مقدمه
اسکیزوفرنی نوعی اختلال روانپریشی مداوم است که فرد مبتلا به آن دارای خصوصیاتی مانند اختلال در تفکر، عواطف، ادراکات و رفتار است. قسمتهای حاد اسکیزوفرنی با توهم، هذیان، افکار غیرمنطقی، گفتار ناسازگار و رفتار عجیب همراه است [
1].
علائم اسکیزوفرنی را میتوان از طریق تئوری مدل استرس دیاتزیس توضیح داد. مدل استرس دیاتز بیان میکند که این تئوری ترکیبی از عوامل بیولوژیکی، روانی اجتماعی و محیطی است که به طور خاص بر فرد تأثیر میگذارد، به طوری که میتواند باعث بروز علائم اسکیزوفرنی شود [
2].
در اسکیزوفرنیها انسداد در تواناییهای عملکردی وجود دارد. افراد مبتلا به اسکیزوفرنی اغلب عادات رفتاری عجیب یا غیرطبیعی دارند. یکی از این رفتارها جمعآوری اشیاست.
آزمودنی این پژوهش دوست دارد اشیا را جمعآوری کند؛ مخصوصاً اشیای مستعمل و بیفایده مانند روزنامههای قدیمی، سیگارهای دست دوم و بستهبندی مواد غذایی. او پس از جمعآوری کالاها را در شلوار و در اتاق خود ذخیره میکند. این رفتار مطمئناً برای خود او و اطرافیان مزاحمت ایجاد میکند. این رفتار معمولاً بر اساس لذتی است که هنگام انجام چنین رفتار عجیبی ایجاد میشود. او هنگام انجام فعالیتهای دیگر احساس لذت نمیکند، بنابراین تمایل به تکرار این رفتار لذتبخش دارد.
اصول رفتاری را میتوان درباره مشکل مبتلایان به اسکیزوفرنی که در آن به دلیل احساس لذت رفتار تمایل به تکرار دارد، به کار برد. این مطابق با اصل شرطیسازی عملیاتی است که وجود لذت هنگام جمعآوری اشیا تقویتکنندهای برای تکرار رفتار وی است.
مداخلات مناسب برای رسیدگی به این مورد شرطیسازی عملیاتی است که روشی مبتنیبر یک رویکرد یادگیری شامل پاداش دادن به افراد برای بروز رفتار مورد انتظار است [
3]. اگر ظاهر یک عامل با ارائه یک محرک تقویتکننده همراه باشد، قدرت افزایش مییابد تا رفتار به طور مداوم ادامه یابد [
4].
اگر او نتواند دفعات جمعآوری اشیا را کاهش دهد، تقویت منفی به شکل نتیجه دریافتشده آزمودنی با هدف کاهش رفتار جمعآوری اشیا انجام داده میشود. در حالی که اگر شخص بتواند دفعات جمعآوری اشیا را کاهش دهد پاداش برای رفتار جدید آزمودنی تقویت میشود.
روش
ارزیابی برای به دست آوردن اطلاعات درباره آزمودنی از طریق مصاحبه، مشاهدات و آزمایشهای روانشناسی انجام شد، همچنین رضایت آگاهانه از خانواده آزمودنی به دست آمد.
مراحل کار به صورت زیر است:
1. مصاحبه با خانواده آزمودنی و همچنین کارمند حوزه مراقبت از آزمودنی؛
2. مشاهدات برای سنجش رفتار ناسازگار آزمودنی؛
3. WAIS برای تعیین سطح هوش آزمودنی؛
4. تست شخصیت به صورت DAP ،BAUM ،HTP و همچنین WARTEGG برای پی بردن به شخصیت آزمودنی؛
5. آزمون TAT برای آگاهی از فشار و نیازهای تجربهشده و مورد نیاز آزمودنی؛
6. پرسشنامه وودورث برای تعیین وضعیت بالینی آزمودنی.
تشخیص
طبق نتیجه ارزیابی آزمودنی فردی درونگرا، سازمانیافته و مقید به قوانین و تحریکشونده است. افراد با تمایل به اسکیزوفرنی دچار توهم میشوند، اعتقادات غلط نسبت به خود دارند و رفتارهای عجیبوغریبی بروز میدهند، حتی دارای هوش سطح متوسط هستند. میتوان نتیجه گرفت که آزمودنی معیارهای راهنمای تشخیصی و آماری اختلال روانی ویرایش پنجم [
5] برای اختلالات اسکیزوفرنیک (295/90) با مشکلات رفتاری در جمعآوری اشیا را داراست.
مداخله
تقویت منفی عبارت است از حذف برخی تقویتها که اغلب به عنوان مجازات یا چیزی که باری برای آزمودنی احساس میشود و در نتیجه باعث افزایش رفتار مطلوب میشود [
6]. پاداش با هدف افزایش یا تکرار رفتار مورد انتظار اعطا میشود [
7]. این مداخله شامل پنج جلسه بود (
جدول شماره 1).
یافتهها
نتایج مداخلات بر اساس تعداد مشاهدات رفتار جمعآوری اشیا توسط آزمودنیها در یک جلسه ارزیابی شد. لیست رفتارهای مشاهدهشده شامل چهار رفتار است، زیرا اینها رفتارهایی هستند که همیشه هر روز صبح آزمودنی انجام میداد.
اگر ارزش موضوع در هر روز صفر مورد باشد، مداخله بهینه نتیجه میگیرد، این بدان معناست که فرد اصلاً شیئی را جمع نمیکند اما این موضوع برای آزمودنی کاملاً دشوار است زیرا عادت جمعآوری اشیا مدتهاست که انجام میشود؛ بنابراین، کاهش تدریجی هر روز پیشرفت قابلتوجهی در روند مداخله دارد. نتایج مداخله برای کاهش رفتار جمعآوری اشیای فرسوده و بیمصرف توسط آزمودنی در تصویر شماره 1 مشاهده میشود. بر اساس تصویر شماره ۱ رفتار جمعآوری اشیا کاهش یافته است.
آزمودنی پس از اجرای روز پنجم، ابتکار عمل دارد تا در برخی شرایط رفتار جمعآوری اشیا را انجام ندهد. بنابراین، این پیشرفت آزمودنی در طول مداخله در نظر گرفته میشود و حتی اگر آزمودنی حداکثر نتیجه را نگرفته باشد یا نمره صفر را کسب کند، میتوان مداخله را پایان داد.
در آغاز مداخله، آزمودنی عصبانی بود و نمیخواست مداخله را دنبال کند زیرا این امر در عادات وی تداخل ایجاد میکرد، اما پس از توضیح دادن، توانست کار را در جلسه بعدی دنبال کند.
پس از مداخله، آزمودنیها میتوانند در برابر جمعآوری سیگار و زباله مقاومت کنند. این میتواند اینگونه تفسیر شود که در آزمودنی رفتاری شکل میگیرد که دیگر اشیا جمع نکند و احساس میکند که با جمع نکردن آنها بدنش تمیزتر از قبل میشود.
یک ماه پس از گذراندن مداخله به صورت اعمال پاداش و تقویت منفی، آزمودنی میتواند رفتار خود را نسبت به جمعآوری سیگار و زباله حفظ کند. در حالی که رفتار جمعآوری بستههای قهوه و همچنین جمع کردن روزنامه هنوز انجام میشود، زیرا آزمودنی هنوز آنها را اشیای باارزش در نظر میگیرد.
بحث
استفاده از تکنیکهای پاداش و تقویت منفی میتواند رفتار جمعآوری اشیا را در آزمودنی کاهش دهد. با استفاده از شرطی کردن عملگر میتوان رفتار وی را شرطی کرد. تقویت منفی که به آزمودنی داده میشود چیزی است که موردپسند آزمودنی قرار نمیگیرد. مواردی که پسند نشوند، احتمال وقوع یک رفتار نامطلوب را کاهش میدهد. این موضوع با تحقیقاتی که بیان میکند بیماران اسکیزوفرنی میتوانند به ارائه تقویت منفی که موردپسند آنها نیست پاسخ دهند، تأیید میشود [
8]. دادن پاداش به منزله تقویتکننده مثبت و تقویت منفی تأثیر زیادی در رفتار بیماران اسکیزوفرنی دارد، به طوری که با ارائه پاداش و تقویت منفی میتوان رفتار بیماران اسکیزوفرنیک را تغییر داد [
9].
پاداش یا تقویتی که داده میشود، میتواند او را برای جمع نکردن اشیا خوشحال و باانگیزه کند. این امر با تحقیق ثابت میشود که بیماران اسکیزوفرنی را هنگام مواجهه با محرکهایی که باعث میشوند چیزهای دلپذیری برای خود به خاطر آورند، میتوانند احساسات مثبتی داشته باشند [
10] که در چنین موردی داستانی درباره روانشناسی گفته میشود.
دادن پاداش در قالب داستانهایی درباره روانشناسی نیز میتواند به عنوان تعامل اجتماعی دستهبندی شود. تعاملات اجتماعی بین درمانگران و بیماران اسکیزوفرنی ایجاد میشود که باعث میشود بیماران احساس خوشحالی کنند [
11] و همچنین احساس میکنند فرد باارزشتری هستند. از طریق این تعاملات، فرد مبتلا به اسکیزوفرنی بیش از حد از دیگران احساس تفاوت نخواهد کرد. این امر میتواند تمایل آنها را برای پیگیری درمان بهخوبی تشویق کند [
12].
نتیجهگیری
مداخلات با استفاده از رویکرد رفتاری از طریق تقویت منفی و تکنیکهای پاداش میتواند رفتار ناسازگار آزمودنی را کاهش دهد. بر اساس نتایج ارزیابی هر جلسه در چهار لیست رفتار درباره جمعآوری اشیا که عادت آزمودنی بود، بهتدریج تغییر مشاهده شد. تغییر اصلی پس از مداخله این است که فرد دیگر اشیای دست دوم و همچنین سیگار را از خیابان جمع نمیکند. این تغییر تدریجی به عنوان موفقیت در روند مداخله ارزیابی شد، حتی اگر افراد واقعاً قادر به جمعآوری اشیا نبودند.
پیشنهاد برای محققان دیگر انجام تحقیقات در مدتزمان طولانی، برای مشاهده تغییر در رفتار آزمودنی و دادن آموزش روان به افراد پیرامون آزمودنی در مورد جلوگیری از عود در بیماران اسکیزوفرنی، بهویژه توجه به تجویز معمول دارو و تأمین حمایت اجتماعی در قالب ارائه فعالیتهایی است که میتوانند آزمودنی را خوشحال کنند.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مطالعه توسط کمیته اخلاق استاد روانشناسی حرفهای، دانشگاه محمدیه ملنگ تأیید شده است.
حامی مالی
این تحقیق هیچ گونه کمک مالی از سازمانهای تأمین مالی در بخشهای عمومی ، تجاری یا غیرانتفاعی دریافت نکرد.
مشارکت نویسندگان
نویسندگان به یک اندازه در نگارش مقاله مشارکت داشتهاند.
تعارض منافع
بنابر اعلام نویسندگان این مقاله هیچ تعارض منافعی ندارد.