مقدمه
جامعه امروز ایران به‌عنوان یک جامعه جوان شناخته می‌شود، زیرا براساس آمار سازمان بین‌المللی، بیش از 33 درصد آن را جوانان تشکیل می‌دهند که از این تعداد برابر قوانین جاری و به منظور نگهبانی و صیانت از نظام جمهوری اسلامی، درصد بالایی وارد خدمت مقدس سربازی می‌شوند. این جوانان از استان‌های مختلف با فرهنگ‌های مختلف و از خانواده‌های مختلف در اماکن نظامی دور هم جمع می‌شوند و مرحله جدیدی از زندگی و مسئولیت‌پذیری خود را آغاز می‌کنند [1]. این دوره جدید با همه مزایایی که دارد، با استرس‌های زیادی نیز همراه است که می‌توان به تغییر در عادات روزانه، تغییر در عادات تغذیه، محدودیت در انتخاب و آزادی عمل، انضباط ویژه، تغییر مکان مکرر و اجباری، تغییر در عادات خواب، اضطراب ناشی از عملکرد در برابر انتظارات فوق‌العاده، مشکلات دررابطه‌با فرمانده یا همقطاران، ترس از برقراری رابطه با دیگران، ناتوانی در حل و برخورد مناسب با مسائل و مشکلات اقتصادی-اجتماعی اشاره کرد که گاهاً مسبب یا تشدیدگر اختلالات روانی و کجروی‌های رفتاری همچون گرایش به خودکشی می‌شوند [2]. 
ازنظر سازمان بهداشت جهانی، خودکشی یک تهدید جدی برای سلامت عمومی در جمعیت عمومی است و در سال‌های اخیر به یک مشکل نگران‌کننده فزاینده در میان سربازان تبدیل شده است [3، 4]. خودکشی سومین علت شایع مرگ‌ومیر جوانان و نوجوانان می‌باشد، از جمله جوانان در معرض خطر خودکشی سربازان می‌باشند که این مسئله یکی از دغدغه‌های مهم دنیا محسوب می‌شود [5، 6]. به‌عنوان مثال خودکشی دومین علت مرگ در نیروهای نظامی ایالات متحده آمریکا و یکی از علل اصلی مرگ در ارتش روسیه است. مطالعات انجمن روانپزشکی آمریکا نیز نشان داده است، میزان خودکشی در بین سال های 1972 تا 2003 در ارتش ایالات متحده آمریکا 3/15 در 100 هزار نفر بوده است [7]. در ایران نیز در سال 2000 برآورد شده بود که 6/6 نفر در هر  100هزار نفر در ایران مرتکب خودکشی منجر به مرگ می‌شوند، اما تحقیقات نشان می‌دهد این آمار به 9/9 نفر در 2 دهه اخیر افزایش یافته است [8]. 
علت خودکشی محدود به یک عامل نیست، بلکه عوامل فشارزای بسیاری در دراز مدت می‌تواند در فرد تحت فشار روانی گرایش به آسیب زدن به خود را ایجاد کند که عوامل سازمانی می‌تواند یکی از این عوامل باشد [9، 10]. رفتار فرماندهان به‌عنوان یک محرک بیرونی بر نوع واکنش سربازان در تجربه ناکامی‌های روانی در زندگی یا بروز هیجان ناشی از اختلالات روان می‌تواند بسیار اثرگذار باشد. درواقع موفقیت فرماندهان در تعامل مطلوب با سربازان وظیفه به‌عنوان بخشی از بدنه ناجا، بستگی انکارناپذیری به توانایی نفوذ آن‌ها بر افراد دارد. این توانایی که رفتار سازمانی رهبری نام دارد، مهم‌ترین ابزار تأثیرگذاری بر سربازان و پرسنل نظامی می‌باشد [9]. با وجود مطالعات اندک در این خصوص، پژوهشی نشان می‌دهد عوامل مدیریتی به‌عنوان رفتارهای تعاملی مخرب یا حمایتی فرماندهان با سربازان و عوامل ساختار سازمانی بر ایجاد و عدم ایجاد مشکلات رفتاری و گرایش به خودکشی سربازان وظیفه تأثیرگذار است [10]. 
عامل تحریک‌کننده دیگر در گرایش به رفتار خودکشی و آسیب به خود در سربازان می‌تواند سطح اجتماعی-اقتصادی پایین باشد [11، 12]. پژوهش استک نشان می‌دهد در سطح تحلیل فردی، عوامل اقتصادی به‌ویژه دو عامل بیکاری و وضعیت اقتصادی-اجتماعی پایین پیش‌بینی‌کننده‌ قوی گرایش به خودکشی می‌باشد، بنابراین توجه به افزایش حداقل دستمزد برای کاهش نرخ خودکشی در ایالت متحده آمریکا به‌عنوان یک سیاست شناخته شده است [11]. 
در مطالعه آرگیونگو و همکاران نیز سطح درآمد پایین با میزان خودکشی ارتباط معنی‌دار داشت [12]. تحقیقات قبلی این فرضیه را مطرح کرده‌اند که نه تنها عدم حمایت اجتماعی بر خودکشی سربازان اثرگذار است [13، 14]، بلکه اثرات سرایت اجتماعی مرتبط با رسانه که «اثرات ورتر» نامیده می‌شود، ممکن است در تعداد خودکشی‌های نظامی نقش داشته باشد. متأسفانه دانش تجربی محدودی در مورد چنین اثرات سرایت اجتماعی در سربازان وجود دارد [15]، اما در باب پیشگیری از این اثر، مطالعه آرند و مستاس نشان می‌دهد که بهتر کردن شرایط اجتماعی بعد از اثر سرایت خودکشی به کاهش طولانی‌مدت نرخ خودکشی نظامی منجر می‌شود [16]. بدین ترتیب برخورداری از حمایت اجتماعی جهت تعمیق روابط و کاستن از نگرانی‌ها نیز ازجمله استراتژی‌های عمده‌ای است که می‌تواند در بهبود سطح سلامت روان در دوران پر استرس سربازی کمک‌کننده باشد [17]. 
یکی از نکات مهم قابل توجه در بحث آسیب به خود این است که خودکشی یک تصمیم لحظه‌ای و آنی نیست بلکه کسانی که اقدام یا تمایل به خودکشی دارند در اکثر مواقع، سال‌ها از محیط ناایمن خانواده رنج می‌برند. خانواده اولین نهاد و هسته اصلی اجتماع است که هدفش رشد و تکامل افراد است. محیط خانواده نخستین مرکزی است که کودک استعدادها و توانمندی‌های خود را در آن محیط رشد و پرورش می‌دهد [18]. کودکی که در خانواده از محبت سرشار پدر و مادر خود برخوردار باشد، قدرت سازگاری بیشتری دارد، احساس آرامش و اعتمادبه‌نفس بیشتری خواهد داشت و نسبت به قوانین اخلاقی حساس‌تر خواهد بود. درمقابل کودکی که در خانه احساس ناامنی می‌کند از زندگی لذت نمی‌برد، نسبت به دیگران سرد، خشک و بی‌مهر است، اعتمادبه‌نفس پایین دارد و کمتر مقید اصول و قوانین اخلاقی خواهد بود و اثرات آسیب‌زای این لاقیدی در نوجوانی و جوانی همواره گریبانگیر او خواهد بود. همان‌طورکه شرایط عاطفی صحیح خانواده تأمین‌کننده سعادت آینده نوجوانان است، بی‌توجهی به آن نیز موجب شکست، انحراف و گاهاً مسبب به وشرایطدآمدن افکار خودکشی یا حتی دیگرکشی در فرد می‌شود. خانواده‌ای که از هم پاشیده باشد و محیط آن جهت رشد و تکامل کودک محیا نباشد، اساس کجروی‌های اجتماعی او را در آینده پایه‌ریزی میک‌ند [19]. چنان‌چه در مطالعه لوی بلز و همکاران، به سهم منحصربه‌فرد ویژگی‌های شخصی، خانوادگی و عوامل روانی به‌عنوان تعدیل‌کننده در ارتباط با خطر خودکشی در میان سربازان تأیید شده است [20]. 
تا قبل از مطالعات ادوین اشنایدمن، خودکشی پدیده‌ای اجتماعی تلقی می‌شد و در تبیین آن عمدتاً متغیرهای جمعیت‌شناسی مطالعه می‌شدند، اما اشنایدمن با تعریف خودکشی به‌صورت راه‌حلی که فرد برای مسئله خاصی به کار می‌گیرد، پیش‌بینی احتمال خودکشی و پیشگیری از آن را با استفاده از مؤلفه‌های روان‌شناختی مطرح کرد [21]. از بعد روان‌شناختی در مطالعه خودکشی باید به‌جای استفاده از نرخ‌های خودکشی، فرد و وضعیت زندگی شخصی و حرفه‌ای همانند ابعاد روانی-اجتماعی، خانوادگی، سازمانی وی را مد نظر قرار دهند و از منابعی استفاده کنند که آن‌ها را هرچه بیشتر به دنیای درونی فردی که اقدام به خودکشی کرده است، نزدیک کند؛ اما پژوهشی مبتنی بر بررسی اثرات روانی مجموع متغیرهای پژوهش به‌طور مستقیم و غیرمستقیم بر گرایش به خودکشی و آسیب به خود یافت نشد، براین‌اساس پژوهش حاضر با در نظر گرفتن چنین خلأیی در پیشینه‌های خود به دنبال پاسخ دادن به این سؤال است که آیا مدل ساختاری عوامل سازمانی و اقتصادی‌اجتماعی با واسطه‌گری شرایط عاطفی خانواده بر گرایش به خودکشی در بین سربازان برازش دارد؟

روش
پژوهش حاضر به روش همبستگی و در گروه طرح‌های علی غیرآزمایشی به روش تحلیل مسیر انجام شده است که به بررسی روابط علی غیرآزمایشی از طریق همبستگی بین آن‌ها می‌پردازد و در مقایسه با روش‌های قدیمی‌تر، مانند رگرسیون چندگانه از توانایی شناسایی و کنترل خطاهای اندازه‌گیری و بررسی و آزمون روابط پیچیده با چندین متغیر وابسته و مستقل برخوردار است. بنابراین این پژوهش ازلحاظ اجرا براساس مدل ارتباطی و طبق معادلات ساختاری انجام شده است. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل کلیه سربازان مشغول به خدمت در نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران در سال 1400-1401 می‌باشد. شیوه نمونه‌گیری به‌صورت خوشه‌ای چندمرحله‌ای توأم با تصادفی ساده از طریق فرمول کوکران به حجم 1000 نفر می‌باشد. به این ترتیب که براساس تقسیمات سازمانی ابتدا 3 استان (آذربایجان‌شرقی، همدان و فارس) به‌صورت تصادفی ساده انتخاب و از بین فرماندهی انتظامی شهرستان‌های تحت فرماندهی، از استان اذربایجان‌شرقی فرماندهی انتظامی (تبریز، اهر، آذرشهر و میانه) از استان همدان فرماندهی شهرهای (همدان، بهار، ملایر و نهاوند) و استان فارس نیز (شیراز و مرودشت) به‌صورت خوشه‌ای چندمرحله‌ای انتخاب شدند و در انتها سربازان هر فرماندهی به‌صورت تصادفی ساده انتخاب و به‌عنوان نمونه نهایی گزینش و در پژوهش حاضر شرکت کردند. 

ابزار پژوهش
برای جمع‌آوری داده‌ها از ابزارهای ذیل استفاده شده است: 

پرسش‌نامه جمعیت شناختی
 ابتدا در مورد سن و وضعیت تأهل سربازان اطلاعات به دست آمد، به‌طوری‌که از بین 1000 نفر سرباز، 872 نفر ( 87/2 درصد) مجرد و 128نفر (12/8 درصد) متأهل بودند. میانگین سنی نیز برابر با 3/09±21/40، کمترین و بیشترین سن به‌ترتیب برابر با 18 و 33 بود. براساس میزان درآمد، وضعیت اقتصادی 327 نفر (32/7 درصد) زیر متوسط، 522 نفر(52/2 درصد) متوسط و 151 نفر (15/1درصد) بالای متوسط بود.

پرسش‌نامه عوامل سازمانی
پرسش‌نامه محقق ساخته حاضر تشکیل‌شده از 9 سؤال 3 مؤلفه‌ای که مؤلفه‌های اصلی آن را به‌ترتیب  شایسته سالاری، سبک مدیریتی و انگیزش تشکیل داده‌اند که هدف اصلی آن سنجش عوامل سازمانی در خودکشی سربازان می‌باشد. پرسش‌نامه حاضر براساس طیف لیکرت (خیلی کم= 1، کم=2، تا حدودی=3، زیاد=4، خیلی زیاد=5) تنظیم شده است. روایی صوری ابزار توسط کارشناسان مورد تأیید قرار گرفت و برای به دست آوردن روایی محتوایی نیز با بهره‌گیری از نظرات اصلاحی 7 نفر از صاحبنظران حوزه روان‌شناسی و جامعه‌شناسی اعم از استادان دانشگاه در رشته‌های روانشناسی، علوم تربیتی، علوم اجتماعی، کارشناسان پلیس و پژوهشگران حرفه‌ای به دست آمد که نتایج شاخص اعتبار محتوا برابر با 0/88 و نسبت اعتبار محتوا برابر با 0/90 به‌دست آمد که حاکی از روایی مطلوب پرسش‌نامه بود و پایایی پرسش‌نامه‌ مذکور نیز با استفاده از روش مطالعه مقدماتی بر روی 60 نفر از اعضا نمونه و  با استفاده از آلفای کرونباخ 0/89 محاسبه شد. 

پرسش‌نامه تمایل به خودکشی براساس نظریه بین فردی خودکشی
 این پرسش‌نامه را جوینر، ون اوردن، ویت، سلبی، ریبیرو، لوئیس و راد، باهدف سنجش دو نیاز بین‌فردی تعلق‌پذیری خنثی و سربار بودن که منجر به تمایل یا عدم تمایل به خودکشی می‌شود، طراحی کرده‌اند. دارای 15 سؤال و 2 مقیاس (تعلق کام نایافته (9 سؤال) و سرباری ادراک‌شده(6 سؤال)) می‌باشد. نمرات خرده‌مقیاس‌ها به یکدیگر وابسته هستند و پرسش‌نامه دارای نمره کل می‌باشد. نمره‌گذاری با استفاده از طیف لیکرت 7 درجه‌ای است و نمرات بالاتر سطوح بالاتری از احساس تعلق کام نایافته و سرباری ادراک‌شده را نشان می‌دهند. همچنین سؤالات 7، 8، 10، 13، 14 و 15 به‌صورت معکوس نمره‌گذاری می‌شود. کمترین نمره 15 و بیشترین نمره 105 است [22]. پایایی در پژوهش‌های هاوکینز و همکاران و جوینر جی آر و همکاران، همسانی درونی (آلفا= 0/90) پایایی خـوبی بـرای ایـن مقیاس گــزارش شــده اســت [22، 23]. در پژوهش علیزاده بیرجندی و همکاران در سال 1400 ضرایب آلفای کرونباخ برای خرده‌مقیاس سرباری ادراک‌شده و تعلق کام نایافته به‌ترتیب 0/91 و 0/84 و همچنین برای کل پرسش‌نامه 0/89 به ‌دست‌آمده است [24]. در پژوهش کیانی و همکاران، برای بررسی پایایی عامل‌های پرسش‌نامه از روش آلفای کرونباخ استفاده شد. پایایی برای دو عامل از 0/60 بالاتر است که نشان می‌دهد مقیاس نیازهای بین‌فردی از پایایی خوبی برخوردار است [25]. ون اوردن و همکـاران در پژوهش خود به ایـن نتیجـه رسیده‌اند که هر دو سازه تعلق‌پذیری خنثی و ادراک سربار بودن از روایی و پایـایی مطلـوبی برخـوردار هسـتند [26]. در پژوهش علیزاده بیرجندی و همکاران نیز تحلیل عاملی تأییدی مدل 15 سؤالی 2 عاملی نشان داد برازش مناسبی بین داده‌ها با مدل مدنظر برقرار است [24]. 

پرسش‌نامه محقق ساخته عوامل اقتصادی-اجتماعی
 این پرسش‌نامه ت از 9 سؤال 2 مؤلفه‌ای و 2 بعدی شکیل شده است که هدف اصلی آن سنجش عوامل اقتصادی‌اجتماعی مؤثر در خودکشی سربازان می‌باشد. پرسش‌نامه حاضر براساس طیف لیکرت (خیلی کم= 1، کم=2، تا حدودی=3، زیاد=4، خیلی زیاد=5) تنظیم شده است. روایی صوری ابزار توسط کارشناسان مورد تأیید قرار گرفت و برای به‌دست آوردن روایی محتوایی نیز با بهره‌گیری از نظرات اصلاحی 7 نفر از صاحبنظران حوزه روان‌شناسی و جامعه‌شناسی اعم از استادان دانشگاه در رشته‌های روانشناسی، علوم تربیتی، علوم اجتماعی، کارشناسان پلیس و پژوهشگران حرفه‌ای به دست آمد که نتایج CVI برابر با 0/90 و CVR برابر با 0/86 به دست آمد که حاکی از روایی مطلوب پرسش‌نامه بود و پایایی پرسش‌نامه‌ مذکور نیز با استفاده از روش مطالعه مقدماتی بر روی 60 نفر از اعضا نمونه و با استفاده از آلفای کرونباخ0/82 محاسبه شد. 

پرسش‌نامه استاندارد شرایط عاطفی خانواده هیل برن (1964)
 در سال 1964 این پرسش‌نامه را هیل برن ارزیابی شرایط عاطفی خانواده (رابطه پدر–‌فرزندی و رابطه مادر–‌فرزندی یعنی محبت، نوازش، تأیید کردن، تجربه‌های مشترک، هدیه دادن، تشویق کردن، اعتماد، احساس امنیت) طراحی و تدوین کرده‌اند. این پرسش‌نامه دارای 16 سؤال و 8 بعد می‌باشد و براساس طیف 5 گزینه‌ای لیکرت به سنجش شرایط عاطفی خانواده می‌پردازد. نمرات کلی بالاتر نشان‌دهنده شرایط عاطفی بالاتر و بهتر در خانواده فرد پاسخ‌دهنده خواهدبود. در پژوهش ناهیدی روایی محتوایی و صوری و ملاکی این پرسش‌نامه مناسب ارزیابی شده است. همچنین ضریب آلفای کرونباخ محاسبه‌شده برای این پرسش‌نامه 0/85 برآورد شد که نشان از روایی و پایایی خوب پرسش‌نامه می‌باشد [27]. 

تجزیه‌وتحلیل آماری
 بعد از اتمام نمونه‌گیری داده‌های به‌دست‌آمده تجزیه‌وتحلیل داده‌ها در دو سطح آمار توصیفی و آمار استنباطی انجام شد. در آمار توصیفی از میانگین و انحراف‌معیار و در قسمت آمار استنباطی با رعایت پیش‌فرض‌ها از تحلیل معادلات ساختاری (SEM) و نرم‌افزارهای SPSS نسخه 22 و Amos نسخه 24 استفاده شد. 

یافته ها
از بین 1000 نفر سرباز 872 نفر (87/2 درصد) مجرد و 128نفر (12/8 درصد) متأهل بودند. میانگین سنی نیز برابر با (3/09±21/40) کمترین سن 18 و بیشترین 33 بود. 
باتوجه‌به اینکه مدل‌یابی معادلات ساختاری از جمله روش‌های گسترش‌یافته تحلیل رگرسیون و تحلیل مسیر است، بنابراین پیش ‌از ارائه گزارش تحلیل معادلات ساختاری، نتایج بررسی پیش‌فرض‌های رگرسیون ارائه می‌شود: 
در جدول شماره 1 آمار توصیفی (شامل میانگین و انحراف‌معیار) نمرات مربوط به متغیرهای اصلی پژوهش گزارش شده است. نتایج آزمون کولموگروف-اسمیرنوف نیز نشان می‌دهد توزیع داده‌ها در متغیرهای موردمطالعه نرمال است. 



جدول شماره 2 ماتریس همبستگی پیرسون را به‌عنوان پیش‌فرض برای متغیر‌های مورد مطالعه نشان می‌دهد. باتوجه‌به نتایج آن متغیر شرایط عاطفی خانواده با عوامل سازمانی(161/r=0) و عوامل اجتماعی‌اقتصادی (224/r=0) دارای همبستگی مثبت مستقیم و با تمایل به خودکشی (r=-0/390) دارای همبستگی منفی معنی‌دار بوده و متغیر عوامل سازمانی دارای همبستگی مثبت مستقیم با عوامل اجتماعی‌اقتصادی(224/r=0) و همبستگی معکوس منفی با تمایل به خودکشی (r=-0/319) و نیز متغیر عوامل اجتماعی‌اقتصادی با تمایل به خودکشی (r=-0/290) دارای همبستگی معکوس و منفی بوده و روابط همبستگی در سطح 0/01 معنی‌دار می‌باشند. 



جدول شماره 3 نتایج بررسی استقلال باقیمانده‌ها، از آماره دوربین-واتسون را نشان می‌دهد. مقدار آن برای تمایل به خودکشی برابر با 1/566 و شرایط عاطفی خانواده 1/774 می‌باشد. درنتیجه مقدار دوربین واتسون در هر دو متغیر از 2 کوچک‌تر است بنابراین پیش‌فرض استقلال باقیمانده‌ها رعایت شده است. 



جدول شماره 4 شاخص‌های برازندگی مدل برون‌داد را نشان می‌دهد که شاخص‌های برازندگی شامل شاخص مجذور خی (289/036=X²) مجذور خی نسبی (3/441=X²/df)، شاخص نیکویی برازش (0/929=GFI)، شاخص برازش هنجارشده (904/NFI=0)، شاخص نیکویی برازش مقایسه‌ای (0/910=CFI) که در درجه عالی قرار دارند. هرچه مقادیر این شاخص‌ها به عدد 1 نزدیک‌تر باشد، مطلوب‌تر است و با جذر میانگین مجذورات خطای تقریب (068/RMSEA=0)، حاکی از برازش مطلوب مدل برون‌داد می‌باشد و درواقع نشان‌دهنده این است که مدل ترسیمی نظریه پژوهش به‌طور مطلوب با مدل موجود در جامعه همانند می‌باشد. 



در جدول شماره 5 ضرایب اثر مستقیم و غیرمستقیم و اثرکل بین متغیرهای پیش‌بین، واسطه و ملاک گزارش شده است. میزان ضریب بتا نشان می‌دهد که هر مؤلفه به میزان ضریب بتا هر 1 واحد نمره، تمایل به خودکشی را تبیین می‌کند که ازنظر آماری معنادار می‌باشند و بتای منفی نشان از رابطه و اثر منفی و معکوس می‌باشد. نتایج گزارش‌شده نشان می‌دهد که با افزایش نمره عوامل سازمانی و عوامل اقتصادی‌اجتماعی با واسطه‌گری شرایط عاطفی خانواده تمایل به خودکشی کاهش می‌یابد و برعکس. این بدین معناست که مدل نقش میانجیگری شرایط عاطفی خانواده در رابطه بین عوامل سازمانی فرماندهان و عوامل اقتصادی‌اجتماعی با تمایل به خودکشی سربازان برازش دارد. 
مطابق با تصویر شماره 1 و جدول شماره 3 متغیرهای عوامل سازمانی، عوامل اقتصادی‌اجتماعی و شرایط عاطفی خانواده به‌طور هم‌زمان قادر به تبیین 32/6 درصد از واریانس گرایش به خودکشی هستند. همچنین، متغیرهای عوامل سازمانی و عوامل اقتصادی‌اجتماعی قادر به تبیین 23/1 درصد از شرایط عاطفی خانواده هستند.



باتوجه‌به نتایج به‌دست‌آمده مدل نظری نقش میانجیگری شرایط عاطفی خانواده در رابطه بین عوامل سازمانی و عوامل اقتصادی‌اجتماعی با تمایل به خودکشی در سربازان ضمن خدمت انتظامی جمهوری اسلامی ایران در سطح 0/05 و با احتمال 95 درصد تأیید می‌شود. 




بحث 
پژوهش حاضر باهدف تدوین مدل ساختاری بین عوامل سازمانی و عوامل اقتصادی‌اجتماعی با نقش واسطه‌ای شرایط عاطفی خانواده در گرایش به خودکشی سربازان انجام شد. 
براساس نتایج می‌توان گفت شرایط عاطفی خانواده نقش واسطه معنی‌داری در ارتباط بین عوامل سازمانی، عوامل اجتماعی‌اقتصادی و گرایش به خودکشی دارد. براین‌اساس ضریب استاندارد عوامل سازمانی به‌ویژه مؤلفه سبک مدیریتی آن و همچنین عوامل اقتصادی-اجتماعی بر گرایش به خودکشی با میانجیگری شرایط عاطفی خانواده رابطه معکوس معناداری را نشان می‌دهند؛ یعنی با افزایش نمرات عوامل سازمانی و اقتصادی‌اجتماعی، اثر‌گذاری سطح شرایط عاطفی خانواده افزایش یافته و با افزایش شرایط عاطفی مثبت خانواده نیز میزان گرایش به خودکشی در سربازان کاهش یافته است. هیچ پژوهشی به‌صورت مستقیم تأثیر عوامل سازمانی بر شرایط عاطفی خانواده و گرایش به خودکشی را بررسی نکرده است. بااین‌حال در مطالعاتی همسو با نتیجه حاضر، هارمون و همکاران مشخص کردند که نبود ارتباط و حمایت اجتماعی مناسب واسطه معناداری بین قرار گرفتن در معرض حوادث نظامی و رفتار مخرب و آسیب‌زننده سربازان است [28]. 
در پژوهش مهدوی‌کیا و زارعی بین ویژگی‌های شخصیتی فرماندهان نظامی بر میزان تخلفات سربازان تحت امر، رابطه وجود دارد [29]. مطالعه هاشمی و احمدی نشان داد برخورداری فرماندهان نیروهای مسلح از مهارت‌های ارتباطی، می‌تواند نقش قابل‌توجهی در بهبود تعامل در سربازان داشته باشد [30]. مطالعه اسکندری، قصابی خوشه مهر، وجود همبستگی معنادار بین عوامل سازمانی و مهارت‌های ارتباطی فرماندهان با سربازان را نشان می‌دهد. همچنین عوامل محیطی اجتماعی و اقتصادی همراه با عوامل سازمانی قادر به تبیین واریانس مهارت‌های ارتباطی فرماندهان با سربازان دوره آموزشی بودند [31]. پژوهش امیری و بسامی نشان داد بین خودکشی سربازان با ازهم‌گسیختگی شرایط خانواده، وضعیت اقتصادی نامناسب، کیفیت مسکن و غذا، ارتباط وجود دارد [5]. مداخلات سیستماتیک ازنظر باگلی، مونجاس و شکل، در شرایط مختلف اجتماعی برای پرسنل نظامی فعال اثرات متفاوتی بر گرایش به خودکشی و در جمعیت عمومی کاهش نرخ خودکشی را نشان می‌دهد [14]. در مطالعه نصرت‌آبادی و دباغی بین متغیرهای حمایت اجتماعی با افکار خودکشی رابطه معکوس و معناداری وجود داشت [13].  نتایج پژوهش استک بیان می‌کند نهادهای اجتماعی نظیر ازدواج، فرزندپروری و حمایت اجتماعی به‌عنوان عوامل محافظتی در برابر خودکشی عمل می‌کنند [11]. 
در تبیین این یافته‌ها از پژوهش حاضر باید بگوییم که بر هر ارگان نظامی لازم است در جهت دفاع از حیات جامعه، قدرت تحرک و کارایی نیروی انسانی وابسته به آن ارزیابی مداوم و آموزش مستمر شود. بنابراین طبق مقررات و دستوراتی که از سمت عوامل سازمانی و در رأس آن فرماندهان صادر می‌شود، سربازان نظام وظیفه برای آنکه همبستگی و تعلق‌خاطر خود را ثابت کنند موظف به انجام فرامین صادرشده می‌باشند؛ به همین دلیل وجود این نظام بستگی تام به انضباط حاکم بر آن دارد. ازسوی‌دیگر مشکلات سلامت روان و عدم حمایت عاطفی خانواده از قبل از سربازی نیز در محیط سرشار از فشار روانی می‌تواند صدمات غیرقابل جبرانی همانند گرایش به خودکشی را درپی داشته باشد. نتایج پژوهش خو و همکاران نشان می‌دهد جوانانی که رابطه بهتری با خانواده و یا دیگران دارند، سلامت روانی بهتری دارند و با رفتارهای پرخطر کمتری نظیر خشونت و آسیب نسبت به خود یا دیگران نیز مواجه می‌شوند [32]. 
 مطالعه سعادتی نشان داد ایجاد چارچوبی برای ارتقای حمایت اجتماعی جوانان چه در سطح خانواده و چه در سطح جامعه برای پیشگیری از آسیب به خود بیش‌ازپیش ‌ضروری است [33]. براین‌اساس لازم است افراد نظامی از هر جهت در شرایط معین و وضعیت آموزشی معقولی باشند تا شرایط استفاده بهینه از نیروی انسانی به عمل آید و فرامین صادرشده در اسرع وقت به بهترین شکل اجرا شود. در دوره خدمت سربازی، جوانان با جامعه‌ نو و نظمی متفاوت با نظم محیط قبلی خود مواجه می‌شود [34]. این تفاوت اگر همراه با عوامل سازمانی تحقیرکننده و پراسترس باشد، درماندگی ناشی از احساس حقارت و عدم تخلیه هیجانی می‌تواند به رفتارهای آسیب به خود در سربازان منجر شود. سیاه‌خانی، و همکاران دریافتند که درماندگی روان‌شناختی ناشی از فشار روانی و استرس نقش مهمی در میزان تمایل به افکار خودکشی دارد [35]. یافته پژوهش حاضر نیز تأکیدی بر این نکته می‌باشد. 
علاوه‌بر آن طبق یافته دیگر پژوهش مسائل اجتماعی-اقتصادی پایین نیز ازجمله عوامل مهم تأثیرگذار بر احساس درماندگی و گرایش به انجام خودکشی می‌باشند. مطالعه کیان، زریتیس، لارسن و توروک نشان می‌دهد خطر خودکشی مربوط به عوامل اجتماعی‌اقتصادی براساس مناطق محلی بسیار متفاوت است و محیط‌های اجتماعی و اقتصادی سطح پایین خطر خودکشی بالاتری دارند [36].
 باتوجه‌به اینکه خودکشی تهدیدی برای سلامتی سربازان و رعب و وحشت برای دیگران است و امکان سرایت اجتماعی وجود دارد، عواملی وجود دارد که توجه به آن‌ها به پیشگیری از خودکشی در مکان‌های نظامی کمک خواهد کرد. به‌عنوان مثال، دسترسی به سلاح، دانستن نحوه کار با آن‌ها و مواجهه با سطح قابل‌توجهی از استرس از عوامل خطر مفروض هستند [37]. این عوامل چند نمونه از مجموعه بی‌شماری از عوامل خطر برای خودکشی نظامی می‌باشند که همراه با سابقه خانوادگی (مانند اختلالات روانی)، شرایط اقتصادی و اجتماعی نامناسب (فقر و فحشا)، استرس‌های اولیه (مانند سوء استفاده در دوران کودکی)، عوامل روان‌شناختی (مانند اضطراب، تکانشگری و افسردگی)، عوامل محافظتی و اجتماعی (مانند، شرایط عاطفی و حمایت خانواده و درمان سلامت روان) و رویدادهای منفی زندگی (به‌عنوان مثال، تجربیات آسیب زا و بیماری/درد مزمن) [14]، می‌توانند نقش بسیار مؤثری در اقدام و گرایش به خودکشی در سربازان داشته باشند. منتی و همکاران نشان دادند ناامنی اقتصادی، احساس محرومیت نسبی، ناکامی اجتماعی، کاهش سرمایه اجتماعی (اعتماد و انسجام) بر افزایش خودکشی افراد تأثیر می‌گذارد که یافته مطالعه حاضر نیز تأییدی بر این نکته می‌باشد [38]. 
از محدودیت‌های این پژوهش، ویژگی اجتماعی و فرهنگی جامعه و ملاحظاتی است که ایجاب می‌کند افراد در بسیاری از موارد به‌‌ویژه در زمینه‌هایی مانند گرایش به خودکشی سربازان محافظه‌کار باشند و بخواهند خود را خوب جلوه دهند. این امر به‌‌ویژه درباره پژوهش حاضر که از یک‌سو در آن از مقیاس‌های خودگزارش‌دهی استفاده شده و ازسوی‌دیگر در محیطی چون محیط انتظامی به اجرا درآمده بیشتر صادق است. همچنین دسترسی حضوری به نمونه‌ها هم ازنظر گستردگی و ازنظر شیفت‌بندی سربازان وظیفه به راحتی امکان‌پذیر نبود. از دیگر محدودیت‌های پژوهش می‌توان به این نکته اشاره کرد که چون پژوهش بر روی سربازان فراجا انجام شده است، نمی‌توان نتایج را به سربازان سازمان‌های دیگر تعمیم داد. 

نتیجه‌گیری
براساس مطالعات پیشین و نتایج به‌دست‌آمده از پژوهش حاضر عوامل سازمانی به‌عنوان مهم‌ترین رکن تأثیرگذار در ارگان‌های نظامی، عوامل اقتصادی‌اجتماعی و شرایط عاطفی خانواده به‌عنوان متغیرهای تأثیرگذار بر گرایش به خودکشی در سربازان نظام وظیفه باید مورد بررسی و حمایت قرار بگیرند، زیرا هر کشوری برای دفاع از تمامیت ارضی و دفاع از استقلال و مرزهای خویش، نیاز به نیروی مقتدر دفاعی دارد. وقتی یک جوان وارد خدمت سربازی می‌شود، صفات و خصلت‌های ویژه با خود دارد، اما سپری کردن 2 ساله در این ارگان پس از اتمام این دوره نیز دگرگونی‌های بسیاری درپی خواهد داشت. توجه به موارد روان‌شناختی و ویژگی‌های فشارزای دوران سربازی و اثرات عوامل سازمانی، اجتماعی‌اقتصادی و خانوادگی ازجمله نکاتی است که باید مورد ارزیابی و بررسی برنامه‌ریزان و فرماندهان ارشد قرار گیرد، تا یک جوانان با انگیزه و رغبت بیشتری، وارد خدمت سربازی شود و هرگز آن را یک اجبار و تحمیل یا مانع ترقی و پیشرفت خود، تلقی نکند و درپی اقدامات و حوادث خطرآفرین و رفتارهای ناسالم به قصد آسیب به خود یا دیگران نباشد. 

پیشنهادات کاربردی
در راستای نتایج پژوهش پیشنهاد می‌شود برای پیشگیری از خودکشی در سربازان، مؤلفه‌های اجتماعی و شرایط عاطفی خانوادگی سربازان مورد غربالگری قرار گیرد و عوامل سازمانی مؤثر بر خودکشی نیز شناسایی شود تا با مدیریت آسیب‌های سازمانی و در نظر گرفتن شرایط خانوادگی، اقتصادی و اجتماعی و ویژگی‌های جمعیت‌شناختی سربازان از آسیب خودکشی و اسیب‌های مرتبط مانند خودزنی و فرار از خدمت جلوگیری کرد. 

ملاحظات اخلاقی

پیروی از اصول اخلاق پژوهش
برای رعایت ملاحظات اخلاقی، در ابتدای پژوهش با توضیح صادقانه اهداف طرح، رضایت آگاهانه افراد برای شرکت در پژوهش جلب شد رازداری و محرمانه ماندن اطلاعات از جانب پژوهشگران کاملاً حفظ شده است. همچنین طرح مذکور در کمیته اخلاق معاونت بهداشت، امداد و درمان فرماندهی انتظامی جمهوری اسلامی ایران-دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شهید بهشتی با کد IR. SBMU. TEB. POLICE. 1402. 012 تصویب شده است. 

حامی مالی
این پژوهش با حمایت مالی پژوهشکده طب انتظامی معاونت بهداشت، امداد و درمان فراجا انجام شده است. 

مشارکت نویسندگان
تمام نویسندگان در نگارش مقاله مشارکت داشتند. 

تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان این مقاله تعارض و منافع ندارد. 

تشکر و قدردانی
نویسندگان از مرکز تحقیقات ترومای پلیس معاونت بهداشتی، امداد و درمان ناجا به‌دلیل حمایت مالی و همکاری همه شرکت کنندگان در این پژوهش تشکر می‌کنند.



 

1. Aghapur I, Mesri M. [The study of the effect of sociocultural factors on the quality of life in a group of soldiers: Based on Quranic teachings (Persian)]. Journal of Quran and Medicine. 2017; 2(3):19-24. [Link]  
2. Shareh H, Robati Z. [Effect of acceptance and commitment group therapy on cognitive flexibility, suicidal ideation, depression, and hopelessness in conscripts (Persian)]. Iranian Journal of Psychiatry and Clinical Psychology. 2022; 27(4):412-27.   [DOI:10.32598/ijpcp.27.2.225.12]
3. World Health Organization. World Health Organization model list of essential medicines. Geneva: World Health Organization; 2021. [Link]
4. Smolenski DJ, Reger MA, Bush NE, Skopp NA, Zhang Y, Campise RL. Department of Defense suicide event report calendar year 2013 annual report. Joint Base Lewis-McChord, WA: National Center for Telehealth and Technology; 2014. [Link]
5. Amiri S, Bassami M. [Investigating the attitude of army personnel towards the causes of soldiers' suicide (Case study of the Western Camp) (Persian)]. Iranian Journal of Forensic Medicine. 2022; 28(1):35-42. [Link]  
6. Rostami M, Azad E, Rahmati F. [Effectiveness of brief cognitive-behavioral therapy on reducing suicide ideation in soldiers (Persian)]. Journal of Military Medicine. 2022; 23(6):499-507. [Link]
7. Nock MK, Borges G, Bromet EJ, Cha CB, Kessler RC, Lee S. Suicide and suicidal behavior. Epidemiologic Reviews. 2008; 30(1):133-54. [DOI:10.1093/epirev/mxn002] [PMID]
8. Kiani Chelmari A, Rashid S, Ramezani S. [Validity of the Integrated Motivational-Volitional model of suicidal behavior in Students: Structural model (Persian)]. Iranian Journal of Psychiatry and Clinical Psychology. 2019; 25(2):194-209. [DOI:10.32598/ijpcp.25.2.194]
9. Hashemi SS, Ahmadi H. [The effect of commanders’ leadership abilities on reducing desertion, aggression and depression among IRI police soldiers (Persian)]. Journal of Research Police Science. 2021; 22(4):115-44. [Link]
10. Farhi Bozanjani B, Hasan Beigi M, Hoshangi M. [Studying the behavioral problems of the duty staff of a military unit (Persian)]. Journal of Human Resource Management Research. 2008; 1(3):101-25. [Link]
11. Stack S. Contributing factors to suicide: Political, social, cultural and economic. Preventive Medicine. 2021; 152(Pt 1):106498.[DOI:10.1016/j.ypmed.2021.106498] [PMID]
12. Musa Argungu Z, Olalekan Oladele T, Hassan Hassan M. [Socioeconomic factors as determinants of suicidal behaviors among adults in Nigeria (Persian)]. Iranian Journal of Psychiatry and Clinical Psychology. 2021; 27(2):264-75. [DOI:10.32598/ijpcp.27.2.3535.1]
13. Nosratabadi M, Dabbaghi P. [Evaluation of suicidal thoughts based on substance abuse and social support in soldiers (Persian)]. EBNESINA. 2014; 16(3):4-11. [Link]
14. Bagley SC, Munjas B, Shekelle P. A systematic review of suicide prevention programs for military or veterans. Suicide & Life-Threatening Behavior. 2010; 40(3):257-65. [DOI:10.1521/suli.2010.40.3.257] [PMID]
15. Nock MK, Deming CA, Fullerton CS, Gilman SE, Goldenberg M, Kessler RC, et al. Suicide among soldiers: A review of psychosocial risk and protective factors. Psychiatry. 2013; 76(2):97-125.   [PMID]
16. Arendt F, Mestas M. Suicide among soldiers and social contagion effects: An interrupted time-series analysis. Social Science & Medicine. 2023; 320:115747.  [DOI:10.1016/j.socscimed.2023.115747] [PMID]
17. Nosratabadi M, Halvaiepour Z. [Explaining suicide ideation based on drug abuse and depression in soldiers of Aja University of Medical Science (Persian)]. Journal of Military Medicine. 2016; 17(4):249-55. [Link]
18. Blevins KR, Johnson Listwan S, Cullen FT,  Lero Jonson C.“A general strain theory of prison violence and misconduct: An integrated model of inmate behavior”. Journal of Contemporary Criminal Justice. 2010; 26(2):148-66. [DOI:10.1177/1043986209359369]
19. Esmaeili F, Tahmsebi S, Mohammadi Arya A, Soltani PR. [The Relationship between parenting styles and moral development of preschool children mediated by children’s attachment (Persian)]. Archives of Rehabilitation. 2021; 22(3):362-77. [Link]
20. Levi-Belz Y, Ben-Yehuda A, Zerach G. Suicide risk among combatants: The longitudinal contributions of pre-enlistment characteristics, pre-deployment personality factors and moral injury. Journal of Affective Disorders. 2023; 324:624-31. [DOI:10.1016/j.jad.2022.12.160] [PMID]
21. Emad Y, Hadianfard H. [Forecasting suicide based on sexuality, marital status, coping strategies, religious orientation, and depression rate (Persian)]. Iranian Journal of Psychiatry and Clinical Psychology. 2019; 25(2):178-93. [DOI:10.32598/ijpcp.25.2.178]
22. Hawkins KA, Hames JL, Ribeiro JD, Silva C, Joiner TE, Cougle JR. An examination of the relationship between anger and suicide risk through the lens of the interpersonal theory of suicide. Journal of Psychiatric Research. 2014; 50:59-65. [DOI:10.1016/j.jpsychires.2013.12.005] [PMID]
23. Joiner TE, Van Orden KA, Witte TK, Selby EA, Ribeiro JD, Lewis R, et al. Main predictions of the interpersonal-psychological theory of suicidal behavior: Empirical tests in two samples of young adults. Journal of Abnormal Psychology.2009; 118(3):634-46. [DOI:10.1037/a0016500] [PMID]
24. Alizadeh Birjandi Z, Janbozorgi M, Rasoolzadeh Tabatabaee SK, Fathi Ashtiani A. [The factor structure, reliability, and validity of the Persian Version of the Suicidal Desire Scale Based on Interpersonal Suicide Theory (IPTS) in Iranian Students (Persian)]. Research in Clinical Psychology and Counseling. 2021; 11(1):101-14. [DOI:10.22067/TPCCP.2021.36567.0]
25. Kiani Chalmari A, Safdarian Z, Jafari Banafshedaragh A, Ahmadbookani S. [Three-Step structural assessment of suicide (hopelessness, ache, depression, interpersonal needs, acquired capability for suicide, and suicide attempt) in students (Persian)]. Journal of Counseling Research. 2021; 19(76):92-117.  [DOI:10.29252/jcr.19.76.92]
26. Van Orden KA, Cukrowicz KC, Witte TK, Joiner TE. Thwarted belongingness and perceived burdensomeness: Construct validity and psychometric properties of the Interpersonal Needs Questionnaire. Psychological Assessment. 2012; 24(1):197-215.[DOI:10.1037/a0025358] [PMID]
27. Khaltabari J, Soheylipour F. [Examining the relation of emotional environment in family and creativity of schoolgirls in five-grade elementary schools in Isfahan City (Persian)]. Innovation & Creativity in Human Science. 2017; 7(2):167-88. [Link]
28. Harmon SC, Hoyt TV, Jones MD, Etherage JR, Okiishi JC.  Postdeployment mental health screening: An application of the Soldier Adaptation Model. Military Medicine. 2012; 177(4), 366-73. [DOI:10.7205/MILMED-D-11-00343] [PMID]
29. Mahdavi Kia D, Zarei A. [The relationship between personality traits of military commanders and violations of soldiers (Persian)]. Journal of Military Medicine. 2019; 21(3 ):272-81. [Link]
30. Hashemi S, Ahmadi H. [A model for commanders’ communication skills in effective interaction with duty soldiers (Persian)]. Police Management Studies Quarterly. 2022; 17(1 ):39-69. [Link]
31. Eskandari K, Ghassabi Khoushe Mehr N. [An investigation of the effective factors enhancing the interactional skills of commanders with soldiers affiliated to the military training centers of the ground force of Iranian Army (Persian)]. A Research Quarterly in Military Management. 2015; 15(57 ):1-22. [Link]
32. Xu Y, Su S, Jiang Z, Guo S, Lu Q, Liu L, et al. Prevalence and risk factors of mental health symptoms and suicidal behavior among university students in Wuhan, China during the COVID-19 pandemic. Frontiers in Psychiatry.  2021; 12:695017. [DOI:10.3389/fpsyt.2021.695017] [PMID]
33. Saadati M. [Social explanation of risky driving based on social capital structure (Persian)]. Social Psychology Research. 2020; 10(38):21-40. [DOI:10.22034/spr.2020.114687]
34. Kamalvand H, Karimi R, Vosoughi  A. [Investigating the factors affecting soldiers’ escape from military service, a case study of the Mehrabad Air Base. (Persian)]. Military Science and Tactics. 2017; 12(36):105-21. [Link]
35. Siahkhani Noushabadi S, Arani Sh, Naderian F, Bahadran A, Namjoo F. [Predicting suicide ideation and psychological helplessness based on domestic violence in women (Persian)]. Journal of Assessment and Research in Counseling and Psychology. 2021; 3(2):60-71. [Link]
36. Qian J, Zeritis S, Larsen M, Torok M. The application of spatial analysis to understanding the association between area-level socio-economic factors and suicide: A systematic review. Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology. 2023; 58:843–59. [Link]
37. Anisi J, Fathi-Ashtiani A, Soltani Nejad A, Amiri M. [Prevalence of suicidal ideation in soldiers and its associated factors (Persian)]. Journal of Military Medicine. 2022; 8(2):113-8. [Link]
38. Menati R, Niazi M, Toosang MA, Kassani A. [Assessment of some social factors related to suicidal behaviors in Ilam, Iran, during 2018 (Persian)]. Journal of Ilam University of Medical Sciences. 2020; 28(1):89-99. [DOI:10.29252/sjimu.28.1.89]