های بیشتر مطالعه شدند. درنهایت پس از حذف 16 مقاله که شرایط ورود به فراتحلیل را نداشتند (به دلیل اینکه میانگین و مقدار عددی گزارش نکرده بودند)، 51 مطالعه در تحلیل نهایی وارد شدند (تصویر شماره 1). 16 مقاله به دلیل اینکه مقادیر عددی گزارش نکرده بودند یا نوع مطالعه آن‌ها متفاوت بود از مطالعه خارج شدند.



درمجموع 3594 فرد در 51 مطالعه واردشده به فراتحلیل شرکت کردند (مقالات 16 تا 66). از 51 مطالعه، 40 مطالعه کارآزمایی بالینی، 8 مطالعه تجربی و 3 مطالعه به شیوه نیمه‌تجربی بودند (جدول شماره 1). تصادفی‌سازی در تمامی 51 مطالعه انجام شده بود. تخصیص تصادفی در 6 مطالعه انجام شد و فقط یک مطالعه در طراحی خود از روش کورسازی استفاده کرده بود.




ترکیب نتایج
ارتباط بین ورزش هوازی، سایر ورزش‌ها و مدیتیشن با اضطراب و افسردگی به ترتیب در تصاویر شماره 2 و 3 نشان داده شده است. بر اساس نتایج این تصاویر، در مقایسه با گروه کنترل اختلاف میانگین استاندارد اضطراب برای مدیتیشن برابر 0/7- (حدود اطمینان 95 درصد: 1/2-، 0/19-) و 86/2= I²، برای ورزش هوازی برابر 0/9- (حدود اطمینان 95 درصد: 1/24-، 0/57-) و 66/3= I²، و برای سایر ورزش‌ها برابر 1/07- (حدود اطمینان 95 درصد: 1/67-، 0/46-) و 0/0= I² به دست آمد (تصویر شماره 2).



همچنین مقدار اختلاف میانگین استاندارد افسردگی برای مدیتیشن برابر 0/84- (حدود اطمینان 95 درصد: 1/26-، 0/42-) و 73/4= I²، برای ورزش هوازی برابر 0/44- (حدود اطمینان 95 درصد: 0/72-، 0/17-) و 73/3= I² و برای سایر ورزش‌ها برابر 1/10- (حدود اطمینان 95 درصد: 1/55-، 0/65-) و 90/2= I2 به دست آمد (تصویر شماره 3).



تورش انتشار
بر اساس نتایج آزمون بگ شواهدی از تورش انتشار در هیچ‌یک از مطالعات وجود نداشت. مقادیر حد معنی‌داری آزمون بگ برای اثر مدیتیشن بر اضطراب، ورزش هوازی بر اضطراب، سایر ورزش‌ها بر اضطراب، مدیتیشن بر افسردگی، ورزش هوازی بر افسردگی و سایر ورزش‌ها بر افسردگی به ترتیب برابر با 0/322، 0/805، 0/677، 0/477، 0/714 و 0/803 بود. همچنین نتایج آزمون ایگر نشان داد تورش انتشار در هیچ‌یک از مطالعات وجود نداشت. مقادیر حد معنی‌داری آزمون ایگر برای اثر مدیتیشن بر اضطراب برابر 0/726، ورزش هوازی بر اضطراب برابر 0/415، سایر ورزش‌ها بر اضطراب برابر 0/219، مدیتیشن بر افسردگی برابر 0/271، ورزش هوازی بر افسردگی برابر 0/773 و سایر ورزش‌ها بر افسردگی برابر 0/428 بود.

تحلیل زیرگروه برای جنس مؤنث
بر اساس نتایج تحلیل به تفکیک جنس برای جنس مؤنث، اختلاف میانگین استاندارد برای تأثیر مدیتیشن بر اضطراب برابر 2/61- (حدود اطمینان 95 درصد: 2/93-، 2/29-)، برای تأثیر مدیتیشن بر افسردگی برابر 2/21- (حدود اطمینان 95 درصد: 3/73-، 0/69-) و برای تأثیر ورزش هوازی بر افسردگی برابر 1/04- (حدود اطمینان 95 درصد: 1/98-، 0/10-) در زنان به دست آمد.
تحلیل زیر گروه بر اساس کیفیت مطالعات
بر اساس نتایج تحلیل به تفکیک کیفیت مطالعات برای مطالعات با کیفیت بالا، اختلاف میانگین استاندارد برای تأثیر مدیتیشن بر اضطراب برابر 0/68- (حدود اطمینان 95 درصد: 0/81-، 0/49-)، برای تأثیر مدیتیشن بر افسردگی برابر 0/92- (حدود اطمینان 95 درصد: 1/11-، 0/59-)، برای تأثیر ورزش هوازی بر اضطراب برابر 1/10- (حدود اطمینان 95 درصد: 1/69-، 0/76-) و برای تأثیر ورزش هوازی بر افسردگی برابر 0/56- (حدود اطمینان 95 درصد: 1/02-، 0/08-) به دست آمد. همچنین برای مطالعات با کیفیت پایین، اختلاف میانگین استاندارد برای تأثیر مدیتیشن بر اضطراب برابر 0/62- (حدود اطمینان 95 درصد: 0/78-، 0/27-)، برای تأثیر مدیتیشن بر افسردگی برابر 0/105- (حدود اطمینان 95 درصد: 1/67-، 0/11-)، برای تأثیر ورزش هوازی بر اضطراب برابر 1/56- (حدود اطمینان 95 درصد: 2/03-، 0/15-) و برای تأثیر ورزش هوازی بر افسردگی برابر 0/22- (حدود اطمینان 95 درصد: 0/92-، 0/01-) به دست آمد.

در این مطالعه نتایج مقالات مرتبط که اثر ورزش و مدیتیشن را بر افسردگی و اضطراب بررسی کرده بودند با هم ادغام شدند. نتایج نشان داد ورزش و مدیتیشن به طور معنی‌داری با افسردگی و اضطراب مرتبط هستند و اثر مثبت بر آن‌ها دارند. همچنین اثر مثبت ورزش هوازی نیز بر افسردگی و اضطراب نشان داده شد.
اثر ورزش بر اضطراب در سایر مطالعات بررسی شده است که برخی از این مطالعات نتایجی هم‌سو با مطالعه ما داشتند [68 ،67]. این اثر ضداضطرابی ورزش با مکانیسم‌های مختلفی قابل توضیح است، از جمله مکانیسم‌های فیزیکی، فیزیولوژیکی و روان‌شناختی. از منظر فیزیولوژیک، ورزش می‌تواند تناسب بدن فرد را بهبود ببخشد [28]، بر انتقال‌دهنده‌های سیستم عصبی درگیر در اضطراب اثر داشته باشد، بر سطوح هورمون‌های استرس اثر داشته باشد و باعث کاهش انقباض عضلات و درنتیجه کاهش اضطراب شود [29]. از منظر روان‌شناختی، ورزش با افزایش سطح فعالیت بدن باعث افزایش بهبود شرایط روانی می‌شود و باعث افزایش اعتماد به نفس و کارایی فرد شده و درنتیجه اضطراب وی را کاهش می‌دهد [69]. در برخی از مطالعات، تأثیر ورزش به تفکیک ورزش‌های هوازی یا غیرهوازی بر اضطراب نشان داده شده است که نتایج برخی از این مطالعات حاکی از اثر بیشتر ورزش‌های غیرهوازی بر اضطراب است [70]. یافته‌های مطالعه حاضر نیز نشان داد اثر سایر ورزش‌ها از اثر ورزش‌های هوازی بر اضطراب و همچنین افسردگی بیشتر است. 
در توضیح یافته‌های مطالعه حاضر مبنی بر تأثیر مدیتیشن بر کاهش اضطراب و افسردگی می‌توان گفت که تمرینات مدیتیشن قسمت‌هایی از مغز را که مربوط به احساسات است تقویت می‌کند. بر این اساس قسمتی از یک موسیقی، یوگا، مطالعه و مدیتیشن باعث ایجاد شادی و آرام‌سازی و درنتیجه کاهش افسردگی می‌شود [71]. برخی از مطالعات اعتقاد دارند که مدیتیشن باعث کاهش نشخوار فکری می‌شود که ممکن است منجر به کاهش اضطراب شود [37]. علاوه بر این مطالعات نشان دادند مدیتیشن بر سوخت و ساز، سیستم اندوکرین، سیستم اعصاب مرکزی و سیستم ایمنی بدن اثر دارد. در طول مدیتیشن تعداد تنفس، ضربان قلب و فشار خون تنظیم شده، از طرفی امواج مغذی آلفا افزایش می‌یابد که تأثیر این مکانیسم‌ها بر کاهش اضطراب و درد در برخی از مطالعات نشان داده شده است [38].
در این مطالعه فراتحلیل بین مطالعات واردشده ناهمگنی وجود داشت که این ناهمگنی توسط آماره I2 و آزمون کای محاسبه شد. بخشی از ناهمگنی موجود می‌تواند مربوط به کیفیت مطالعات واردشده، تفاوت‌های زیاد در حجم نمونه مطالعات واردشده، ویژگی‌های اقتصادی اجتماعی و عوامل مخدوشگر باشد. از طرفی تفسیر آزمون کای باید با احتیاط انجام شود. 

علی‌رغم وجود محدودیت‌هایی که وجود داشت، این مطالعه فراتحلیل گواه خوبی برای تأثیر مدیتیشن و ورزش بر کاهش اضطراب و افسردگی بود. همچنین اثر سایر ورزش‌ها نسبت به ورزش هوازی بیشتر بود. اثر این روش‌ها در جنس زن نیز معنی‌دار به دست آمد. 
مطالعه حاضر محدودیت‌هایی نیز داشت: 1) برای بررسی اثر رشته‌های ورزشی مختلف و همچنین به‌طورکلی ورزش‌های بی‌هوازی بر افسردگی و اضطراب، تعداد مطالعات موجود به حدی نبود که بتوان تحلیل را بر این اساس انجام داد. 2) یکی از تحلیل‌های این مطالعه تحلیل بر اساس جنسیت بود. اما با توجه به عدم وجود مطالعاتی که تأثیر ورزش و مدیتیشن را بر افسردگی و اضطراب در مردان به تفکیک بررسی کرده باشند، این تحلیل زیرگروه تنها برای جنس مؤنث میسر شد که در این جنس هم تحلیل فقط برای برخی از روش‌ها میسر بود. همچنین تحلیل زیرگروه در مورد متغیرهای دیگر مانند تعداد جلسات مداخله، سن آزمودنی‌ها و غیره با توجه به اینکه در مطالعات ذکر نشده بود قابل انجام نبود. 3) در این مطالعه از مقادیر اختلاف میانگین استاندارد استفاده شد که تعدادی از مطالعات این مقادیر را در دو گروه مداخله و کنترل گزارش نکرده بودند. 4) تعداد زیادی از مطالعات کیفیت پایینی داشتند که این موضوع احتمال تورش را بالا می‌برد. با توجه به این محدودیت‌ها پیشنهاد می‌شود در آینده مطالعات جدیدتر به این فراتحلیل اضافه شده و تحلیل زیرگروه‌ها انجام شود.

این مطالعه به صورت فراتحلیل انجام شد و بنابراین ملاحظات اخلاقی برای آن مصداق ندارد.

این تحقیق هیچ گونه کمک مالی از سازمان‌های تأمین مالی در بخش‌های عمومی ، تجاری یا غیرانتفاعی دریافت نکرد.

جست‌وجوی منابع و چهارچوب محاسباتی و تحلیل داده‌ها: سعید محمدی؛ طراحی مدل و نگارش دست‌نوشته و تفسیر: مجتبی تاشکه؛ نظارت بر طرح و مشارکت در نسخه نهایی دست‌نوشته: کمیل زاهدی تجریشی.

در این مقاله هیچ‌گونه تعارض منافعی وجود ندارد.

References

1. Ghandour RM, Sherman LJ, Vladutiu CJ, Ali MM, Lynch SE, Bitsko RH, et al. Prevalence and treatment of depression, anxiety, and conduct problems in US children. The Journal of Pediatrics. 2019; 206:256-67.E3. [DOI:10.1016/j.jpeds.2018.09.021] [PMID] [PMCID]
2. Beard JIL, Delgadillo J. Early response to psychological therapy as a predictor of depression and anxiety treatment outcomes: A systematic review and meta-analysis. Depression & Anxiety. 2019; 36(9):866-78. [DOI:10.1002/da.22931] [PMID]
3. Arami MA. [Systematic approach to treatment of refractory depression (Persian)]. Iranian Journal of Psychiatry and Clinical Psychology. 1994; 1(1):58-68. http://ijpcp.iums.ac.ir/article-1-1644-en.html
4. Gartlehner G, Wagner G, Matyas N, Titscher V, Greimel J, Lux L, et al. Pharmacological and non-pharmacological treatments for major depressive disorder: Review of systematic reviews. BMJ Open. 2017; 7(6):e014912. [DOI:10.1136/bmjopen-2016-014912] [PMID] [PMCID]
5. Zemestani M, Davoodi I, Mehrabi-Zadeh Honarmand M, Zargar Y. [Effectiveness of group behavioral activation on depression, anxiety and rumination in patients with depression and anxiety (Persian)]. Journal of Clinical Psychology. 2014; 5(4):73-84. [DOI:10.22075/JCP.2017.2147]
6. Shohani M, Badfar GR, Parizad Nasirkandy M, Kaikhavani S, Rahmati Sh, Modmeli Y, et al. The effect of yoga on stress, anxiety, and depression in women. International Journal of Preventive Medicine. 2018; 9(1):21. [DOI:10.4103/ijpvm.IJPVM_242_16] [PMID] [PMCID]
7. Wang F, Lee EKO, Wu T, Benson H, Fricchione G, Wang W, et al. The effects of Tai Chi on depression, anxiety, and psychological well-being: A systematic review and meta-analysis. International Journal of Behavioral Medicine. 2014; 21(4):605-17. [DOI:10.1007/s12529-013-9351-9] [PMID]
8. Atezaz Saeed SY, Cunningham K, Bloch RM. Depression and anxiety disorders: Benefits of exercise, yoga, and meditation. American Family Physician. 2019; 99(10):620-7. https://www.aafp.org/afp/2019/0515/p620.html
9. Vogel JS, van der Gaag M, Slofstra Ch, Knegtering H, Bruins J, Castelein S. The effect of mind-body and aerobic exercise on negative symptoms in schizophrenia: A meta-analysis. Psychiatry Research. 2019; 279:295-305. [DOI:10.1016/j.psychres.2019.03.012] [PMID]
10. Breedvelt JJF, Amanvermez Y, Harrer M, Karyotaki E, Gilbody S, Bockting CLH, et al. The effects of meditation, yoga and mindfulness on depression, anxiety and stress in tertiary education students: A meta-analysis. Frontiers in Psychiatry. 2019; 10:193. [DOI:10.3389/fpsyt.2019.00193] [PMID] [PMCID]
11. Sharma H. Meditation: Process and effects. AYU. 2015; 36(3):233-7. [DOI:10.4103/0974-8520.182756] [PMID] [PMCID]
12. Bailey AP, Hetrick SE, Rosenbaum S, Purcell R, Parker AG. Treating depression with physical activity in adolescents and young adults: A systematic review and meta-analysis of randomised controlled trials. Psychological Medicine. 2018; 48(7):1068-83. [DOI:10.1017/S0033291717002653] [PMID]
13. Kvam S, Kleppe CL, Nordhus IH, Hovland A. Exercise as a treatment for depression: A meta-analysis. Journal of Affective Disorders. 2016; 202:67-86. [DOI:10.1016/j.jad.2016.03.063] [PMID]
14. Schuch FB, Vancampfort D, Rosenbaum S, Richards J, Ward PB, Veronese N, et al. Exercise for depression in older adults: A meta-analysis of randomized controlled trials adjusting for publication bias. Brazilian Journal of Psychiatry. 2016; 38(3):247-54. [DOI:10.1590/1516-4446-2016-1915] [PMID] [PMCID]
15. Yan Sh, Jin YZ, Oh YS, Choi YJ. Effect of exercise on depression in university students: A meta-analysis of randomized controlled trials. The Journal of Sports Medicine and Physical Fitness. 2016; 56(6):811-6. [PMID]
16. Blumenthal JA, Babyak MA, Moore KA, Craighead WE, Herman S, Khatri P, et al. Effects of exercise training on older patients with major depression. Archives of Internal Medicine. 1999; 159(19):2349-56. [DOI:10.1001/archinte.159.19.2349] [PMID]
17. Broman-Fulks JJ, Berman ME, Rabian BA, Webster MJ. Effects of aerobic exercise on anxiety sensitivity. Behaviour Research and Therapy. 2004; 42(2):125-36. [DOI:10.1016/S0005-7967(03)00103-7]
18. Canan F, Ataoğlu A. [The influence of sports on anxiety, depression, and perceived problem solving ability (Turkish)]. Anadolu Psikiyatri Dergisi. 2010; 11(1):38-43. https://alpha-psychiatry.com/en/the-influence-of-sports-on-anxiety-depression-and-perceived-problem-solving-ability-131882
19. Carraro A, Gobbi E. Effects of an exercise programme on anxiety in adults with intellectual disabilities. Research in Developmental Disabilities. 2012; 33(4):1221-6. [DOI:10.1016/j.ridd.2012.02.014] [PMID]
20. Chu IH, Buckworth J, Kirby TE, Emery CF. Effect of exercise intensity on depressive symptoms in women. Mental Health and Physical Activity. 2009; 2(1):37-43. [DOI:10.1016/j.mhpa.2009.01.001]
21. Hasanzadeh P, Fallahi Khoshknab M, Norozi K. [Impacts of journaling on anxiety and stress in multiple sclerosis patients (Persian)]. Complementary Medicine Journal. 2011; 2(2):183-93. http://cmja.arakmu.ac.ir/article-1-21-en.html
22. Bahrke MS, Morgan WP. Anxiety reduction following exercise and meditation. Cognitive Therapy and Research. 1978; 2(4):323-33. [DOI:10.1007/BF01172650]
23. Bartholomew JB, Morrison D, Ciccolo JT. Effects of acute exercise on mood and well-being in patients with major depressive disorder. Medicine & Science in Sports & Exercise. 2005; 37(12):2032-7. [DOI:10.1249/01.mss.0000178101.78322.dd] [PMID]
24. Dadashali S, Rahmati S. [Effectiveness of Sahaja-Yoga mindfulness exercises on the reduction of depression, anxiety and stress in women (Persian)]. Research in Mental Health. 2015; 9(3):55-64. http://rph.khu.ac.ir/article-1-2605-fa.html
25. Davis K, Goodman SH, Leiferman J, Taylor M, Dimidjian S. A randomized controlled trial of yoga for pregnant women with symptoms of depression and anxiety. Complementary Therapies in Clinical Practice. 2015; 21(3):166-72. [DOI:10.1016/j.ctcp.2015.06.005] [PMID]
26. Dehghani S, Amini K, Shakibazadeh E, Faghihzadeh S, Hashemzadeh M. [Effects of two heart meditation exercise on anxiety among patients undergoing hemodialysis (Persian)]. Preventive Care in Nursing & Midwifery Journal. 2015; 4(2):56-65. http://zums.ac.ir/nmcjournal/article-1-188-en.html
27. Dimeo F, Bauer M, Varahram I, Proest G, Halter U. Benefits from aerobic exercise in patients with major depression: A pilot study. British Journal of Sports Medicine. 2001; 35(2):114-7. [DOI:10.1136/bjsm.35.2.114] [PMID] [PMCID]
28. El-Rafie M, Khafagy G, Gamal M. Effect of aerobic exercise during pregnancy on antenatal depression. International Journal of Women’s Health. 2016; 8:53-7. [DOI:10.2147/IJWH.S94112] [PMID] [PMCID]
29. Hatami Kh, Shokrollahi B, Haidari N. The effect of aerobic activities on depression and anxiety symptoms and sleep disturbances of female students. Middle-East Journal of Scientific Research. 2013; 14(2):284-7. https://www.idosi.org/mejsr/mejsr14(2)13/20.pdf
30. Hekmati Pour N, Hojjati H, Sharif Nia SH, Akhondzadeh GB, Nikjou AR, MirAbolhasani M. [Effect of exercise on depression in elderly (Persian)]. Iranian Journal of Health Education and Health Promotion. 2013; 1(3):23-32. http://journal.ihepsa.ir/article-1-66-en.html
31. Helgadóttir B, Hallgren M, Ekblom Ö, Forsell Y. Training fast or slow? Exercise for depression: A randomized controlled trial. Preventive Medicine. 2016; 91:123-31. [DOI:10.1016/j.ypmed.2016.08.011] [PMID]
32. Hematfar A, Shahsavari A, Tip H. [The effect of eight weeks of selected aerobic exercise on the depression and serum serotonin concentration in depressed female university students (Persian)]. Journal of Sport Biosciences. 2012; 4(13):51-62. https://jsb.ut.ac.ir/article_29054.html
33. Herring MP, Jacob ML, Suveg C, O’Connor PJ. Effects of short-term exercise training on signs and symptoms of generalized anxiety disorder. Mental Health and Physical Activity. 2011; 4(2):71-7. [DOI:10.1016/j.mhpa.2011.07.002]
34. Hoge EA, Bui E, Marques L, Metcalf CA, Morris LK, Robinaugh DJ, et al. Randomized controlled trial of mindfulness meditation for generalized anxiety disorder: Effects on anxiety and stress reactivity. The Journal of Clinical Psychiatry. 2013; 74(8):786-92. [DOI:10.4088/JCP.12m08083] [PMID] [PMCID]
35. Karimi A, Bahreinian SA, Ghobari Bonab B. [Evaluating the effectiveness of transcendental meditation on decreased depression and anxiety student women (Persian)]. Clinical Psychology Studies. 2013; 3(9):103-18. https://jcps.atu.ac.ir/article_2049.html
36. Khesali Z, Mohammadi Shahboulaghi F, Khanke HR, Biglarian A. [Effect of “Tai Chi Chuan” on depression in elderly women (Persian)]. Iranian Journal of Rehabilitation Research in Narsing. 2016; 2(2):39-46. http://ijrn.ir/article-1-196-en.html
37. Moss AS, Wintering N, Roggenkamp H, Khalsa DS, Waldman MR, Monti D, et al. Effects of an 8-week meditation program on mood and anxiety in patients with memory loss. The Journal of Alternative and Complementary Medicine. 2012; 18(1):48-53. [DOI:10.1089/acm.2011.0051] [PMID]
38. Mota-Pereira J, Silverio J, Carvalho S, Ribeiro JC, Fonte D, Ramos J. Moderate exercise improves depression parameters in treatment-resistant patients with major depressive disorder. Journal of Psychiatric Research. 2011; 45(8):1005-11. [DOI:10.1016/j.jpsychires.2011.02.005] [PMID]
39. Nazer M, Hasani S, Sardoie GR, Sayadi Anari AR. [The effectiveness of station designed sports on mental health of female teenagers (Persian)]. Community Health Journal. 2013; 6(3):1-8. https://www.magiran.com/paper/1365057
40. Olson RL, Brush CJ, Ehmann PJ, Alderman BL. A randomized trial of aerobic exercise on cognitive control in major depression. Clinical Neurophysiology. 2017; 128(6):903-13. [DOI:10.1016/j.clinph.2017.01.023] [PMID]
41. Patel N, Baria D, Joshi V. Effect of yoga on stress in women. Journal of Research in Medical and Dental Science. 2016; 4(3):224-7. https://www.jrmds.in/abstract/effect-of-yoga-on-stress-in-women-1565.html
42. Pourranjbar M, Nematollahizadeh Mahani K. [Effect of aerobic and non-aerobic exercises on anxiety (Persian)]. Jornal of Kerman University of Medical Sciences. 2006; 13(1):51-6. https://www.sid.ir/fa/JOURNAL/ViewPaper.aspx?ID=52777
43. Rao RM, Raghuram N, Nagendra HR, Kodaganur GS, Bilimagga RS, Shashidhara HP, et al. Effects of a yoga program on mood states, quality of life, and toxicity in breast cancer patients receiving conventional treatment: A randomized controlled trial. Indian Journal of Palliative Care. 2017; 23(3):237-46. https://jpalliativecare.com/view-pdf/?article=9f29019c98472f63a650527a8ab6116f2xCmRQ==
44. Rashidi M, Rashidypour A, Ghorbani R, Diyanat H, Shahvaranian M. [The comparison of aerobic and anaerobic exercise effects on depression and anxiety in students (Persian)]. Koomesh. 2017; 19(2):333-40. http://koomeshjournal.semums.ac.ir/article-1-3290-en.html
45. Sadeghi Kh, Ahmadi SM, Moghadam AP, Parvizifard AA. The study of cognitive change process on depression during aerobic exercises. Journal of Clinical and Diagnostic Research. 2017; 11(4):IC01-5. [DOI:10.7860/JCDR/2017/23687.9611] [PMID] [PMCID]
46. Salesi M, Shakoor E, Pooranfar S, Koushkie Jahromi M, Roozbeh J. [The Effect of a selected exercise on, stress, anxiety and depression (Persian)]. Pars Journal of Medical Sciences. 2014; 12(3):31-8. [DOI:10.29252/jmj.12.3.38]
47. Sardar MA, Sohrabi M, Shamsian SAA, Aminzadeh R. [Effects of aerobic exercise training on the mental and physical health and social functioning of patients with type 2 diabetes mellitus (Persian)]. Iranian Journal of Endocrinology & Metabolism. 2009; 11(3):251-6. http://ijem.sbmu.ac.ir/article-1-807-en.html
48. Schreiner I, Malcolm JP. The benefits of mindfulness meditation: Changes in emotional states of depression, anxiety, and stress. Behaviour Change. 2008; 25(3):156-68. [DOI:10.1375/bech.25.3.156]
49. Schuch FB, Vasconcelos-Moreno MP, Borowsky C, Fleck MP. Exercise and severe depression: Preliminary results of an add-on study. Journal of Affective Disorders. 2011; 133(3):615-8. [DOI:10.1016/j.jad.2011.04.030] [PMID]
50. Sephton SE, Salmon P, Weissbecker I, Ulmer Ch, Floyd A, Hoover K, et al. Mindfulness meditation alleviates depressive symptoms in women with fibromyalgia: Results of a randomized clinical trial. Arthritis Care & Research. 2007; 57(1):77-85. [DOI:10.1002/art.22478] [PMID]
51. Karbalaee Shirifard R, Avanesyan H, Honari H, Ebrahimi Ghavam Abadi S, Mirkazemi AA. Bodily fitness versus aerobic in the mitigating of the depression. Advances in Environmental Biology. 2012; 6(2):875-80. https://www.researchgate.net/publication/352561665
52. Song Y, Lindquist R. Effects of mindfulness-based stress reduction on depression, anxiety, stress and mindfulness in Korean nursing students. Nurse Education Today. 2015; 35(1):86-90. [DOI:10.1016/j.nedt.2014.06.010] [PMID]
53. Srivastava M, Talukdar U, Lahan V. Meditation for the management of adjustment disorder anxiety and depression. Complementary Therapies in Clinical Practice. 2011; 17(4):241-5. [DOI:10.1016/j.ctcp.2011.04.007] [PMID]
54. Stefanaki Ch, Bacopoulou F, Livadas S, Kandaraki A, Karachalios A, Chrousos GP, et al. Impact of a mindfulness stress management program on stress, anxiety, depression and quality of life in women with polycystic ovary syndrome: A randomized controlled trial. Stress. 2015; 18(1):57-66. [DOI:10.3109/10253890.2014.974030] [PMID]
55. Taghadosi M, Mirbagher Ajorpaz N, Torabian M, Sedaghati P. [Investigating the effect of pilates exercises on anxiety in women with diabetes type II (Persian)]. Complementary Medicine Journal. 2014; 4(1):687-99. http://cmja.arakmu.ac.ir/article-1-199-en.html
56. Tekur P, Nagarathna R, Chametcha S, Hankey A, Nagendra HR. A comprehensive yoga programs improves pain, anxiety and depression in chronic low back pain patients more than exercise: An RCT. Complementary Therapies in Medicine. 2012; 20(3):107-18. [DOI:10.1016/j.ctim.2011.12.009] [PMID]
57. Tsitsi T, Charalambous A, Papastavrou E, Raftopoulos V. Effectiveness of a relaxation intervention (progressive muscle relaxation and guided imagery techniques) to reduce anxiety and improve mood of parents of hospitalized children with malignancies: A randomized controlled trial in Republic of Cyprus and Greece. European Journal of Oncology Nursing. 2017; 26:9-18. [DOI:10.1016/j.ejon.2016.10.007] [PMID]
58. Valizadeh R, Hosseini Askarabadi S, Saiiari A. The effect of eight weeks aerobic exercise in swimming pool on the mental health of men personnel of NISOC. Procedia - Social and Behavioral Sciences. 2011; 15:1911-6. [DOI:10.1016/j.sbspro.2011.04.026]
59. van der Zwan JE, de Vente W, Huizink AC, Bögels SM, de Bruin EI. Physical activity, mindfulness meditation, or heart rate variability biofeedback for stress reduction: A randomized controlled trial. Applied Psychophysiology and Biofeedback. 2015; 40(4):257-68. [DOI:10.1007/s10484-015-9293-x] [PMID] [PMCID]
60. Vatankhah HR. [Determining the effectiveness of Mantra therapy on measure of delivering anxiety in 1’st pregnancy women (Persian)]. Journal of Police Medicine. 2017; 6(1):43-56. [DOI:10.30505/6.1.43]
61. Veale D. Effects of aerobic exercise on depression. British Medical Journal. 1985; 291:487. [DOI:10.1136/bmj.291.6493.487-b]
62. Yang CL, Chen CH. Effectiveness of aerobic gymnastic exercise on stress, fatigue, and sleep quality during postpartum: A pilot randomized controlled trial. International Journal of Nursing Studies. 2018; 77:1-7. [DOI:10.1016/j.ijnurstu.2017.09.009] [PMID]
63. Yeh SH, Lin LW, Chuang YK, Liu CL, Tsai LJ, Tsuei FS, et al. Effects of music aerobic exercise on depression and brain-derived neurotrophic factor levels in community dwelling women. BioMed Research International. 2015; 2015:135893. [DOI:10.1155/2015/135893] [PMID] [PMCID]
64. Yeltepe Ercan H, Yargic IL, Karagozoglu C. [The effects of regular exercise on anxiety, depression and quality of life in adult alcohol and drug dependents in addiction treatment (Turkish)]. Anadolu Psikiyatri Derg. 2016; 17(1):33-41. [DOI:10.5455/apd.174887]
65. Zareian E, Rahmati F. [Effect of Aerobic exercise on anxiety, depression and quality of life in women with breast cancer (Persian)]. Clinical Psychology Studies. 2015; 5(17):1-18. https://jcps.atu.ac.ir/article_1035.html
66. Zarshenas S, Houshvar P, Tahmasebi A. The effect of short-term aerobic exercise on depression and body image in Iranian women. Depression Research and Treatment. 2013; 2013:132684. [DOI:10.1155/2013/132684] [PMID] [PMCID]
67. Anderson E, Shivakumar G. Effects of exercise and physical activity on anxiety. Frontiers in Psychiatry. 2013; 4:27. [DOI:10.3389/fpsyt.2013.00027] [PMID] [PMCID]
68. Aylett E, Small N, Bower P. Exercise in the treatment of clinical anxiety in general practice - a systematic review and meta-analysis. BMC Health Services Research. 2018; 18:559. [DOI:10.1186/s12913-018-3313-5] [PMID] [PMCID]
69. Mousavi Gilani SR, Khazaei Feizabad A. The effects of aerobic exercise training on mental health and self-esteem of type 2 diabetes mellitus patients. Health Psychology Research. 2019; 7(1):6576. [DOI:10.4081/hpr.2019.6576] [PMID] [PMCID]
70. Stein PN, Motta RW. Effects of aerobic and nonaerobic exercise on depression and self-concept. Perceptual and Motor Skills. 1992; 74(1):79-89. [DOI:10.2466/pms.1992.74.1.79] [PMID]
71. Won JS, Kim JH. [Study on Ego states in the view of transactional analysis, coping style and health states of nursing students (Korean)]. Journal of East-West Nursing Research. 2002; 7(1):68-81. https://www.koreascience.or.kr/article/JAKO200211237155699.page