مقدمه
اختلالات روانپزشکی به دلیل ماهیت ژنتیکی، بیولوژیکی و روانی بسیار پیچیده هستند و رفتار، احساسات و شناخت فرد مبتلا را در بستر فرهنگ خاص دچار مشکلاتی میکنند [
1]. اختلال نارسایی توجه / بیشفعالی یکی از شایعترین اختلالات روانپزشکی دوران کودکی است که با علائم پایدار عدم توجه، تکانشگری و بیشفعالی مشخص میشود [
2]. پنجمین ویراست راهنمای تشخیصی و آماری (DSM-5) انجمن روانپزشکی آمریکا معتقد است برای تشخیص اختلال نارسایی توجه / بیشفعالی باید حداقل شش نشانه از نشانههای مرتبط با نارسایی توجه و بیشفعالی / تکانشگری به مدت حداقل شش ماه وجود داشته باشد و با سطح رشد فرد ناهماهنگ باشد [
3]. از نظر DSM-5 به دلیل اینکه نگاه به گذشته و تعیین دقیق زمان شروع نشانههای نارسایی توجه / بیشفعالی کار بسیار دشواری است، نمیتوان برای این اختلال سن شروع تعیین کرد و صرفاً اعلام میکند که تعداد زیادی از معیارها باید قبل از دوازدهسالگی حضور داشته باشند. علاوه بر این، نشانههای مرتبط با این اختلال باید حداقل در دو موقعیت وجود داشته باشند و عملکرد روزانه فرد را به طور قابل ملاحظهای مختل کنند. همچنین این نشانهها نباید با اختلال روانی دیگری بهتر توجیه شوند یا در طی اختلال روانی دیگری مطرح گردند [
4].
امروزه رویکرد ابعادی بهکاررفته در DSM برای طبقهبندی زیرگروههای اختلال ADHD مورد تردید قرار گرفته است. مطالعات نشان میدهند نهتنها این زیرگروهها خود همگن نیستند [
6 ،
5]، بلکه علائم تشخیصی این اختلال پدیدههای رشدی هستند که با گذشت زمان تغییر میکنند [
7]. برای مثال، زیرگروه نارسایی توجه (AD) ممکن است شامل کودکانی باشند که قبلاً معیارهای لازم برای بیشفعالی / تکانشگری یا نوع مختلط را برآورد کرده بودند، ولی اکنون فاقد علائم بیشفعالی / تکانشگری هستند [
7]. به همین دلیل مطالعاتی که به مقایسه عملکردهای عصب روانشناختی در زیرگروههای مختلف ADHD میپردازند غالباً در شناسایی تفاوتهای معنیدار بین این زیرگروهها با نتایج متناقضی همراهند [
9 ،
8].
تحقیقات اخیر نشان میدهند گروهی از کودکانی که در زیرگروه نارسایی توجه قرار دارند دارای ویژگیهایی هستند که تحت عنوان کندگامی شناختی (SCT) از آن یاد میشود. SCT اغلب با ویژگیهایی نظیر خیالپردازی بیش از حد، سردرگمی ذهنی، تفکر و رفتار آهسته، بیحالی، بیتفاوتی و خوابآلودگی در طول روز مشخص میشود [
10]. در دهه اخیر محققان علاقه زیادی برای ساخت سازه SCT نشان دادهاند [
11]. بحث و جدال در مورد اینکه SCT جزئی از زیرگروه اختلال نقص توجه / بیشفعالی است یا یک اختلال مستقل، همچنان در بین محققان ادامه دارد. با این حال مطالعات اخیر از این فرضیه حمایت میکنند که سازه SCT دارای اعتبار درونی و بیرونی بسیار قدرتمندی است [
12]. مطالعات محدود اما رو به رشدی نشان میدهند SCT بهطورکلی سازهای مجزا از ADHD است که با عملکرد ضعیفتر و نقایص بیشتری همراه است [
13]. بهطورکلی مطالعات نشان میدهند SCT در مقایسه با ADHD با مشکلات بیشتر در خودتنظیمی هیجانی [
14]، برانگیختگی [
16 ،
15]، گوشبهزنگی [
18 ،
17] و سردرگمی ذهنی [
21-
19] همراه است.
گرچه اخیراً مطالعات روبه رشدی در مورد ADHD و SCT انجام شده است، با این حال آنچه تشخیص افتراقی این دو اختلال را با مشکل مواجه میکند وجود نقص توجه در هر دو اختلال است؛ بنابراین وجود مطالعاتی که به تشخیص افتراقی این دو اختلال کمک کند، همچنان احساس میشود. با مرور ادبیات تحقیق به نظر میرسد ژنتیک، ویژگیهای شخصیتی و کارکردهای اجرایی سه عامل مهم در تمایز این دو اختلال از هم باشند.
در بررسی عوامل شخصیتی، بررسی بعد زیستی عصبی شخصیت که میتواند زیربنای هیجان و رفتار باشد، حائز اهمیت است. با توجه به بررسیهای نوروفیزیولوژیک در زمینه انگیزش، به نظر میرسد که دو نظام انگیزشی متفاوت پاداش و تنبیه در مغز وجود دارد [
22]. گرچه این سازهها به عنوان سیستم حساسیت به پاداش و حساسیت به تنبیه عملیاتی شدهاند ولی پایه و اساس آن، نظریه شخصیتی است که اساساً عصبی روانشناختی بوده و به وسیله سیستمهای فعالسازی و بازداری رفتاری شناخته میشود [
23]. از جمله نظریههای مرتبط با این بعد، نظریه شخصیت گری است که نظریه حساسیت به تقویت نیز نامیده میشود و سه سیستم مغزی رفتاری اصلی را معرفی میکند: حساسیت به پاداش یا سیستم فعالساز رفتاری (BAS) به محرکهای شرطی پاداش و فقدان تنبیه پاسخ میدهد. دو مؤلفۀ رفتاری این سیستم شامل جستوجوی فعالانه پاداش و اجتناب از تنبیه است. در سطح روانشناختی BAS با تکانشگری، عاطفه و خلق مثبت همراه است. حساسیت به تنبیه یا سیستم بازداری رفتاری (BIS) به محرکهای شرطی تنبیه و فقدان پاداش و همچنین به محرکهای جدید و محرکهای ترسآور ذاتی پاسخ میدهد. فعالیت این سیستم موجب فراخوانی حالت عاطفی اضطراب و بازداری رفتاری، اجتناب منفعل، خاموشی، افزایش توجه و گوشبهزنگی میشود. سومین سیستم، سیستم جنگوگریز و بهت (FFFS) است که به محرکهای ناخوشایند (شرطی و غیرشرطی) پاسخ میدهد [
24].
مطالعات نشان میدهند کودکان ADHD پاداشهای کوچک و فوری را به پاداشهای بزرگ ولی با تأخیر، ترجیح میدهند. همچنین آخرین پاداش دادهشده نسبت به برنامه پاداشهای قبلی، آنها را بیشتر تحت تأثیر قرار میدهد، یعنی حساسیت بالایی به پاداش دارند. از سویی زمانی که پاداش و تنبیه با هم ارائه میشوند، سیستم بازداری رفتاری توان بازداری سیستم فعالسازی را ندارد، از اینرو حساسیت به پاداش تأثیر بیشتری روی رفتار میگذارد؛ بنابراین با توجه به اینکه حساسیت بالا به پاداش باعث سوق دادن فرد به انجام کارهایی با احتمال وقوع پاداش (بدون در نظر گرفتن احتمال پیامد منفی) میشود، حساسیت بالای این سیستم به عنوان عاملی برای تکانشگری و رفتارهای برونیسازیشده در نظر گرفته میشود [
25].
برخلاف ADHD، اختلالات درونیسازیشده با حساسیت به تنبیه در ارتباط هستند [
28-
26]. حساسیت بالا به تنبیه منجر به حساسیت بالا نسبت به محرکهای تهدیدکننده و درنتیجه اضطراب میشود و اضطراب ایجادشده منجر به نوعی گرایش محتاطانه و بازداری رفتارهای غالب، افزایش وارسی و گوشبهزنگی میشود [
29]. بهطورکلی در نظریه حساسیت به تقویت، حساسیت بالا به تنبیه با اضطراب و حساسیت پایین به پاداش با افسردگی در ارتباط است [
30]. با توجه به اینکه برخی از ویژگیهای کودکان مبتلا به SCT نظیر بیحالی، بیتفاوتی، خوابآلودگی در طول روز [
10]، برانگیختگی [
16 ،
15] و گوشبهزنگی [
18 ،
17] به وضوح در اضطراب و افسردگی مشاهده میشود، از این جهت این فرضیه نیز معقول به نظر میرسد که حساسیت بالا به تنبیه با اختلال SCT در ارتباط باشد [
31].
شواهد پژوهشی، برخی نابهنجاریهای عصبشناختی نظیر نابهنجاری در شکنج پیشپیشانی، اینسولای قدامی و نواحی پشتی میانی قشر پیشانی را در سببشناسی ADHD و SCT مطرح کردهاند [
32]. مهارتهایی مثل بازداری، توجه پایدار، انعطافپذیری ذهنی، برنامهریزی، تنظیم هیجان، مهارت حل مسئله، خود تأملی و خودآگاهی که تحت عنوان کارکردهای اجرایی از آنها یاد میشود به این مناطق مربوط میشوند [
33]. از نظر عصبشناختی میتوان گفت SCT با مدار اجرایی گرم شامل ناحیه پیشپیشانی قشر سینگولیت قدامی، بادامه و سیستم لیمبیک مرتبط است، در حالی که ADHD بیشتر با مدار اجرایی سرد شامل قشر پیشانی، پیشپیشانی و هسته دمدار در ارتباط است [
36-
34].
شواهد پژوهشی متعدد حاکی از نقص در کارکردهای اجرایی در کودکان ADHD است [
38 ،
37]. برای مثال برخی مطالعات نشان دادهاند کودکان مبتلا به ADHD در بازداری، سازماندهی و برنامهریزی نقص دارند [
41-
39]. مطالعات دیگر نیز نشان دادهاند این کودکان بیشتر در حافظه فعال و توجه دچار مشکل میشوند [
43 ،
42]. در مورد کارکردهای اجرایی و ارتباط آن با SCT مطالعات اندکی انجام شده است و نتایج این مطالعات اغلب متناقض است. در حالی که نتایج برخی از این مطالعات حاکی از وجود ارتباط معنیدار بین SCT و کارکردهای اجرایی است [
47-
44]، مطالعات دیگر این رابطه را گزارش نکردهاند [
49 ،
48]. بهطورکلی پاسخ به این سؤال که آیا SCT با نقص در عملکردهای اجرایی رابطه دارد یا نه و اگر دارد با کدام جنبه از آن در ارتباط است نیازمند بررسیهای بیشتری است [
50].
با توجه به پیشینه مطرحشده، رابطه ADHD با ویژگیهای شخصیتی (مثل سیستم فعالساز رفتاری و حساسیت به پاداش) و کارکردهای اجرایی ملموس و همگن است، در حالی که ارتباط SCT با کارکردهای اجرایی نامتناقض بوده و با ویژگیهای شخصیتی ناملموس است. با توجه به نظریه حساسیت به تقویت گری سیستم بازداری رفتاری با حساسیت به تنبیه و سیستم فعالساز رفتاری با حساسیت به پاداش در ارتباط است. گرچه به نظر میرسد حساسیت به پاداش با ADHD و اختلالات برونیسازیشده و حساسیت به تنبیه با SCT و اختلالات درونیسازیشده مرتبط باشد ولی با این حال هیچ مطالعهای این فرضیه را مورد آزمایش قرار نداده است. همچنین از آنجایی که بارکلی در نظریه خود در خصوص سبب شناسی نقص توجه در ADHD، نقص در کارکردهای اجرایی و بازداری پاسخ را مطرح کرده است،، بنابراین میتوان از طریق بررسی این کارکردها در کودکان SCTبه تشخصی افتراقی بین این دو اختلال کمک کرد. بنابراین با توجه به پیشینه پژوهشی محدود و متناقض، این پژوهش با هدف مقایسه حساسیت به پاداش و تنبیه، بازداری پاسخ و توجه پایدار در کودکان مبتلا به ADHD و SCT صورت پذیرفت.
روش
طرح پژوهش
پژوهش حاضر بر اساس اهداف و روش جمعآوری دادهها توصیفی از نوع علی مقایسه ای است.
جامعه، نمونه و روش نمونهگیری
جامعه آماری این پژوهش دانشآموزان پسر دبستانی مبتلا به SCT و ADHD شهرستان تبریز در سال 1398 بودند که از میان آنها 100 نفر (50 نفر مبتلا به SCT و 50 نفر مبتلا به ADHD) به شیوه غربالگری و با استفاده از مقیاس درجهبندی رفتار کودکان (SNAP-IV) و مقیاس SCT به عنوان نمونه انتخاب شدند.
ملاکهای ورود به پژوهش عبارت بودند از: داشتن سن 7 تا 12 سال، پسر بودن، ابتلا به اختلال ADHD یا SCT، عدم ابتلا به اختلالات یادگیری خاص، نداشتن کمتوانی ذهنی، عدم مشکلات بینایی، شنوایی یا حرکتی و عدم وجود بیماریهای پزشکی نظیر دیابت، صرع یا بیماریهای قلبی که در روند پژوهش اختلال ایجاد کنند. بررسی ملاکهای ورود بر اساس پرونده تحصیلی دانشآموز، گفتوگو با معلمان و مشاور مدرسه (در صورت وجود) و غربالگری نهایی با پرسشنامههای درجهبندی رفتار و مقیاس SCT صورت گرفت. عدم همکاری در فرایند پژوهش نیز ملاک خروج از پژوهش بود. پس از انتخاب افراد نمونه، ابتدا یک جلسه توجیهی با این افراد و والدین آنها برگزار شد و در این جلسه توضیحات لازم در مورد هدف و روش اجرای پژوهش و اصول اخلاقی آن داده شده و رضایت آنها جلب شد. درنهایت با هماهنگی معلمان و والدین و تعیین وقت قبلی در طی دو هفته آزمون خطرپذیری بادکنکی و آزمون عملکرد پیوسته (CPT) روی کودکان اجرا شد.
ابزار و روش گردآوری اطلاعات
ابزار استفادهشده در این پژوهش به شرح ذیل بودند:
مقیاس درجهبندی رفتار کودکان (SNAP-IV)
این آزمون اولینبار توسط سوانسون و همکاران، در سال 1980 و بر اساس نشانههای اختلال در DSM ساخته شد. با ویرایشهای جدید DSM در این آزمون نیز تغییراتی به وجود آمد. ویرایش چهارم این مقیاس (SNAP-IV) یک فرم واحد جهت پاسخگویی والدین و معلمان دارد که شامل 18 سؤال است که 9 سؤال آن مربوط به زیرمقیاس نارسایی توجه و 9 سؤال مربوط به زیرمقیاس بیشفعالی / تکانشگری است. نمرهگذاری این مقیاس به صورت طیف لیکرتی چهاردرجهای از صفر (هرگز / به ندرت) تا 3 (همیشه) انجام میگیرد [
51].
هنجاریابی این مقیاس توسط بوسینگ و همکاران در سال 2008 انجام شده و ضریب آلفای کرونباخ جهت کل آزمون 0/97 و برای زیرمقیاس نارسایی توجه و بیشفعالی / تکانشگری به ترتیب 0/90 و 0/76 محاسبه شد [
52]. همچنین صدرالسادات و همکاران به بررسی ویژگیهای روانسنجی این مقیاس در ایران پرداختند و نتایج پژوهش آنها نشان داد روایی ملاکی آزمون 0/48 بوده و روایی محتوایی آن توسط متخصصان قابلقبول است. همچنین ضریب پایایی این آزمون به شیوه بازآزمایی 0/82، به شیوه آلفای کرونباخ، 0/90 و به شیوه دونیمه کردن 0/76 به دست آمد [
53].
پرسشنامه SCT کودکان
این پرسشنامه به کوشش پنی و همکاران، در سال 2009 در طی چند مرحله ساخته شد. در ابتدا پنی و همکاران با مطالعه ادبیات تحقیق 26 آیتم مرتبط با SCT را که روایی محتوایی آن توسط متخصصان تائید شد، شناسایی کردند. در مرحله دوم والدین و معلمان 335 کودک 4 تا 13 سال پرسشنامه 26 آیتمی را تکمیل نمودند. در مرحله سوم با محاسبه تحلیل عاملی تأییدی و بررسی روایی و پایایی دادههای بهدستآمده از مرحله دوم، مقیاس نهایی با 14 آیتم شکل گرفت. از طرفی تحلیل دادهها سه خردهمقیاس کندی، خوابآلودگی و خیالپردازی را مشخص کرد. درنهایت پنی و همکاران گزارش کردند مقیاس 14 آیتمی آنها روایی محتوایی مطلوب، همسانی درونی قابلقبول و پایایی آزمون بازآزمون قابلقبولی دارد. ضریب پایایی مقیاس SCT به روش آلفای کرونباخ برای مقیاس کل 0/87 و برای خردهمقیاسهای کندی، خوابآلودگی و خیالپردازی به ترتیب 0/83، 0/83 و 0/70 به دست آمد [
15].
مقیاس SCT کودکان پنی و همکاران توسط هاشمی و همکاران در سال 2019 و یک متخصص آشنا به متون روانشناسی به صورت مجزا ترجمه شده و درنهایت با تطبیق دو ترجمه، آیتمهایی که بهصورت متفاوت ترجمه شده بود توسط یکی از اساتید روانشناسی اصلاح شد. درنهایت یکی از اساتید مترجمی زبان به شیوه ترجمه معکوس مجدداً پرسشنامه را به زبان انگلیسی ترجمه کرد و پس از تائید و اطمینان از انطباق کامل نسخه اصلی و ترجمهشده به انگلیسی، این پرسشنامه روی 2000 کودک مقطع دبستان در نواحی پنجگانه شهرستان تبریز اجرا شد. روایی محتوایی این پرسشنامه توسط روانپزشکان و روانشناسان مطلوب ارزیابی شد. همچنین هنجاریابی و بررسی روایی سازه و پایایی این پرسشنامه به دو روش تحلیل عاملی اکتشافی و تأییدی انجام شد که به دلیل اینکه آماده برای انتشار است محققان از گزارش نتایج آن تا لحظه انتشار معذور هستند.
آزمون عملکرد پیوسته (CPT)
آزمون عملکرد پیوسته توسط روزولد و همکاران [
54] به منظور بررسی خطاهای توجه در بیماران دچار صرع کوچک طراحی شد. این آزمون جهت سنجش گوشبهزنگ بودن، توجه متمرکز و سنجش نگهداری توجه در گروههای سنی مختلف به کار میرود. نحوه کار در این نرمافزار به این شکل است که یک حرف یا یک عدد به عنوان هدف تعیین میشود، سپس حرف مورد نظر در لابهلای سایر حروف به طور نامرتب نمایان میشود. تعداد کل حروف ارائهشده در آزمون 150 مرتبه و تعداد ارائه حرف هدف 56 مرتبه است. فاصله زمانی بین حروف 0/05 ثانیه است. همچنین مدتزمان و نوع حروف قابل تغییر است.
در این آزمون دو نوع خطای حذف و خطای ارتکاب نمرهگذاری میشود. خطای حذف هنگامی رخ میدهد که آزمودنی به محرک هدف پاسخ ندهد و نشاندهنده این است که آزمودنی در درک محرک دچار مشکل شده است. این نوع خطا به عنوان مشکل در پایداری توجه تفسیر میشود و نشانگر بیتوجهی به محرکهاست. خطای ارتکاب هنگامی رخ میدهد که آزمودنی به محرک غیرهدف پاسخ دهد. این نوع پاسخ نشاندهنده ضعف در بازداری تکانه است و به عنوان مشکل در کنترل تکانه یا تکانشگری تفسیر میشود. در این آزمون این دو نوع خطا توسط برنامه رایانه شمارش میشود. علاوه بر آن تعداد پاسخهای صحیح و زمان عکسالعمل آزمودنی به محرک نیز محاسبه میشود.
فرم فارسی آزمون عملکرد پیوسته توسط هادیانفر و همکاران، [
55] هنجاریابی شده و پایایی این آزمون به روش بازآزمایی برای قسمتهای مختلف بین 0/59 تا 0/93 به دست آمد.
آزمون رایانهای خطرپذیری بادکنکی (BART)
این آزمون برای سنجش تکانشگری، حساسیت به پاداش و حساسیت به تنبیه به کار میرود. اولینبار در سال 2002 میلادی پرفسور لجوئز از گروه روانشناسی دانشگاه مریلند ایالات متحده، آزمون خطرپذیری بادکنکی را معرفی کرد. این آزمون کامپیوتری امکان بررسی میزان خطرپذیری فرد را در شرایط واقعی بررسی میکند و میزان کارکرد یا کژکنشی راهبرد مخاطرهجویانه فرد را میسنجد. این آزمون طوری طراحی شده است که درجات اولیه خطرپذیری آزمودنی، سودبخش و همراه با پاداش و خطرپذیری کنترلنشده او با ضرر (سود و زیان به صورت پاداش یا جریمه مالی فرضی) همراه باشد. در این آزمون مقادیر زیر به عنوان نمرات آزمون در نظر گرفته میشوند:
1. نمره تنظیمشده: معادل میانگین دفعات پمپ شدن بادکنکهایی است که نترکیدهاند. این متغیر، نمره اصلی آزمون و شاخص خطرپذیری و تکانشگری آزمودنی است.
2. نمره تنظیمنشده: معادل میانگین دفعات پمپ شدن کل بادکنکهاست.
3. تعداد بادکنکهایی که بیشتر از پنجاه مرتبه باد شدهاند: شاخص حساسیت نسبت به پاداش.
4. میانگین تعداد پمپ در تلاشهای بعد از ترکیدن: شاخص حساسیت منفی نسبت به تنبیه [
56].
یافتهها
پژوهش حاضر روی 100 دانشآموز مقطع ابتدایی شهرستان تبریز انجام شد که به شیوه غربالگری در دو گروه اختلال نارسایی توجه / بیشفعالی و کندگامی شناختی جایدهی شدند. میانگین سنی گروه ADHD 9 سال و 8 ماه و گروه SCT 10 سال و 1 ماه بود. شاخصهای توصیفی متغیرهای وابسته در دو گروه در
جدول شماره 1 آمده است.
مندرجات
جدول شماره 1 نشان میدهد توزیع متغیرهای وابسته در دو گروه نرمال است، زیرا مقادیر Z محاسبهشده در دو گروه در سطح آلفای 01/0 و کوچکتر از آن معنیدار نیست. همچنین نتایج بررسی پیشفرضهای تحلیل واریانس چندمتغیره حاکی از آن است که پیشفرضهای عدم معنیداری آزمون امباکس (0/94=F و 0/49=Sig) و لوین (05/P>0) و معنیداری آزمون بارتلت (206/56=χ2 و 001/P<0) محقق شده است؛ بنابراین برای پاسخ به سؤالات پژوهش استفاده از روش تحلیل واریانس چندمتغیره بلامانع است. نتایج آزمون تحلیل واریانس چندمتغیره حاکی از آن است که بازداری پاسخ و توجه پایدار در ترکیب خطی گروههای مورد مطالعه تفاوت معنیدار دارند، چراکه لامبدای ویلکس محاسبهشده (0/50=F) معنیدار است (001/P<0) و این بدان معنی است که حداقل یکی از متغیرهای وابسته در دو گروه تفاوت معنیدار دارند. برای پاسخ به این سؤال که کدامیک از متغیرهای وابسته در دو گروه تفاوت معنیدار دارند از تحلیل واریانس تکمتغیره به شرح
جدول شماره 2 استفاده شد.
بروندادهای تحلیل واریانس تکمتغیره (
جدول شماره 2) نشان میدهد دو اختلال ADHD و SCT از نظر حساسیت به پاداش و تنبیه، بازداری پاسخ و توجه پایدار با هم تفاوت معنیدار دارند. از طرفی با مشاهده اندازه اثر محاسبهشده در
جدول شماره 2 چنین به نظر میرسد که تفاوت در گروهها قادر است به ترتیب 22، 19، 7 و 5 درصد از واریانس متغیرهای حساسیت به پاداش، حساسیت به تنبیه، بازداری پاسخ و توجه پایدار را تبیین کند. همچنین مقایسه میانگین نمرات دو گروه نشان میدهد حساسیت به پاداش و حساسیت به تنبیه، بازداری پاسخ و توجه پایدار در گروه ADHD بالاتر از گروه SCT است، با این حال چون شاخص حساسیت به تنبیه، حساسیت منفی به تنبیه و بازداری پاسخ، مشکل در بازداری پاسخ را نشان میدهد، بنابراین حساسیت به تنبیه در گروه ADHD نسبت به گروه SCT کمتر بوده و این کودکان مشکلات بیشتری در بازداری پاسخ نسبت به کودکان SCT دارند، با این حال از نظر توجه پایدار عملکرد بهتری داشته و حساسیت بالاتری به پاداش از خود نشان میدهند.
بحث
پژوهش حاضر با هدف مقایسه حساسیت به پاداش و تنبیه، بازداری پاسخ و توجه پایدار در کودکان مبتلا به ADHD و SCT به منظور تبیین سهم متمایز مشکلات در این دو اختلال صورت پذیرفت.
نتایج پژوهش مطابق انتظار نشان داد حساسیت به پاداش با اختلال ADHD و مشکلات برونیسازیشده ارتباط دارد و حساسیت به تنبیه با اختلال SCT و مشکلات درونیسازیشده مرتبط است. در تبیین این یافته میتوان گفت تکانشگری و جستوجوی پاداش (BAS، حساسیت به پاداش) از مهمترین ویژگیهای پیشبینیکننده اختلال ADHD هستند. از سویی ترس، کمرویی و اضطراب (FFFS، حساسیت به تنبیه) نیز از مهمترین نشانههای اختلال SCT هستند.
گری [
57] در نظریه حساسیت به تقویت خود بیان میکند سیستم فعالسازی رفتاری یا همان حساسیت به پاداش، در سطح روانشناختی با تکانشگری در ارتباط است. این یافته پژوهش حاضر با یافتههای پژوهشهای لیو و همکاران [
25]، فوسکو و همکاران [
58]، لومن و همکاران [
59] و میشل و همکاران [
24] همسوست. در تبیین این یافته نیز میتوان گفت افراد تکانشگر پاداش آنی را به پاداش بلندمدت ترجیح میدهند. به این معنی که این افراد در مقایسه با افراد عادی به تقویتکنندههایی با فاصله کوتاهتر احتیاج دارند. این افراد به علت تکانشی بودن نمیتوانند رفتارهای خود را تنظیم کنند و از پسخوراندهای موجود بهره ببرند [
26]. همچنین آنها در مقابل کارهای ممنوع مقاومت کمتری دارند، به خصوص اینکه این ممنوعیت مانع از رسیدن به پاداش میشود؛ بنابراین با توجه به اینکه حساسیت بالا به پاداش باعث سوق دادن فرد به انجام کارهایی با احتمال وقوع پاداش (بدون در نظر گرفتن احتمال پیامد منفی) میشود، حساسیت این سیستم به عنوان عاملی برای تکانشگری در نظر گرفته میشود. از سویی طبق نظریه کلونینجر [
60] مؤلفههای نوجویی، پاداشخواهی و خطرپذیری از ویژگیهای افراد ADHD هستند. این افراد به دنبال فعالیتهایی هستند که با پاداش همراه است، به خصوص پاداشی که با فاصله کمی از فعالیت دریافت شود. آنها کارها را به خاطر لذت آن انجام میدهند، حتی اگر این کارها تنبیه به دنبال داشته باشد، باز هم نمیتوانند از آن فاصله بگیرند و کمتر از خطر پرهیز میکنند. همچنین کودکان ADHD در بازداری رفتاری مشکل دارند، بنابراین زمانی که در محیط، نشانههایی از پاداش را مشاهده میکنند، نمیتوانند پاسخ خود را کنترل و مدیریت کنند و پاسخ را به تعویق بیندازند و به نشانههای تنبیه توجهی نمیکنند که این نشان از حساسیت بالا به پاداش است.
در تبیین این یافته میتوان به این موضوع اشاره کرد که افرادی که حساسیت بالا به پاداش دارند به دلیل اینکه به پاداش فوری توجه میکنند به محیط توجهی نمیکنند و محرکهای محیطی را نادیده میگیرند. کودکانی که دچار نقص توجه هستند برای اینکه بتوانند به مدت بیشتری روی کارها متمرکز شوند باید آن کار یا تکلیف یکنواخت نباشد و محرکهایی با سطح تازه به آنها ارائه کرد، در غیر این صورت ذهن این افراد به راحتی معطوف محرکهای محیطی نامربوط، از جمله محرکهای همراه با کسب لذت میشود. از سویی میتوان یکی از دلایل مشکلات توجهی این افراد را وابسته به این موضوع دانست که اگر آن کار لذت یا پاداشی را در پی نداشته باشد برای آنها خوشایند نیست و نمیتوانند توجه خود را بر چنین کاری معطوف نمایند، بنابراین حساسیت بالا به پاداش را میتوان دلیل نقص توجه دانست و بر این اساس پیشبینی کرد که هرچه حساسیت به پاداش فعالتر باشد، مشکلات توجهی نیز بیشتر میشود [
61].
از سویی در تبیین رابطه حساسیت به تنبیه با SCT میتوان گفت این اختلال با نشانههای مشکلات درونیسازیشده ارتباط دارد و از نظر فنوتیپی شبیه افسردگی و اضطراب است [
45]. کودکانی که حساسیت بالا به تنبیه دارند نسبت به نشانههای شرطی تنبیه و حذف پاداش حساس هستند و هدف اصلی آنان توقف رفتارهایی است که انتظار میرود به پیامدهای ناخوشایند منتهی شوند.
همچنین یافتههای بکر و همکاران [
62] نشان میدهد SCT با سیستم بازداری رفتاری مرتبط است. بر اساس زیربناهای نظری مهم گفته میشود افرادی که سیستم بازداری رفتاری فعالتری دارند به تنبیه حساسیت دارند و این حساسیت آنها را مستعد گرایشهای هیجانی نامساعد نظیر اضطراب و افسردگی میکند و مشکلات شناختی از جمله نقص توجه و مشکلات حافظه در پی دارد؛ بنابراین حساسیت بالا به تنبیه با مشکلات پردازشی، توجه و حافظه ارتباط دارد. از سویی مشکلات توجهی از مهمترین نشانههای اختلال SCT است؛ بنابراین انتظار میرود حساسیت بالا به تنبیه در این گروه بالا باشد.
از سویی اجتناب در سیستم بازداری رفتاری برخلاف اجتناب در سیستم فعالساز رفتاری به صورت منفعلانه است و موجب توقف و مهار رفتارهای در جریان میشود. بر اساس نظریه گری حساسیت بالا به تنبیه با اضطراب همراه است. بنابراین در شرایط تنبیه یا حذف محرکهای خوشایند، ارگانیسم دچار اضطراب میشود و او را به سوی کنارهگیری منفعلانه سوق میدهد و باعث میشود فرد رفتارهایی که پاداشی در پی ندارند را متوقف سازد؛ بنابراین حساسیت به تنبیه باعث عدم فعالیت، بازداری رفتاری و کنارهگیری میشود که این ویژگیها از نشانههای اختلال SCT است [
62].
نتایج پژوهش همچنین نشان داد از نظر بازداری پاسخ، گروه مبتلا به ADHD مشکلات بیشتری نسبت به گروه SCT داشتند. در تبیین این تفاوت میتوان به یافتههای بارکلی استناد کرد که معتقد است اختلال ADHD یک اختلال رشدی است که در ابتدا با فزونکنشی آغاز میشود و مسائل مربوط به نارسایی توجه ناشی از مشکلات در بازداری پاسخ هستند که به فزونکنشی مربوط میشوند. بارکلی معتقد است نقص در بازداری پاسخ منجر به شکلگیری چهار فرایند معیوب (نقص در خودتنظیمی حافظه کلامی، نقص در خودتنظیمی حافظه غیرکلامی، نقص در خودتنظیمی هیجان و نقص در سازمانبندی مجدد نقشه) میشود که با نقص در کارکردهای اجرایی مرتبط هستند [
10]. همچنین مطالعات متعددی نشان دادهاند اختلال ADHD نسبت به SCT با فزونکنشی و تکانشگری بیشتر، ادراک زمان مختلتر و مشکلات بیشتر در حافظه همراه است [
40 ،
39 ،
13]. با توجه به اینکه مطالعات نشان دادهاند بازداری پاسخ با عواملی مثل فزونکنشی و تکانشگری، ادراک زمان و حافظه فعال رابطه معنیدار منفی دارد و این عوامل در ADHD بیشتر از SCT است، وجود مشکلات بیشتر در بازداری در کودکان ADHD قابل توجیه به نظر میرسد.
یافته دیگر پژوهش این بود که علیرغم اینکه کودکان مبتلا به ADHD در بازداری پاسخ مشکلات بیشتری نسبت به کودکان مبتلا به SCT دارند، با این حال در توجه پایدار عملکرد بهتری نشان دادند. یافتههای این پژوهش با نتایج مطالعات بکر و همکاران [
45] و تام و همکاران [
13] همسو بود. در تبیین این تفاوت نیز میتوان گفت که شواهد پژوهشی نشان میدهند کودکان مبتلا به SCT در مقایسه با کودکان مبتلا به ADHD با مشکلات بیشتر در خودتنظیمی هیجانی [
14]، برانگیختگی [
16 ،
15]، گوشبهزنگی [
18 ،
17] و سردرگمی ذهنی [
21-
19] روبهرو هستند و همانطور که گفته شد این عوامل با توجه پایدار رابطه منفی و معنیدار دارند، بنابراین وجود مشکلات بیشتر در توجه پایدار در کودکان مبتلا به SCT در مقایسه با کودکان مبتلا به ADHD قابل توجیه است.
نتیجهگیری
با توجه به یافتههای مطالعه حاضر و با در نظر گرفتن پیشینه پژوهشی میتوان گفت حساسیت بالا به پاداش در کودکان مبتلا به ADHD منجر به ویژگیهایی مثل تکانشگری و بیشفعالی شده است، ولی در کودکان مبتلا به SCT حساسیت بالا به تنبیه با ویژگیهای بیحالی، بیتفاوتی، برانگیختگی و گوشبهزنگی همراه است که از مشخصههای اصلی اختلال SCT به شمار میروند. همچنین به نظر میرسد در کودکان مبتلا به SCT به دلیل نارساییهایی که در خودتنظیمی هیجان و برانگیختگی دارند، به سرعت محرکها جذابیت خود را از دست داده و این کودکان به دنبال محرکهای جدید میگردند. به همین دلیل علیرغم اینکه در توجه به محرکها نسبتاً خوب عمل میکنند در توجه پایدار و مستمر نقص دارند. در مقابل، کودکان مبتلا به ADHD به دلیل اینکه در درک زمان مشکل دارند و در لحظه زندگی میکنند یا به تعبیر دیگر نوعی کوری نسبت به گذشته و آینده دارند نمیتوانند پیامد اعمال خود را پیشبینی کنند. به همین دلیل به صورت تکانشی عمل کرده و قادر به بازداری اعمال خود نیستند. از نظر عصبشناختی میتوان گفت SCT با مدار اجرایی گرم شامل ناحیه پیشپیشانی قشر سینگولیت قدامی، بادامه و سیستم لیمبیک مرتبط است که مسئول خودتنظیمی هیجانی بوده و با توجه پایدار در ارتباط است [
34]، در حالی که ADHD بیشتر با مدار اجرایی سرد شامل قشر پیشانی، پیشپیشانی و هسته دمدار مرتبط است که مسئول بازداری اعمال است [
36 ،
35].
پژوهش حاضر همانند هر پژوهش دیگری دارای محدودیتهایی بود که از جمله میتوان به محدود بودن نمونه به دانشآموزان پسر مقطع دبستان اشاره کرد که تعمیمپذیری یافتههای پژوهش را به سایر مقاطع تحصیلی و نیز دانشآموزان دختر با مشکل مواجه میکند. همچنین با وجود اینکه سعی شد به صورت شهودی و بر اساس تشخیص معلم دانشآموزانی که از نظر بهره هوشی تفاوت آشکاری با سایر دانشآموزان داشتند از پژوهش خارج شوند، به دلیل محدودیت زمان امکان سنجش بهره هوشی کودکان به صورت عینی وجود نداشت. محدودیت دیگر پژوهش عدم همتاسازی دانشآموزان بر اساس طبقات اجتماعی اقتصادی و بافت خانواده بود. با توجه به این محدودیتها توصیه میشود پژوهشهای آتی در بازه سنی گستردهتر انجام شود. همچنین توصیه میشود پژوهشهای آتی نقش تعدیلکننده جنسیت، هوش، طبقات اقتصادی اجتماعی و بافت خانواده را بررسی کرده یا در صورت امکان گروهها را از نظر این متغیرها همتاسازی کنند. درنهایت با توجه به شیوع مشکلات توجه در کودکان مقطع ابتدایی و کمتر شناخته شدن اختلال SCT، نتایج پژوهش حاضر میتواند مورد استفاده معلمان، مشاوران و روانشناسان حوزه کودک قرار گیرد. از طرفی با توجه به اینکه برخی مطالعات جدید نشان میدهند کودکان مبتلا به SCT به داروهای غیرمحرک بهتر از داروهای محرک مثل ریتالین پاسخ میدهند نتایج پژوهش حاضر میتواند تلویحات مهمی جهت شناسایی این کودکان در مدارس و ارتقای بهداشت روانی آنان داشته باشد
ملاحظات اخلاقی
در پژوهش حاضر تمام ملاحظلات اخلاقی از قبیل رعایت اصل رازداری، محرمانه بودن اطلاعات و اصل رضایت آگاهانه رعایت شد. مجوز اجرای پژوهش حاضر بر روی افراد نمونه از سوی گروه روانشناسی دانشگاه تبریز و با هماهنگی آموزش و پرورش استان آذربایجان شرقی با شماره نامه ۱۸۰۳/۶۱۷۸۱/۱۳۲ صادرشده است.
حامی مالی
این تحقیق هیچ گونه کمک مالی از سازمانهای تأمین مالی در بخشهای عمومی ، تجاری یا غیرانتفاعی دریافت نکرد.
مشارکت نویسندگان
مفهوم سازی، روش شناسی ، تحقیق و بررسی و نگارش پیشنویس: همه نویسندگان؛ منابع، ویراستاری و نهاییسازی نوشته: الناز محمدی؛ تنظیم و تجزیه و تحلیل داده ها: محمد شادبافی.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
از تمامی افرادی که در این پژوهش ما را یاری کردند بهویژه ریاست دانشکده و مدیریت گروه روانشناسی دانشگاه تبریز و ریاست آموزش و پرورش شهرستان تبریز تشکر و قدردانی میشود.
Referenes
- Müller A, Vetsch S, Pershin I, Candrian G, Baschera GM, Kropotov JD, et al. EEG/ERP-based biomarker/neuroalgorithms in adults with ADHD: Development, reliability, and application in clinical practice. The World Journal of Biological Psychiatry. 2020; 21(3):172-82. [DOI:10.1080/15622975.2019.1605198] [PMID]
- Zablotsky B, Black LI, Maenner MJ, Schieve LA, Danielson ML, Bitsko RH, et al. Prevalence and trends of developmental disabilities among children in the United States: 2009-2017. Pediatrics. 2019; 144(4):e20190811. [DOI:10.1542/peds.2019-0811] [PMID] [PMCID]
- American Psychiatric Association. Diagnostic and statistical manual of mental disorders (DSM-5®). Washington, DC: American Psychiatric Association Publishing; 2013. [DOI:10.1176/appi.books.9780890425596]
- Sadock, Benjamin J., Virginia A. Sadock, and Pedro Ruiz. Kaplan & Sadock's Synopsis of Psychiatry: Behavioral Sciences/clinical Psychiatry. Eleventh edition. Philadelphia: Wolters Kluwer; 2015. https://books.google.com/books?id=BytKAQAACAAJ&dqhttps://psycnet.apa.org/record/1994-98050-000
- Elia J, Arcos-Burgos M, Bolton KL, Ambrosini PJ, Berrettini W, Muenke M. ADHD latent class clusters: DSM-IV subtypes and comorbidity. Psychiatry Research. 2009; 170(2-3):192-8. [DOI:10.1016/j.psychres.2008.10.008] [PMID] [PMCID]
- Goth-Owens TL, Martinez-Torteya C, Martel MM, Nigg JT. Processing speed weakness in children and adolescents with non-hyperactive but inattentive ADHD (ADD). Child Neuropsychology. 2010; 16(6):577-91. [DOI:10.1080/09297049.2010.485126] [PMID] [PMCID]
- Larsson H, Dilshad R, Lichtenstein P, Barker ED. Developmental trajectories of DSM-IV symptoms of attention-deficit/hyperactivity disorder: Genetic effects, family risk and associated psychopathology. Journal of Child Psychology and Psychiatry. 2011; 52(9):954-63. [DOI:10.1111/j.1469-7610.2011.02379.x] [PMID]
- Riccio CA, Homack S, Jarratt KP, Wolfe ME. Differences in academic and executive function domains among children with ADHD predominantly inattentive and combined types. Archives of Clinical Neuropsychology. 2006; 21(7):657-67. [DOI:10.1016/j.acn.2006.05.010] [PMID]
- Riley C, DuPaul GJ, Pipan M, Kern L, Van Brakle J, Blum NJ. Combined type versus ADHD predominantly hyperactive-impulsive type: Is there a difference in functional impairment? Journal of Developmental & Behavioral Pediatrics. 2008; 29(4):270-5. [DOI:10.1097/DBP.0b013e31816b6afe] [PMID]
- Barkley RA. Sluggish cognitive tempo (concentration deficit disorder?): Current status, future directions, and a plea to change the name. Journal of Abnormal Child Psychology. 2014; 42(1):117-25. [DOI:10.1007/s10802-013-9824-y] [PMID]
- Becker SP, Marshall SA, McBurnett K. Sluggish cognitive tempo in abnormal child psychology: An historical overview and introduction to the special section. Journal of Abnormal Child Psychology. 2014; 42(1):1-6. [DOI:10.1007/s10802-013-9825-x] [PMID]
- Becker SP, Leopold DR, Burns GL, Jarrett MA, Langberg JM, Marshall SA, et al. The internal, external, and diagnostic validity of sluggish cognitive tempo: A meta-analysis and critical review. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry. 2016; 55(3):163-78. [DOI:10.1016/j.jaac.2015.12.006] [PMID] [PMCID]
- Tamm L, Brenner SB, Bamberger ME, Becker SP. Are sluggish cognitive tempo symptoms associated with executive functioning in preschoolers? Child Neuropsychology. 2018; 24(1):82-105. [DOI:10.1080/09297049.2016.1225707] [PMID] [PMCID]
- Jarrett MA, Rapport HF, Rondon AT, Becker SP. ADHD dimensions and sluggish cognitive tempo symptoms in relation to self-report and laboratory measures of neuropsychological functioning in college students. Journal of Attention Disorders. 2017; 21(8):673-83. [DOI:10.1177/1087054714560821] [PMID]
- Penny AM, Waschbusch DA, Klein RM, Corkum P, Eskes G. Developing a measure of sluggish cognitive tempo for children: Content validity, factor structure, and reliability. Psychological Assessment. 2009; 21(3):380-9. [DOI:10.1037/a0016600] [PMID]
- Langberg JM, Becker SP, Dvorsky MR, Luebbe AM. Are sluggish cognitive tempo and daytime sleepiness distinct constructs? Psychological Assessment. 2014; 26(2):586-97. [DOI:10.1037/a0036276] [PMID]
- Plourde V. Commentary on ”The neurocognitive nature of children with ADHD comorbid sluggish cognitive tempo: Might SCT be a disorder of vigilance?” Psychiatry Research. 2019; 279:370-1. [DOI:10.1016/j.psychres.2018.06.024] [PMID]
- Baytunca MB, Inci SB, Ipci M, Kardas B, Bolat GU, Ercan ES. The neurocognitive nature of children with ADHD comorbid sluggish cognitive tempo: Might SCT be a disorder of vigilance?. Psychiatry Research. 2018; 270:967-73. [DOI:10.1016/j.psychres.2018.03.038] [PMID]
- Nurgitz R. Mind wandering and academic success: Insight into student learning and engagement [MA. thesis]. Windsor, Ontario: University of Windsor; 2019. https://scholar.uwindsor.ca/etd/7828/
- Ostojic D. Investigating mind wandering in university and community samples [PhD. dissertation]. Windsor, Ontario: University of Windsor; 2018. https://scholar.uwindsor.ca/etd/7553/
- Christoff K, Irving ZC, Fox KCR, Spreng RN, Andrews-Hanna JR. Mind-wandering as spontaneous thought: A dynamic framework. Nature Reviews Neuroscience. 2016; 17(11):718-31. [DOI:10.1038/nrn.2016.113] [PMID]
- Azad Fallah P, Dadsetan P. [Brain/behavior systems: Biological structures of personality (Persian)]. Modarres Human Sciences. 2000; 4(1):63-82. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?ID=9122
- Scott-Parker B, Watson B, King MJ, Hyde MK. The influence of sensitivity to reward and punishment, propensity for sensation seeking, depression, and anxiety on the risky behaviour of novice drivers: A path model. British Journal of Psychology. 2012; 103(2):248-67. [DOI:10.1111/j.2044-8295.2011.02069.x] [PMID]
- Mitchell JT, Robertson CD, Kimbrel NA, Nelson-Gray RO. An evaluation of behavioral approach in adults with ADHD. Journal of Psychopathology and Behavioral Assessment. 2011; 33(4):430. [DOI:10.1007/s10862-011-9253-6]
- Liu TL, Su CH, Lee JI, Ko CH. The reinforcement sensitivity of male adults with attention-deficit/hyperactivity disorder: The association with internet addiction. Taiwanese Journal of Psychiatry. 2019; 33(1):39-44. [DOI:10.4103/TPSY.TPSY_7_19]
- Bijttebier P, Beck I, Claes L, Vandereycken W. Gray’s Reinforcement Sensitivity Theory as a framework for research on personality-psychopathology associations. Clinical Psychology Review. 2009; 29(5):421-30. [DOI:10.1016/j.cpr.2009.04.002] [PMID]
- Colder CR, O’connor RM. Gray’s reinforcement sensitivity model and child psychopathology: Laboratory and questionnaire assessment of the BAS and BIS. Journal of Abnormal Child Psychology. 2004; 32(4):435-51. [DOI:10.1023/B:JACP.0000030296.54122.b6] [PMID]
- Slobodskaya HR. The associations among the Big Five, Behavioural Inhibition and Behavioural Approach systems and child and adolescent adjustment in Russia. Personality and Individual Differences. 2007; 43(4):913-24. [DOI:10.1016/j.paid.2007.02.012]
- Zinbarg RE, Yoon KL. RST and clinical disorders: Anxiety and depression. In: Corr PJ, editor. The Reinforcement Sensitivity Theory of Personality. Cambridge: Cambridge University Press; 2008. pp. 360-397. [DOI:10.1017/CBO9780511819384.013]
- Clark LA, Watson D. Tripartite model of anxiety and depression: Psychometric evidence and taxonomic implications. Journal of Abnormal Psychology. 1991; 100(3):316-36. [DOI:10.1037/0021-843X.100.3.316] [PMID]
- Becker SP, Fite PJ, Garner AA, Greening L, Stoppelbein L, Luebbe AM. Reward and punishment sensitivity are differentially associated with ADHD and sluggish cognitive tempo symptoms in children. Journal of Research in Personality. 2013; 47(6):719-27. [DOI:10.1016/j.jrp.2013.07.001]
- Aron AR, Cai W, Badre D, Robbins TW. Evidence supports specific braking function for inferior PFC. Trends in Cognitive Sciences. 2015; 19(12):711-2. [DOI:10.1016/j.tics.2015.09.001] [PMID]
- Hwang S, Meffert H, Parsley I, Tyler PM, Erway AK, Botkin ML, et al. Segregating sustained attention from response inhibition in ADHD: An fMRI study. NeuroImage: Clinical. 2019; 21:101677. [DOI:10.1016/j.nicl.2019.101677] [PMID] [PMCID]
- Antonini TN, Becker SP, Tamm L, Epstein JN. Hot and cool executive functions in children with attention-deficit/hyperactivity disorder and comorbid oppositional defiant disorder. Journal of the International Neuropsychological Society. 2015; 21(8):584-95. [DOI:10.1017/S1355617715000752] [PMID] [PMCID]
- Takeuchi H, Taki Y, Sassa Y, Hashizume H, Sekiguchi A, Fukushima A, et al. Brain structures associated with executive functions during everyday events in a non-clinical sample. Brain Structure and Function. 2013; 218(4):1017-32. [DOI:10.1007/s00429-012-0444-z] [PMID] [PMCID]
- Brown MRG, Lebel RM, Dolcos F, Wilman AH, Silverstone PH, Pazderka H, et al. Effects of emotional context on impulse control. Neuroimage. 2012; 63(1):434-46. [DOI:10.1016/j.neuroimage.2012.06.056] [PMID]
- Dvorsky MR, Langberg JM. Predicting impairment in college students with ADHD: The role of executive functions. Journal of Attention Disorders. 2019; 23(13):1624-36. [DOI:10.1177/1087054714548037] [PMID]
- Falatooni S, Pirkhaefi AR, Dodangi N. [Comparing executive cognitive functions of brain in two groups of ADHD children with and without anxiety (Persian)]. Iranian Journal of Psychiatry and Clinical Psychology. 2016; 22(3):200-11. [DOI:10.18869/acadpub.ijpcp.22.3.200]
- Tenenbaum RB, Musser ED, Morris S, Ward AR, Raiker JS, Coles EK, et al. Response inhibition, response execution, and emotion regulation among children with attention-deficit/hyperactivity disorder. Journal of Abnormal Child Psychology. 2019; 47(4):589-603. [DOI:10.1007/s10802-018-0466-y] [PMID] [PMCID]
- Boyer BE, Geurts HM, Van der Oord S. Planning skills of adolescents with ADHD. Journal of Attention Disorders. 2018; 22(1):46-57. [DOI:10.1177/1087054714538658] [PMID]
- Kofler MJ, Sarver DE, Harmon SL, Moltisanti A, Aduen PA, Soto EF, et al. Working memory and organizational skills problems in ADHD. The Journal of Child Psychology and Psychiatry. 2018; 59(1):57-67. [DOI:10.1111/jcpp.12773] [PMID] [PMCID]
- Tarle SJ, Alderson RM, Patros CHG, Arrington EF, Roberts DK. Working memory and behavioral inhibition in children with Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder (ADHD): An examination of varied central executive demands, construct overlap, and task impurity. Child Neuropsychology. 2019; 25(5):664-87. [DOI:10.1080/09297049.2018.1519068] [PMID]
- Kennedy RJ, Quinlan DM, Brown TE. Comparison of two measures of working memory impairments in 220 adolescents and adults with ADHD. Journal of Attention Disorders. 2019; 23(14):1838-43. [DOI:10.1177/1087054716661232] [PMID]
- Barkley RA. Concentration deficit disorder (sluggish cognitive tempo). Attention-deficit hyperactivity disorder: A handbook for diagnosis and treatment. South Carolina: Medical University of South Carolina; 2015. pp. 81-115. http://www.russellbarkley.org/factsheets/SluggishCognitiveTempoOLD.pdf
- Becker SP, Langberg JM. Attention-deficit/hyperactivity disorder and sluggish cognitive tempo dimensions in relation to executive functioning in adolescents with ADHD. Child Psychiatry & Human Development. 2014; 45(1):1-11. [DOI:10.1007/s10578-013-0372-z] [PMID]
- Skirbekk B, Hansen BH, Oerbeck B, Kristensen H. The relationship between sluggish cognitive tempo, subtypes of attention-deficit/hyperactivity disorder, and anxiety disorders. Journal of Abnormal Child Psychology. 2011; 39(4):513-25. [DOI:10.1007/s10802-011-9488-4] [PMID]
- Willcutt EG, Chhabildas N, Kinnear M, DeFries JC, Olson RK, Leopold DR, et al. The internal and external validity of sluggish cognitive tempo and its relation with DSM-IV ADHD. Journal of Abnormal Child Psychology. 2014; 42(1):21-35. [DOI:10.1007/s10802-013-9800-6] [PMID] [PMCID]
- Bauermeister JJ, Barkley RA, Bauermeister JA, Martínez JV, McBurnett K. Validity of the sluggish cognitive tempo, inattention, and hyperactivity symptom dimensions: Neuropsychological and psychosocial correlates. Journal of Abnormal Child Psychology. 2012; 40(5):683-97. [DOI:10.1007/s10802-011-9602-7] [PMID]
- Wåhlstedt C, Bohlin G. DSM-IV-defined inattention and sluggish cognitive tempo: Independent and interactive relations to neuropsychological factors and comorbidity. Child Neuropsychology. 2010; 16(4):350-65. [DOI:10.1080/09297041003671176] [PMID]
- Becker SP, Barkley RA. Sluggish cognitive tempo. In T. Banaschewski, D, Coghill, A Zuddas (Eds.). Attention Deficitivity Disorder. Oxford: Oxford Univercity Prees. 2018. https://books.google.com/books?hl=en&lr=&id=tIJZDwAAQBAJ&oi=fnd&pg=PA147&dq=Barkley,+R.+A.+(.+Sluggish+cognitive+tempo&ots=n52NELwCup&sig=hz4Srzn5BS03Yw4Ksokkqekfg8c#v=onepage&q=Barkley%2C%20R.%20A.%20(.%20Sluggish%20cognitive%20tempo&f=false
- Swanson JM, Nolan WJ, Pelham WE. A parent-teacher rating scale for operationalizing DSM-III symptoms of attention deficit disorder, Unpublished manuscript. Irvine: University of California; 1981.
- Bussing R, Fernandez M, Harwood M, Hou W, Garvan CW, Eyberg SM, et al. Parent and teacher SNAP-IV ratings of attention deficit hyperactivity disorder symptoms: Psychometric properties and normative ratings from a school district sample. Assessment. 2008; 15(3):317-28. [DOI:10.1177/1073191107313888] [PMID] [PMCID]
- Sadrosadat SJ, Houshyari Z, Zamani R, Sadrosadat L. [Determinatio of psychometrics index of SNAP-IV rating scale in parents execution (Persian)]. Archives of Rehabilitation. 2008; 8(4):59-65. http://rehabilitationj.uswr.ac.ir/article-1-183-en.html
- Rosvold HE, Mirsky AF, Sarason I, Bransome Jr ED, Beck LH. A continuous performance test of brain damage. Journal of Consulting Psychology. 1956; 20(5):343-50. [DOI:10.1037/h0043220] [PMID]
- Hadianfard H, Najarian B, Shokrkon H, Mehrabizadeh Honarmand M. [Construction and validation of the Farsi version of the continuous performance test (Persian)]. Journal of Psychology. 2001; 4(4):388-404. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?ID=27162
- Lejuez CW, Read JP, Kahler CW, Richards JB, Ramsey SE, Stuart GL, et al. Evaluation of a behavioral measure of risk taking: The Balloon Analogue Risk Task (BART). Journal of Experimental Psychology: Applied. 2002; 8(2):75-84. [DOI:10.1037/1076-898X.8.2.75] [PMID]
- Gray JA. Framework for a taxonomy of psychiatric disorders. In: van Goozen SHM, van de Poll NE, Sergeant JA, editors. Emotions: Essays on Emotion Theory. Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum Associates; 1994. pp. 29-59. https://books.google.com/books?id=1t-iWx-ZI5QC&source=gbs_navlinks_s
- Fosco WD, Hawk Jr LW, Rosch KS, Bubnik MG. Evaluating cognitive and motivational accounts of greater reinforcement effects among children with attention-deficit/hyperactivity disorder. Behavioral and Brain Functions. 2015; 11:20. [DOI:10.1186/s12993-015-0065-9] [PMID] [PMCID]
- Luman M, van Meel CS, Oosterlaan J, Geurts HM. Reward and punishment sensitivity in children with ADHD: Validating the Sensitivity to Punishment and Sensitivity to Reward Questionnaire for Children (SPSRQ-C). Journal of Abnormal Child Psychology. 2012; 40(1):145-57. [DOI:10.1007/s10802-011-9547-x] [PMID] [PMCID]
- Cloninger CR. A systematic method for clinical description and classification of personality variants: A proposal. Archives of General Psychiatry. 1987; 44(6):573-88. [DOI:10.1001/archpsyc.1987.01800180093014] [PMID]
- Barton BK, Schwebel DC. The roles of age, gender, inhibitory control, and parental supervision in children’s pedestrian safety. Journal of Pediatric Psychology. 2007; 32(5):517-26. [DOI:10.1093/jpepsy/jsm014] [PMID]
- Becker SP, Luebbe AM, Greening L, Fite PJ, Stoppelbein L. A preliminary investigation of the relation between thyroid functioning and sluggish cognitive tempo in children. Journal of Attention Disorders. 2017; 21(3):240-6. [DOI:10.1177/1087054712466917] [PMID]