هدف: پژوهش حاضر با هدف بررسی بیش‌مصرف غیرکشنده مواد اعتیادآور غیرقانونی در دوران زندگی، ارتباط آن با ویژگی‌های جمعیت‌شناختی و الگوهای مصرف مواد در افراد دچار وابستگی به مواد انجام شده است. روش: در یک بررسی توصیفی، داده‌ها از 29 استان ایران درباره وضعیت سوءمصرف مواد از اردیبهشت تا شهریور 1386 گردآوری شدند. با معتادان در سه محل زندان، مراکز درمان و خیابان مصاحبه شد. نمونه‌گیری در زندان‌ها و مراکز درمان به روش تصادفی و در خیابان به‌صورت گلوله برفی بود. یافته‌‌ها: 3329 نفر (1/42%) از افراد دچار وابستگی به مواد اعتیادآور غیرقانونی تجربه بیش‌مصرف مواد را در دوران زندگی گزارش کردند. بیش‌مصرف مواد در دوران زندگی در کسانی‌که ماده غالب مصرف‌شان نورجزیک بود (9/53%) در مقایسه با سایرین (6/41%) (001/0p<)؛ در افرادی‌که ماده غالب مصرف‌شان هرویین بود (2/50%) در مقایسه با سایرین (1/40%) (001/0>p)؛ و در کسانی‌که به روش تزریقی مواد مصرف می‌کردند (1/56%) در مقایسه با سایر افراد (8/38%) (001/0>p)به میزان معنی‌داری بیشتر گزارش شد. نتایج آزمون رگرسیون لجستیک نشان داد که متغیر‌های جنسیت (01/0>p)، تنها زندگی‌کردن (05/0>p)، نداشتن شغل (05/0>p)، درآمد غیرقانونی (01/0>p) و مصرف سیگار توسط یکی از اعضای خانواده (001/0p<) پیش‌گویی‌کننده تجربه بیش‌مصرف غیرکشنده می‌باشد. نتیجه‌گیری: توجه به بیش‌مصرف‌های غیرکشنده مواد در معتادان به‌ویژه موارد تزریقی و مصرف‌کنندگان هرویین و نورجزیک ضروری است. سازمان‌های فعال در زمینه پیش‌گیری، درمان و کاهش آسیب باید در این زمینه پیش‌بینی‌های لازم را بنمایند. �