دوره 23، شماره 2 - ( تابستان 1396 )                   جلد 23 شماره 2 صفحات 231-218 | برگشت به فهرست نسخه ها

XML English Abstract Print

Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Panaghi L, Ghahari S, Mokhtarnia I, Dasarband B, Nabavian V. Preliminary Study of Psychometric Features of Wife Abuse Questionnaire . IJPCP 2017; 23 (2) :218-231
URL: http://ijpcp.iums.ac.ir/article-1-2541-fa.html
پناغی لیلی، قهاری شهربانو، مختارنیا ایرج، داساربند بیتا، نبویان وحیده. بررسی مقدماتی ویژگیهای روانسنجی پرسشنامه همسرآزاری زنان. مجله روانپزشكي و روانشناسي باليني ايران. 1396; 23 (2) :218-231

URL: http://ijpcp.iums.ac.ir/article-1-2541-fa.html

بررسی مقدماتی ویژگیهای روانسنجی پرسشنامه همسرآزاری زنان
لیلی پناغی1 ، شهربانو قهاری2 ، ایرج مختارنیا 3، بیتا داساربند4 ، وحیده نبویان4
1- پژوهشکده خانواده، دانشگاه شهید بهشتی
2- 1. دانشگاه علوم پزشکی ایران دانشکده علوم رفتاری وسلامت روان(انستیتو روانپزشکی تهران) گروه بهداشت روان 2. دانشگاه علوم پزشکی مازندران، پژوهشکده اعتیاد، مرکز تحقیقات روانپزشکی و علوم رفتاری
3- گروه مطالعات بنیادین، پژوهشکده خانواده، دانشگاه شهیدبهشتی ، Email:mokhtarnia66@gmail.com
4- گروه خانواده با نیازهای ویژه، پژوهشکده خانواده، دانشگاه شهیدبهشتی
واژه‌های کلیدی: ویژگیهای روانسنجی، پرسشنامه همسرآزاری، زنان
متن کامل [PDF 3058 kb]   (3286 دریافت)     |   چکیده (HTML)  (7863 مشاهده)
متن کامل:   (6528 مشاهده)
مقدمه
خشونت خانگی مشکل شایع بهداشت عمومی در سراسر دنیاست و مؤلفه‌های کودک‌آزاری، همسرآزاری و بدرفتاری نسبت به سالمندان را دربر می گیرد [2 ،1]. یکی از مهم‌ترین انواع خشونت در خانواده، خشونتی است که از طریق آن، مردان قدرت اجتماعی یا جسمانی خود را بر زنان اعمال می‌کنند [4 ،3]. این نوع خشونت به عنوان «همسرآزاری زنان» مطرح می‌شود و گستره وسیعی از رفتارها ازجمله رفتار جنسی، هیجان‌ها و تهاجمات جسمانی، تهدیدها، آزار کلامی، تحقیر، آزار جنسی و حتی قتل همسر را در بر می‌گیرد [4]. به‌طورکلی همسرآزاری انواع گوناگونی از آزارهای صورت‌گرفته به همسر را در بر می‌گیرد. بر اساس دسته‌بندی ریچاردسون و همکاران (2002) آزارها در سه دسته بدرفتاری جسمانی (مانند کتک‌زدن، سوزاندن و مجروح‌کردن)، بدرفتاری عاطفی (مانند تحقیرکردن، برچسب‌زدن و بی‌اعتنایی به خواسته‌ها) و بدرفتاری جنسی (مانند اعمال خشونت جنسی و مجبورکردن همسر به برقراری رابطه جنسی به شیوه‌های غیرمعقول) طبقه‌بندی می‌شوند [5].
همسرآزاری زنان در بیشتر کشورهای توسعه‌یافته و درحال‌توسعه پدیده شایعی محسوب می‌شود که به عنوان یک مشکل اجتماعی جدی مطرح است [7 ،6]. در پژوهش‌هایی که در ایران انجام شده است خانواده‌های گروه مطالعه 30 تا 6/93 درصد از همسرآزاری را نسبت به زنان گزارش کرده‌اند [10-8]. همسرآزاری با کاهش سلامت روان زنان متأهل رابطه مستقیمی دارد [11 ،8]. افسردگی، جسمانی‌سازی، سوءمصرف مواد، احساس بی‌کفایتی، ازبین‌بردن حرمت خود، اختلال‌های خلقی و اضطرابی، اختلال استرس پس از آسیب، رفتارهای خودتخریبی و اقدام به خودکشی از پیامدهای همسرآزاری محسوب می‌شود [17-12].
در بیشتر پژوهش‌ها به پیشگیری از مشکلات ناشی از همسرآزاری تأکید شده است. مداخلات سریع روان‌درمانی هنگام بروز خشونت‌های خانگی باعث کاهش مشکلات روان‌شناختی زنان می‌شود [18]. بنابراین با توجه به اهمیت شناسایی، تشخیص، پیشگیری و انجام مداخلات درمانی، به ابزاری برای سنجش و ارزیابی همسرآزاری نیاز است [3]. در پژوهش‌های خارجی برای سنجش و ارزیابی همسرآزاری از پرسش‌نامه راهبرد‌های حل تعارض، ابزار ارزیابی سوء رفتار، سیاهه رفتارهای خشونت‌بار و مقیاس خشونت هیجانی استفاده می‌شود [23-19 ،3]. ویژگی‌های روان‌سنجی این ابزارها به جز راهبرد‌های حل تعارض در ایران بررسی نشده‌اند و پرسش‌نامه راهبرد‌های روان‌سنجی با اینکه ابزار متداولی برای سنجش همسرآزاری است، ولی شامل محدودیت‌هایی ازجمله طولانی‌بودن آیتم‌های پرسش‌نامه است [24].
در ایران برای ارزیابی و سنجش همسرآزاری علاوه بر پرسش‌نامه تاکتیک‌های حل تعارض، از پرسش‌نامه همسرآزاری قهاری و همکاران (2006) استفاده می‌شود [10]. این پرسش‌نامه در سال 1384 با توجه به معیارهای تشخیصی مطرح‌شده در منابع روانپزشکی و روانشناسی در سه حوزه بدرفتاری جسمی، عاطفی و جنسی ساخته شد و اساتید روانپزشکی و روانشناسی بالینی انستیتو روانپزشکی تهران روایی محتوایی آن تأیید کردند. همچنین برای بررسی پایایی این مقیاس ا ز ضریب آلفای کرونباخ و بازآزمایی استفاده شد که نتایج آن را مطلوب گزارش کردند.
با اینکه پرسش‌نامه همسرآزاری قهاری و همکاران (2006) در پژوهش‌های ایرانی کاربرد بیشتری دارد [26 ،25 ،8]، ولی به جز روایی محتوای این مقیاس که متخصصان انجام داده‌اند برای بررسی آن از روش‌های روایی دیگر استفاده نشده است. همچنین تغییرناپذیری آن در نمونه‌های دیگر بررسی نشده است. با توجه به اهمیت و ضرورت این ابزار برای استفاده در پژوهش‌های مختلف، پژوهش حاضر با هدف بررسی ویژگی‌های روان‌سنجی پرسش‌نامه همسرآزاری زنان صورت گرفته است.
روش
پژوهش حاضر در گروه روش‌های پژوهش تحلیلی، از نوع همبستگی قرار می‌گیرد. جامعه آماری این پژوهش شامل تمام زنان متأهل شهرستان مشهد است. نمونه مدنظر از دو گروه تشکیل شد. گروه اول شامل 536 زن بود که متقاضی طلاق نبودند و گروه دوم شامل 141 زن متقاضی طلاق بود که به شعب دادگاه‌های خانواده شهر مشهد مراجعه کرده بودند. نمونه‌گیری این دو گروه به روش در دسترس انجام شد. پرسش‌نامه‌های مربوط به زنان غیرمتقاضی طلاق در مکان‌های مختلف از تمامی نواحی تهران ازجمله پارک‌ها، فرهنگسراها و مراکز خرید در اختیار آن‌ها قرار گرفت. انتخاب حجم نمونه پژوهش با درنظرگرفتن چند نکته انجام شد؛ اول اینکه هومن (1391) با توجه به نظرات مختلف در رابطه با انتخاب منطقی حجم نمونه، حداقل پانزده مورد را به ازای هر متغیر اندازه‌گیری‌شده مدل‌یابی معادلات ساختاری منطقی می‌داند [27]. در پژوهش حاضر 44 متغیر اندازه‌گیری‌شده وجود دارد. بنابراین با این روش حجم نمونه پژوهش باید حداقل 660 نفر باشد. نکته دوم اینکه بیشتر صاحب‌نظران در انتخاب حجم نمونه در تحلیل عاملی از قاعده «بیشتر بهتر است» پیروی می‌کنند [28]. 
در این پژوهش سعی شد از حجم نمونه بالایی استفاده شود. درنتیجه 677 نفر نمونه جمع‌آوری شد. شرایط ورود به نمونه غیرمتقاضی طلاق، تأهل، گذشتن حداقل یک سال از زندگی زناشویی، عقد دائم و داشتن حداقل تحصیلات سوم راهنمایی و شرایط خروج شامل ابتلا به یکی از اختلالات روانی و داشتن تقاضای طلاق بود. همچنین شرایط ورود به نمونه متقاضی طلاق شامل گذشتن بیش از یک سال از زندگی زناشویی، عقد دائم، اقدام برای طلاق و داشتن حداقل تحصیلات سوم راهنمایی بود. در ضمن تمامی اصول اخلاقی ازجمله اصل خودمختاری و اصل رازداری در پژوهش رعایت شد. برای گردآوری داده‌ها از پرسش‌نامه‌های زیر استفاده شد:
پرسش‌نامه همسرآزاری
این پرسش‌نامه 44 گویه دارد که 20 گویه آن بدرفتاری روانی، 10 گویه آن بدرفتاری جسمانی و 14 گویه آن بدرفتاری جنسی را می‌سنجد. هر گویه با طیف چهارگانه لیکرت (هرگز، گاهی، اغلب و همیشه) نمره‌گذاری می‌شود. قهاری و همکاران (2006) این ابزار را بر اساس معیارهای تشخیصی مطرح‌شده در منابع روانپزشکی و روانشناسی و با نظر اساتید روانپزشکی و روانشناسی بالینی انستیتو روان‌پزشکی تهران ساخته‌اند و ضریب آلفای کرونباخ کل پرسش‌نامه را 92/0 و ضریب بازآزمایی را 98/0 گزارش کرده‌اند.
نسخه تجدیدنظرشده پرسش‌نامه راهبرد‌های حل تعارض
استراوس و همکاران (1996) این پرسش‌نامه را به منظور افزایش پایایی و روایی نسخه قبل طراحی کردند [23]. این ابزار به طور گسترده برای سنجش تعارضات و درگیری‌های جسمی و روانی زندگی مشترک زوجین طی دوره 12 ماهه استفاده می‌شود. این پرسش‌نامه 78 سؤال دارد و هر سؤال با طیف هفت درجه‌ای لیکرت نمره‌گذاری شده است. در پژوهش استراوس و همکاران (2004) روایی پرسش‌نامه از طریق بررسی روایی همگرا و روایی سازه تأیید شده است. همچنین مقدار ضرایب آلفای کرونباخ بین 79/0 و 95/0 گزارش شده است. در پژوهش پناغی و همکاران (2011) روایی پرسش‌نامه از طریق تحلیل عاملی اکتشافی تأیید و مقدار ضریب آلفای کرونباخ بین 66/0 و 86/0 گزارش شده است [29].
مقیاس خودکارآمدی عمومی شرر
به منظور ارزیابی میزان خودکارآمدی زنان شرکت‌کننده در پژوهش حاضر از پرسش‌نامه خودکارآمدی شرر استفاده شد. این مقیاس 17 گویه دارد که هر گویه در قالب مقیاس پنج درجه‌ای طیف لیکرت اندازه‌گیری می‌شود (از 1: کاملاً مخالف تا 5: کاملاً موافق). نمره‌های بیشتر بیانگر خودکارآمدی قوی‌تر و نمره‌های کمتر بیانگر خودکارآمدی ضعیف‌تر است. روایی این مقیاس از طریق روایی سازه و تحلیل عاملی تأیید شده است. شرر و مادوکس (1982) پایایی آن را از طریق آلفای کرونباخ 76/0 ذکر کرده‌اند [30]. در ایران اصغرنژاد و همکاران (2006) این مقیاس را اعتباریابی کردند. در پژوهش آنان به‌وسیله تحلیل عاملی اکتشافی و تأییدی روایی مقیاس تأیید و ضرایب آلفای کرونباخ 86/0 گزارش شد [31].
پرسش‌نامه افسردگی بک
آرون تی بک (1961) به منظور سنجش و ارزیابی وجود افسردگی و نیز شدت آن در بین نوجوانان و بزرگ‌سالان پرسش‌نامه افسردگی بک را تهیه کرد. این پرسش‌نامه در سال 1971 مورد تجدیدنظر قرار گرفت و در سال 1978 انتشار یافت [32]. این پرسش‌نامه 21 سؤال دارد که هر سؤال آن طیفی چهارگزینه‌ای دارد. آزمودنی‌ها با کشیدن دایره دور شماره‌ای که فکر می‌کنند با احساساتشان در این هفته هماهنگ‌تر است به سؤال پاسخ می‌دهند؛ برای مثال، «من احساس می‌کنم به آینده امیدی نیست و اوضاع بهتر نخواهد شد». 15 عبارت این پرسش‌نامه به علائم روان‌شناختی و شش عبارت دیگر به علائم جسمانی مربوط است. نمره کل از جمع تمام نمره‌ها به دست می‌اید که بین صفر تا 63 است. نمره صفر تا ۹ نشانه نبود افسردگی، 10 تا 16 نشانه افسردگی ضعیف، 17 تا 29 نشانه افسردگی متوسط و نمره بیشتر از 30 نشانه افسردگی شدید است. در فرهنگ اصلی روایی هم‌زمان این پرسش‌نامه 79/0 و پایایی بازآزمایی آن 68/0 گزارش شده است [33]. در ایران گودرزی (1381) پایایی پرسش‌نامه را از طریق محاسبه ضریب همسانی درونی برحسب آلفای کرونباخ 84/0 و با روش دو نیمه کردن (بر اساس سؤال های زوج و فرد) 70/0 برآورد کرده است. او همچنین روایی این پرسش‌نامه را با استفاده از نسخه 13 سؤالی افسردگی و مقیاس ناامیدی بک رضایت‌بخش گزارش کرده است [34].
در پژوهش حاضر برای تحلیل داده‌ها از آزمون تحلیل واریانس چندمتغیری، ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل عاملی تأییدی با استفاده از روش حداقل مربعات وزنی قطری با نرم‌افزار SPSS نسخه 21 و Lisrel نسخه 8/8 استفاده شد. همچنین مقدار خطای نوع اول 01/0 و مقدار بتا نیز 2/0 در نظر گرفته شد.
یافته‌ها
در پژوهش حاضر 41 درصد از زنان شاغل، 2/52 درصد خانه‌دار و 8/6 درصد دانشجو بودند و در رده سنی 20 تا 69 سال قرار داشتند. میانگین سنی گروه نمونه 72/38 سال بود. همچنین میانگین عمر زندگی مشترک زوج‌های گروه نمونه 22/16 سال بود که کمینه آن یک و بیشینه‌اش 51 سال بود. از نظر سطح تحصیلات که در تصویر شماره 1 مشخص شده است، در گروه زنان بالاترین درصد فراوانی مربوط به مقطع کارشناسی و کمترین درصد فراوانی مربوط به مقطع دکترا است. در پژوهش حاضر تعداد فرزندان گروه نمونه به این قرار بود: 8/13 درصد بدون فرزند، 2/44 درصد دارای یک فرزند، 35 درصد دارای دو فرزند و 7 درصد دارای سه فرزند.
در مرحله اول برای بررسی روایی سازه و تغییرناپذیری پرسش‌نامه همسرآزاری از روش تحلیل عاملی تأییدی استفاده شد. برای برازش آماری مدل اندازه‌گیری پرسش‌نامه از روش حداقل مربعات وزنی قطری با کمک نرم‌افزار Lisrel نسخه 8/8 استفاده شد [35]. روش حداقل مربعات وزنی قطری زمانی در تحلیل عاملی تأییدی استفاده می‌شود که داده‌ها رتبه‌ای باشند و یا مفروضه عادی‌بودن توزیع متغیرها رعایت نشده باشد [36]. داده‌های پژوهش حاضر چنین ویژگی‌هایی داشتند که باعث شد در تحلیل از روش حداقل مربعات وزنی قطری استفاده شود. شاخص‌های برازش به‌دست‌آمده از تحلیل عاملی تأییدی در جدول شماره 1 گزارش شده است.
طبق جدول شماره 1 از شاخص مجذور کای دو ساتورا بنتلر استفاده شد. زمانی که فرضیه‌های توزیع خدشه‌دار است، از این شاخص به‌ عنوان شاخص تصحیح آماره‌ مجذور کای دو استفاده می‌شود و مقدار آن در مدل برازش‌یافته 37/1350 به دست آمد (0001/0>P). با توجه به اینکه مجذور کای دو نسبت به حجم نمونه بسیار حساس است و در نمونه‌های با حجم بالای 100 نفر معنی‌دار به دست می‌آید، باید با درنظرگرفتن درجه آزادی تفسیر شود. مقدار این شاخص در مدل برازش‌یافته 50/1 به دست آمد که این مقدار از 3 کمتر و حاکی از برازش مناسب مدل است. 
مقدار شاخص ریشه دوم میانگین مجذورات خطای تقریب کمتر از 08/0 به دست آمد که نشان‌دهنده برازش مطلوب و مناسب مدل است (031/0=RMSEA). این شاخص متوسط باقی‌مانده‌های کوواریانس و همبستگی مشاهده‌شده از نمونه و مدل مورد انتظار برآورده‌شده برای جامعه را نشان می‌دهد. هرچه مقدار ریشه دوم میانگین مجذورات باقی‌مانده استاندارد‌شده به صفر نزدیک باشد، به همان مقدار مدل برازش بهتری دارد. مقدار کمتر از 08/0 را به ‌عنوان برازش قابل‌قبول در نظر می‌گیرند. در پژوهش حاضر مقدار این شاخص 069/0 به دست آمد. 
مقدار شاخص نیکویی برازش مدل 99/0 گزارش شد. در بررسی شاخص برازش تطبیقی مدل، مقدار این شاخص بالاتر از 90/0 است که نشان‌دهنده برازش قابل‌قبول بین مدل و داده‌ها است [37]. در بررسی مقدار 00/1 به‌دست‌آمده از شاخص برازش هنجارنشده مدل اول نشان‌دهنده مطلوب‌بودن مدل است. درنتیجه نتایج این شاخص نشان می‌دهد مدل به اصلاح نیاز ندارد و قابل قبول است. به‌طورکلی با توجه به اینکه بیشتر شاخص‌های برازش نشان‌دهنده قابل قبول بودن مدل است، بنابراین مدل سه‌عاملی همسرآزاری تأیید می‌شود.
نتایج تحلیل عاملی تأییدی همراه با شاخص‌های توصیفی گویه‌های مقیاس پژوهش حاضر در جدول شماره 2 گزارش شده است. نتایج تحلیل عاملی تأییدی نشان می‌دهد همه گویه‌ها در عامل موردنظر خود مشخص شده‌اند و مقدار آزمون معنی‌داری برای هر گویه بالاتر از 56/2 به دست آمده است.
در مرحله بعد برای بررسی روایی سازه پرسش‌نامه از ضرایب همبستگی بین عامل‌های پرسش‌نامه همسرآزاری، برای بررسی روایی ملاک هم‌زمان پرسش‌نامه همسرآزاری از همبستگی بین عامل‌های این پرسش‌نامه با خودکارآمدی و افسردگی و برای بررسی روایی همگرا از ضرایب همبستگی بین عامل‌های پرسش‌نامه همسرآزاری با پرسش‌نامه راهبرد‌های حل تعارض استفاده شد. نتایج حاصل از ضرایب همبستگی در جدول شماره 3 درج شده است. همان‌طور که در جدول شماره 3 مشاهده می‌شود تمامی ضرایب همبستگی بین عامل‌های پرسش‌نامه همسرآزاری در سطح 01/0 معنی‌دار است. همچنین نتایج حاصل از ضرایب همبستگی بین عامل‌های پرسش‌نامه همسرآزاری با خودکارآمدی و افسردگی نشان می‌دهد جهت این رابطه با خودکارآمدی منفی و با افسردگی زنان مثبت و معنی‌دار است.
روایی تشخیصی پرسش‌نامه همسرآزاری از طریق مقایسه میانگین نمره‌های دو گروه از زنان متأهل بررسی شد. گروه اول زنان متأهل متقاضی طلاق بودند و گروه دوم شامل زنان متأهلی بود که چنین تقاضایی را برای دادگاه ارائه نکرده بودند. در جدول شماره 4 شاخص‌های توصیفی میانگین و انحراف استاندارد عامل‌های پرسش‌نامه همسرآزاری در دو گروه پژوهش ارائه شده است. برای مقایسه این دو گروه از تحلیل واریانس چندمتغیره استفاده شد. با توجه به معنی‌داری اثر تی هتلینگ با مقدار ارزش مشاهده 407/59، 0/60=F و مقدار آزمون معنی‌داری 001/0 قابلیت استفاده از تحلیل واریانس چندمتغیره مجاز است. نتایج تحلیل نشان داد بین یکی از متغیرهای بررسی‌شده در دو گروه زنان متقاضی طلاق و زنان غیرمتقاضی طلاق تفاوت معنی‌داری وجود دارد. 
نتایج به‌دست‌آمده از تحلیل واریانس چندمتغیره در جدول شماره 5 گزارش شده است. طبق جدول شماره 4 و 5 عامل‌های بدرفتاری عاطفی (001/0=P و 67/179=F)، بدرفتاری جسمی (001/0=P و 71/107=F) و بدرفتاری جنسی (001/0=P و 50/28=F) در دو گروه متفاوت به دست آمده است. طبق نتایج جدول شماره 4 و 5 میانگین نمره همسرآزاری در گروه زنان متقاضی طلاق بیشتر از نمره زنان غیرمتقاضی طلاق به دست آمد که این تفاوت از نظر آماری معنی‌دار است.
برای بررسی پایایی پرسش‌نامه و همسانی درونی آن از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد. طبق مندرجات جدول شماره 6 ضریب آلفای کرونباخ در کل مقیاس 95/0، در عامل بدرفتاری عاطفی 93/0، در عامل بدرفتاری جسمانی 88/0 و در عامل بدرفتاری جنسی 87/0 به دست آمد.
بحث
همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد یکی از اهداف این پژوهش شناخت ساختار عاملی پرسش‌نامه همسرآزاری بود که سازندگان آن سه عامل را با روش روایی محتوا ساختند. بنابراین در پژوهش حاضر به منظور بررسی ساختار عامل‌های به‌دست‌آمده و تغییرناپذیری ساختاری از تحلیل عاملی تأییدی استفاده شد. نتایج تحلیل عاملی تأییدی نشان داد مدل سه‌عاملی شاخص‌های برازش مطلوبی دارد. داده‌های به‌دست‌آمده از مدل سه‌عاملی پرسش‌نامه حمایت می‌کنند. نتایج این پژوهش از دیدگاه قهاری و همکاران (2006) حمایت می‌کند. همه ماده‌های پرسش‌نامه بار عاملی قابل قبولی دارد و روی عامل‌های مدنظر به طور معنی‌داری بارگذاری شد. درنتیجه ماده‌های پرسش‌نامه حذف نشد. یافته‌های پژوهش حاضر با عامل‌های به‌دست‌آمده در پژوهش قهاری و همکاران (2006) همسو است و سه عامل بدرفتاری عاطفی، بدرفتاری جسمی و بدرفتاری جنسی را تأیید کرد.
با توجه به اینکه پس از ساخت، این ابزار در نمونه متفاوت اعتباریابی نشده بود و برای بررسی روایی سازه، ملاک و روایی تشخیصی پرسش‌نامه خلأ پژوهشی وجود داشت، بنابراین نیاز بود ویژگی‌های روان‌سنجی این پرسش‌نامه بررسی شود. هدف دیگر پژوهش حاضر اعتباریابی مجدد این پرسش‌نامه بود. بنابراین علاوه بر تحلیل عاملی تأییدی، از روایی مبتنی بر ملاک هم‌زمان نیز استفاده شد. برای بررسی روایی ملاک هم‌زمان در بُعد عملکرد فردی ناشی از همسرآزاری از ابزار خودکارآمدی و افسردگی استفاده شد. روایی ملاک بعد از روایی محتوا دومین رویکرد اصلی روایی است که با مقایسه نمره‌های آزمون با نوعی از عملکرد در یک مقیاس خارجی تعیین می‌شود [32].
یافته‌های پژوهش حاضر نشان داد همسرآزاری با خودکارآمدی و افسردگی رابطه معنی‌داری دارد. بندورا (1982) خودکارآمدی را به عنوان باور فرد به انجام عمل مطلوب در کنارآمدن با موقعیت می‌داند. طبق دیدگاه بندورا خودکارآمدی بر پایه گذشته فرد به وجود می‌آید و تجربه‌های گذشته می‌تواند بر ضعف و قدرت باورها نقش داشته باشد [38]. همان‌گونه که پژوهش‌های قبلی نیز بیان کردند، همسرآزاری بر کارآمدی فردی تأثیر منفی می‌گذارد. اختلالات روانپزشکی یکی از پیامدهای منفی خشونت در قربانیان همسرآزاری محسوب می‌شود که یکی از اختلالات روانپزشکی، افسردگی است [39]. در بررسی روایی ملاک، پاشاشریفی (2012) اعتقاد دارد که برای اینکه معلوم شود ضرایب همبستگی تا چه اندازه‌ای بامعنا هستند، قاعده‌ای قطعی وجود ندارد. روایی یک آزمون به‌ندرت از 60/0 بالاتر است. بنابراین ضرایب روایی بین 30/0 و 40/0 ضرایب نسبتاً بالایی به شمار می‌روند [40]. رابطه همسرآزاری با خودکارآمدی بالای 40/0 به دست آمد که نشان می‌دهد پرسش‌نامه همسرآزاری روایی هم‌زمان نسبتاً بالایی در بررسی عملکرد فردی زنان متأهل دارد.
در قسمت بعدی یافته‌ها، روایی همگرای پرسش‌نامه همسرآزاری با پرسش‌نامه مشابه خود بررسی شد. بدین منظور از پرسش‌نامه تجدیدنظر شده تاکتیک‌های حل تعارض استفاده شد. نتایج نشان داد بین نمره هر یک از عامل‌ها و نمره کل پرسش‌نامه همسرآزاری با نمره کل پرسش‌نامه تاکتیک‌های حل تعارض رابطه مثبت معنی‌داری وجود دارد. پرسش‌نامه همسرآزاری با پرسش‌نامه مشابه خود روایی همگرایی دارد.
روش دیگری که در روایی سازه به کار می‌رود برآورد میزان همسانی درونی از راه محاسبه همبستگی خرده‌مقیاس‌ها بین نمره کل آزمون است [32]. در پژوهش حاضر رابطه بالای بین خرده‌مقیاس‌های پرسش‌نامه همسرآزاری باعث شد هیچ‌یک از خرده‌مقیاس‌ها حذف نشود. همچنین برای افزایش همبستگی نیازی به تغییر خرده‌مقیاس‌ها نبود. در این پژوهش به منظور بررسی روایی سازه از روایی تشخیصی برای مقایسه زنان متقاضی طلاق با زنان متأهل غیرمتقاضی طلاق استفاده شد. نتایج نشان داد ابعاد همسرآزاری بین دو گروه تفاوت معنی‌داری دارد و زنان متقاضی طلاق بیشتر در معرض همسرآزاری قرار داشتند. مطالعات در حوزه آسیب‌شناسی طلاق نشان می‌دهد یکی از مهم‌ترین دلایل تقاضای طلاق زنان بدرفتاری علیه زنان است [41].
برای بررسی پایایی پرسش‌نامه از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد. جورج و مالری (2003) مقدار ضریب آلفای کرونباخ بالاتر از 70/0 را قابل قبول و بالاتر از 80/0 را به عنوان ضریب آلفای خوب تفسیر می‌کنند [42]. نتایج پژوهش نشان داد ضریب بالای آلفای کرونباخ حاکی از همسانی درونی پرسش‌نامه همسرآزاری است. همبستگی بالای هر سؤال با نمره کل باعث شد هیچ‌یک از گویه‌های مقیاس حذف نشود.
در جمع‌بندی نهایی باید بیان کرد که ضرایب پایایی و روایی مناسب این مقیاس کوتاه‌بودن، سهولت اجرا و سنجش ابعاد مختلف همسرآزاری می‌تواند این پرسش‌نامه را به عنوان ابزار مناسبی برای اهداف پژوهشی قرار دهد. به پژوهشگران دیگر پیشنهاد می‌شود با توجه به اهمیت این ابزار در ادبیات پژوهشی، برای کاربرد آن در محیط‌های بالینی اعتباریابی کنند. با اینکه این پرسش‌نامه نسبت به پرسش‌نامه‌ راهبرد‌های حل تعارض کوتاه است، ولی نیاز است که نسخه کوتاه‌شده آن تهیه شود. با اینکه پژوهش حاضر نشان داد این پرسش‌نامه واجد ویژگی‌های روان‌سنجی است، ولی محدودیت‌هایی نیز دارد. یکی از محدودیت‌ها این است که نمونه پژوهش به صورت در دسترس انتخاب شده است. درنتیجه تعمیم‌دادن آن به کل جامعه باید با احتیاط صورت گیرد. همچنین محتوای سؤال‌های پرسش‌نامه مسائل شخصی و محرمانه افراد را می‌سنجد. بنابراین احتمال دارد آزمودنی در تکمیل پرسش‌نامه محتاطانه عمل کند. این رفتار باعث خدشه در روایی پژوهش می‌شود.
نتیجه‌گیری 
در جمع‌بندی نهایی باید بیان کرد که این پرسشنامه به دلیل ضرایب پایایی و روایی مناسب آن، کوتاه بودن، سهولت اجرا و سنجش ابعاد مختلف همسرآزاری، می‌تواند به عنوان ابزار مناسبی برای اهداف پژوهشی تسنفاده شود. همچنین به سایر پژوهشگران پیشنهاد می‌شود با توجه به اهمیت این ابزار در ادبیات پژوهشی برای کاربرد در محیط‌های بالینی مورد اعتباریابی قرار دهند. با اینکه این پرسشنامه نسبت به پرسشنامه‌ ر‌اهبردهای حل تعارض کوتاه است ولی باز نیاز است که نسخه کوتاه شده آن تهیه شود. از طرفی با اینکه پژوهش حاضر نشان داد که این پرسشنامه واجد ویژگی‌های روان‌سنجی است ولی دارای محدودیت‌هایی نیز هست. یکی از این محدودیت‌ها این است که نمونه پژوهش به صورت در دسترس انتخاب شده، در نتیجه تعمیم دادن آن به کل جامعه باید با احتیاط صورت بگیرد. همچنین محتوای سؤالات پرسشنامه مسائل شخصی و محرمانه افراد را سنجید؛ بنابراین احتمال دارد آزمودنی در تکمیل آن محتاطانه عمل کند و این رفتار باعث خدشه در روایی پژوهش می‌شود.
سپاسگزاری
از اعضای هسته پژوهشی دانشجویی پیشگیری از خشونت خانگی پژوهشکده خانواده -که با همکاری معاونت پژوهشی دانشگاه شهید بهشتی و بنیاد ملی نخبگان در دانشگاه شهید بهشتی تشکیل شده است- که در تدوین مقاله حاضر نقش بسزایی داشته‌‌اند تقدیر و تشکر می‌‌شود. بنا به اظهار نویسنده مسئول مقاله، حمایت مالی از پژوهش و تعارض منافع وجود نداشته است.
References
  1. Lachs MS, Pillemer K. Elder abuse. The Lancet. 2004; 364(9441):1263–72. doi: 10.1016/s0140-6736(4)17144-4
  2. Krug EG, Mercy JA, Dahlberg LL, Zwi AB. The world report on violence and health. Lancet. 2002; 360(9339):1083–8. doi: 10.1016/s0140-6736(02)11133-0
  3. Dutton DG. The domestic assault of women: Psychological and criminal justice perspectives. British Columbia: University of British Columbia Press; 2011.
  4. Crowell NA, Burgess AW. Understanding violence against women. Washington, D.C.: American Psychological Association; 1996. doi: 10.1037/10204-000
  5. Richardson J. Identifying domestic violence: cross sectional study in primary care. BMJ. 2002; 324(7332):274. doi: 10.1136/bmj.324.7332.274
  6. Mulroney J. Australian statistics for domestic violence. Fitzroy North: Australian Domestic & Family Violence Clearing House; 2003.
  7. Devries KM, Mak JYT, Garcia-Moreno C, Petzold M, Child JC, Falder G, et al. The global prevalence of intimate partner violence against women. Science. 2013; 340(6140):1527–8. doi: 10.1126/science.1240937
  8. Panaghi L, Ghahari S, Ahmadabadi Z, Yoosefi H. [Spouse abuse and mental Health: The role of social support and coping strategies (Persian)]. Journal of Iranian Psychologists. 2008; 5(17):69-79.
  9. Rashti PR, Naderi F. [Descriptive study of domestic violence and its relation with psychological profile of married women (Persian)]. Journal of Women and Culture. 2015; 6(24):51-66.
  10. Ghahari SH, Atef Vahid MK, Yosefi H. [Evaluation of the domestic violence in Azad University of Tonekabon (Persian)]. Journal of Mazandaran University of Medical Sciences. 2006; 50(15):83-91.
  11. Shayan A, Masoumi SZ, Kaviani M. [The relationship between wife abuse and mental health in women experiencing domestic violence referred to the forensic medical center of shiraz (Persian)]. Journal of Education and Community Health. 2015; 1(4):51-7.
  12. Albaugh LM, Nauta MM. Career decision self-efficacy, career barriers, and college women’s experiences of intimate partner violence. Journal of Career Assessment. 2005; 13(3):288–306. doi: 10.1177/1069072705274958
  13. Houry D, Kaslow NJ, Thompson MP. Depressive symptoms in women experiencing intimate partner violence. Journal of Interpersonal Violence. 2005; 20(11):1467–77. doi: 10.1177/0886260505278529
  14. Afifi TO, Henriksen CA, Asmundson GJG, Sareen J. Victimization and perpetration of  intimate partner violence and substance use disorders in a nationally representative sample. The Journal of Nervous and Mental Disease. 2012; 200(8):684–91. doi: 10.1097/nmd.0b013e3182613f64
  15. Van Hasselt VB, Morrison RL, Bellack AS, Hersen M. Handbook of family violence. New York: Springer; 1988. doi: 10.1007/978-1-4757-5360-8
  16. Devries KM, Mak JY, Bacchus LJ, Child JC, Falder G, Petzold M, et al. Intimate partner violence and incident depressive symptoms and suicide attempts: A systematic review of longitudinal studies. PLoS Medicine. 2013; 10(5):1001439. doi: 10.1371/journal.pmed.1001439
  17. Hekmat Kh, Mortazavi E, Haghighi MH, Farzad Hoseini S. [Survey of prevalence and severity of suicidal ideation in women with spouse abuse referred to Ahvaz Forensic Medicine Center in 2013 (Persian)]. Journal of Zabol University of Medical Sciences and Health Services. 2016; 7(4):1-11.
  18. Rasulian M, Bolhari J, Nojomi M, Habib S, Mirzaei Khoshalani M. [Theories and interventional models of intimate partner violence: Suggesting an interventional model based on primary health care system in Iran (Persian)]. Iranian Journal of Psychiatry and Clinical Psychology. 2015; 21(1):3-16.
  19. McFarlane J, Hughes RB, Nosek MA, Groff JY, Swedlend N, Dolan Mullen P. Abuse assessment screen-disability (AAS-D): Measuring frequency, type, and perpetrator of abuse toward women with physical disabilities. Journal of Women’s Health & Gender-Based Medicine. 2001; 10(9):861–6. doi: 10.1089/152460901753285750
  20. Shepard MF, Campbell JA. The abusive behavior inventory. Journal of Interpersonal Violence. 1992; 7(3):291–305. doi: 10.1177/088626092007003001
  21. Straus MA. Measuring intrafamily conflict and violence: The Conflict Tactics (CT) scales. Journal of Marriage and the Family. 1979; 41(1):75-88. doi: 10.2307/351733
  22. Straus MA. The conflict tactics scales and its critics: An evaluation and new data on validity and reliability. Durham: University of New Hampshire Pub; 1987.
  23. Straus MA, Hamby SL, Boney-McCoy S, Sugarman DB. The revised Conflict Tactics Scales (CTS2). Journal of Family Issues. 1996; 17(3):283–316. doi: 10.1177/019251396017003001
  24. Panaghi L, Dehghani M, Abbasi M, Mohammadi S, Maleki G. [Investigating reliability, validity and factor structure of the revised conflict tactics scale (Persian)]. Journal of Family Research. 2011; 7(1):103-7.
  25. Panaghi L, Pirouzi D, Shirinbayan M, Ahmadabadi Z. [The role of personality and demographic traits in spouse abuse (Persian)]. Iranian Journal of Psychiatry and Clinical Psychology. 2011; 17(2):126-35.
  26. Navroi S, Omid S, Zeinali S, Khasteganan N. [Relationship between spouse abuse, social support and perceived stress in women with addicted and non-addicted husbands in Rasht city (Persian)]. Journal of Holistic Nursing and Midwifery. 2012; 22(2):25-32.
  27. Hooman H. [Structural equation modeling using Lisrel software (Tehran)]. Tehran: SAMT; 2012
  28. Boomsma A, Hoogland JJ. The robustness of Lisrel modeling revisited. In: Cudeck R, du Toit S, Sorbom D. Structural Equation Models: Present and Future. Lincolnwood: Scientific Software International; 2001.
  29. Straus MA. Cross-cultural reliability and validity of the revised conflict tactics scales: A study of university student dating couples in 17 nations. Cross-Cultural Research. 2004; 38(4):407–32. doi: 10.1177/1069397104269543
  30. Sherer M, Maddux JE, Mercandante B, Prentice-Dunn S, Jacobs B, Rogers RW. The self-efficacy scale: Construction and validation. Psychological Reports. 1982; 51(2):663–71. doi: 10.2466/pr0.1982.51.2.663
  31. Asghar Nejad T, Ahmadi M, Farzad V, Khodapanahi M K. [The psychometric properties of the scale efficacy study (Persian)].  Journal of Psychology. 2006; 3(10); 262-274.
  32. Groth-Marnat G. Handbook of psychological assessment. New Jersi: John Wiley & Sons; 2009.
  33. Beck AT, Steer RA, Carbin MG. Psychometric properties of the Beck Depression Inventory: Twenty-five years of evaluation. Clinical Psychology Review. 1988; 8(1):77–100. doi: 10.1016/0272-7358(88)90050-5
  34. Goudarzi MA. [The validity and reliability of the Beck Hopelessness Scale in a group of students from Shiraz University (Persian)]. Journal of Social Sciences and Humanities of Shiraz University. 2008; 2(18):26-39.
  35. Jöreskog KG, So¨rbom D.  Lisrel 8.7 for Windows [Computer Software]. Lincolnwood: Scientific Software International, Inc; 2004.
  36. Li CH. Confirmatory factor analysis with ordinal data: Comparing robust maximum likelihood and diagonally weighted least squares. Behavior Research Methods. 2015; 48(3):936–49. doi: 10.3758/s13428-015-0619-7
  37. Meyers LS, Gamst G, Guarino AJ. Applied multivariate research: Design and interpretation. California: Sage Publications; 2006.
  38. Bandura A. Self-efficacy mechanism in human agency. American Psychologist. 1982; 37(2):122–47. doi: 10.1037/0003-066x.37.2.122
  39. Iverson KM, Gradus JL, Resick PA, Suvak MK, Smith KF, Monson CM. Cognitive–behavioral therapy for PTSD and depression symptoms reduces risk for future intimate partner violence among interpersonal trauma survivors. Journal of Consulting and Clinical Psychology. 2011; 79(2):193–202. doi: 10.1037/a0022512
  40. Pashasharifi H. Principles of psychometric and psychological testing (Persian)]. Tehran: Roshd; 2012.
  41. Sadrolashrafi M, Khonakdar M, Shamkhani A, Yusefi Afrashteh M. [Pathology of divorce (factors and causes) and solutions to prevent (Persian)]. Journal of Cultural Engineering. 2011; 7(73); 26-53.
  42. George D. SPSS for windows step by step: A simple study guide and reference, 17.0 update, 10/e. Noida: Pearson Education India; 2011.
نوع مطالعه: پژوهشي اصيل | موضوع مقاله: روانپزشکی و روانشناسی
دریافت: 1395/4/30 | پذیرش: 1395/11/5 | انتشار: 1396/4/10
فهرست منابع
1. Lachs MS, Pillemer K. Elder abuse. The Lancet. 2004; 364(9441):1263–72. doi: 10.1016/s0140-6736(4)17144-4
2. Krug EG, Mercy JA, Dahlberg LL, Zwi AB. The world report on violence and health. Lancet. 2002; 360(9339):1083–8. doi: 10.1016/s0140-6736(02)11133-0 [DOI:10.1016/S0140-6736(02)11133-0]
3. Dutton DG. The domestic assault of women: Psychological and criminal justice perspectives. British Columbia: University of British Columbia Press; 2011.
4. Crowell NA, Burgess AW. Understanding violence against women. Washington, D.C.: American Psychological Association; 1996. doi: 10.1037/10204-000 [DOI:10.1037/10204-000]
5. Richardson J. Identifying domestic violence: cross sectional study in primary care. BMJ. 2002; 324(7332):274. doi: 10.1136/bmj.324.7332.274 [DOI:10.1136/bmj.324.7332.274]
6. Mulroney J. Australian statistics for domestic violence. Fitzroy North: Australian Domestic & Family Violence Clearing House; 2003.
7. Devries KM, Mak JYT, Garcia-Moreno C, Petzold M, Child JC, Falder G, et al. The global prevalence of intimate partner violence against women. Science. 2013; 340(6140):1527–8. doi: 10.1126/science.1240937 [DOI:10.1126/science.1240937]
8. Panaghi L, Ghahari S, Ahmadabadi Z, Yoosefi H. [Spouse abuse and mental Health: The role of social support and coping strategies (Persian)]. Journal of Iranian Psychologists. 2008; 5(17):69-79.
9. Rashti PR, Naderi F. [Descriptive study of domestic violence and its relation with psychological profile of married women (Persian)]. Journal of Women and Culture. 2015; 6(24):51-66.
10. Ghahari SH, Atef Vahid MK, Yosefi H. [Evaluation of the domestic violence in Azad University of Tonekabon (Persian)]. Journal of Mazandaran University of Medical Sciences. 2006; 50(15):83-91.
11. Shayan A, Masoumi SZ, Kaviani M. [The relationship between wife abuse and mental health in women experiencing domestic violence referred to the forensic medical center of shiraz (Persian)]. Journal of Education and Community Health. 2015; 1(4):51-7. [DOI:10.20286/jech-010451]
12. Albaugh LM, Nauta MM. Career decision self-efficacy, career barriers, and college women's experiences of intimate partner violence. Journal of Career Assessment. 2005; 13(3):288–306. doi: 10.1177/1069072705274958 [DOI:10.1177/1069072705274958]
13. Houry D, Kaslow NJ, Thompson MP. Depressive symptoms in women experiencing intimate partner violence. Journal of Interpersonal Violence. 2005; 20(11):1467–77. doi: 10.1177/0886260505278529 [DOI:10.1177/0886260505278529]
14. Afifi TO, Henriksen CA, Asmundson GJG, Sareen J. Victimization and perpetration of intimate partner violence and substance use disorders in a nationally representative sample. The Journal of Nervous and Mental Disease. 2012; 200(8):684–91. doi: 10.1097/nmd.0b013e3182613f64 [DOI:10.1097/NMD.0b013e3182613f64]
15. Van Hasselt VB, Morrison RL, Bellack AS, Hersen M. Handbook of family violence. New York: Springer; 1988. doi: 10.1007/978-1-4757-5360-8 [DOI:10.1007/978-1-4757-5360-8]
16. Devries KM, Mak JY, Bacchus LJ, Child JC, Falder G, Petzold M, et al. Intimate partner violence and incident depressive symptoms and suicide attempts: A systematic review of longitudinal studies. PLoS Medicine. 2013; 10(5):1001439. doi: 10.1371/journal.pmed.1001439 [DOI:10.1371/journal.pmed.1001439]
17. Hekmat Kh, Mortazavi E, Haghighi MH, Farzad Hoseini S. [Survey of prevalence and severity of suicidal ideation in women with spouse abuse referred to Ahvaz Forensic Medicine Center in 2013 (Persian)]. Journal of Zabol University of Medical Sciences and Health Services. 2016; 7(4):1-11.
18. Rasulian M, Bolhari J, Nojomi M, Habib S, Mirzaei Khoshalani M. [Theories and interventional models of intimate partner violence: Suggesting an interventional model based on primary health care system in Iran (Persian)]. Iranian Journal of Psychiatry and Clinical Psychology. 2015; 21(1):3-16.
19. McFarlane J, Hughes RB, Nosek MA, Groff JY, Swedlend N, Dolan Mullen P. Abuse assessment screen-disability (AAS-D): Measuring frequency, type, and perpetrator of abuse toward women with physical disabilities. Journal of Women's Health & Gender-Based Medicine. 2001; 10(9):861–6. doi: 10.1089/152460901753285750 [DOI:10.1089/152460901753285750]
20. Shepard MF, Campbell JA. The abusive behavior inventory. Journal of Interpersonal Violence. 1992; 7(3):291–305. doi: 10.1177/088626092007003001 [DOI:10.1177/088626092007003001]
21. Straus MA. Measuring intrafamily conflict and violence: The Conflict Tactics (CT) scales. Journal of Marriage and the Family. 1979; 41(1):75-88. doi: 10.2307/351733 [DOI:10.2307/351733]
22. Straus MA. The conflict tactics scales and its critics: An evaluation and new data on validity and reliability. Durham: University of New Hampshire Pub; 1987.
23. Straus MA, Hamby SL, Boney-McCoy S, Sugarman DB. The revised Conflict Tactics Scales (CTS2). Journal of Family Issues. 1996; 17(3):283–316. doi: 10.1177/019251396017003001 [DOI:10.1177/019251396017003001]
24. Panaghi L, Dehghani M, Abbasi M, Mohammadi S, Maleki G. [Investigating reliability, validity and factor structure of the revised conflict tactics scale (Persian)]. Journal of Family Research. 2011; 7(1):103-7.
25. Panaghi L, Pirouzi D, Shirinbayan M, Ahmadabadi Z. [The role of personality and demographic traits in spouse abuse (Persian)]. Iranian Journal of Psychiatry and Clinical Psychology. 2011; 17(2):126-35.
26. Navroi S, Omid S, Zeinali S, Khasteganan N. [Relationship between spouse abuse, social support and perceived stress in women with addicted and non-addicted husbands in Rasht city (Persian)]. Journal of Holistic Nursing and Midwifery. 2012; 22(2):25-32.
27. Hooman H. [Structural equation modeling using Lisrel software (Tehran)]. Tehran: SAMT; 2012
28. Boomsma A, Hoogland JJ. The robustness of Lisrel modeling revisited. In: Cudeck R, du Toit S, Sorbom D. Structural Equation Models: Present and Future. Lincolnwood: Scientific Software International; 2001.
29. Straus MA. Cross-cultural reliability and validity of the revised conflict tactics scales: A study of university student dating couples in 17 nations. Cross-Cultural Research. 2004; 38(4):407–32. doi: 10.1177/1069397104269543 [DOI:10.1177/1069397104269543]
30. Sherer M, Maddux JE, Mercandante B, Prentice-Dunn S, Jacobs B, Rogers RW. The self-efficacy scale: Construction and validation. Psychological Reports. 1982; 51(2):663–71. doi: 10.2466/pr0.1982.51.2.663 [DOI:10.2466/pr0.1982.51.2.663]
31. Asghar Nejad T, Ahmadi M, Farzad V, Khodapanahi M K. [The psychometric properties of the scale efficacy study (Persian)]. Journal of Psychology. 2006; 3(10); 262-274.
32. Groth-Marnat G. Handbook of psychological assessment. New Jersi: John Wiley & Sons; 2009. [PMID]
33. Beck AT, Steer RA, Carbin MG. Psychometric properties of the Beck Depression Inventory: Twenty-five years of evaluation. Clinical Psychology Review. 1988; 8(1):77–100. doi: 10.1016/0272-7358(88)90050-5 [DOI:10.1016/0272-7358(88)90050-5]
34. Goudarzi MA. [The validity and reliability of the Beck Hopelessness Scale in a group of students from Shiraz University (Persian)]. Journal of Social Sciences and Humanities of Shiraz University. 2008; 2(18):26-39.
35. Jöreskog KG, So¨rbom D. Lisrel 8.7 for Windows [Computer Software]. Lincolnwood: Scientific Software International, Inc; 2004.
36. Li CH. Confirmatory factor analysis with ordinal data: Comparing robust maximum likelihood and diagonally weighted least squares. Behavior Research Methods. 2015; 48(3):936–49. doi: 10.3758/s13428-015-0619-7 [DOI:10.3758/s13428-015-0619-7]
37. Meyers LS, Gamst G, Guarino AJ. Applied multivariate research: Design and interpretation. California: Sage Publications; 2006.
38. Bandura A. Self-efficacy mechanism in human agency. American Psychologist. 1982; 37(2):122–47. doi: 10.1037/0003-066x.37.2.122 [DOI:10.1037/0003-066X.37.2.122]
39. Iverson KM, Gradus JL, Resick PA, Suvak MK, Smith KF, Monson CM. Cognitive–behavioral therapy for PTSD and depression symptoms reduces risk for future intimate partner violence among interpersonal trauma survivors. Journal of Consulting and Clinical Psychology. 2011; 79(2):193–202. doi: 10.1037/a0022512 [DOI:10.1037/a0022512]
40. Pashasharifi H. Principles of psychometric and psychological testing (Persian)]. Tehran: Roshd; 2012.
41. Sadrolashrafi M, Khonakdar M, Shamkhani A, Yusefi Afrashteh M. [Pathology of divorce (factors and causes) and solutions to prevent (Persian)]. Journal of Cultural Engineering. 2011; 7(73); 26-53.
42. George D. SPSS for windows step by step: A simple study guide and reference, 17.0 update, 10/e. Noida: Pearson Education India; 2011.
ارسال نظر درباره این مقاله : نام کاربری یا پست الکترونیک شما:
CAPTCHA
بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.

کلیه حقوق این وب سایت متعلق به مجله روانپزشکی و روانشناسی بالینی ایران می باشد.

طراحی و برنامه نویسی : یکتاوب افزار شرق

© 2024 CC BY-NC 4.0 | Iranian Journal of Psychiatry and Clinical Psychology

Designed & Developed by : Yektaweb