طبق تعریف بومی معنویت عبارت است از: «بُعد والای وجودی انسان که در وجود همه انسان‌ها به ودیعه نهاده شده تا راه رسیدن به کمال را طی کنند که همان قرب به الله است» [1]. بر اساس این تعریف همه انسان‌ها، چه بیمار و چه غیربیمار، نیازمند ارتقای این بُعد وجودی خود هستند. ازجمله آن‌ها بیماران دردمند حوزه روان هستند که معنویت می‌تواند پشتوانه‌ای برای معنابخشیدن به رنج‌ها و سازگارشدن با بحران‌ها باشد [3 ،2].
مدت‌هاست که در زمینه بُعد معنوی سلامت بحث‌هایی مطرح شده و مطالعات زیادی در این زمینه انجام گرفته و مقالات زیادی نیز به چاپ رسیده است [4]. ایران یکی از شش کشور مطرح در زمینه چاپ مقالات مرتبط با معنویت و سلامت در دنیاست [5]. حال این سؤال‌ها مطرح می‌شود که با وجود این مطالعات، در ارائه خدمات سلامت به‌خصوص در خدمات سلامت روان که بسیار ضروری است، از این مفهوم انعکاسی دیده می‌شود یا خیر؛ خدمات سلامت روان که به مراجعان داده می‌شود تا چه حد از میزان سلامت معنوی آن‌ها متأثر است؛ آیا مانند هر مشکل دیگری که به طور معمول شرح‌حال گرفته می‌شود، شرح‌حال معنوی هم گرفته می‌شود؛ برای معنویت درمانی و مداخلات معنوی چند برنامه بومی و راهنمای درمانی وجود دارد.
بررسی و آسیب‌شناسی عوامل مؤثر در پیاده‌نشدن معنویت در نظام سلامت نشان می‌دهد حلقه گم‌شده، آموزش در این زمینه است [6]. تا زمانی که ارائه‌دهنده خدمت اهمیت این موضوع را نداند، با وجود چالش‌های فراوان موجود بر سر راه ارائه خدمت، به دنبال کار اضافه نخواهد رفت و زمانی که به اهمیت آن پی ببرد، سؤال‌هایی برایش به وجود می‌آید؛ ازجمله اینکه این خدمت چگونه، با چه روشی و برای چه بیمارانی باید ارائه شود؟
اولین قدم برای ارائه خدمت معنوی، شرح‌حال معنوی است [7]. این ارزیابی گاهی در حد مداخله قدرتمند برای بیمار عمل می‌کند [8] و نیاز به اقدام بیشتری نیست. مرحله بعد، اعمال مداخله است. ارائه‌دهندگان خدمت با آموزش‌های مرتبط، توانایی انجام این خدمت را خواهند داشت. برخی از بیماران نیاز به بررسی‌های عمیق‌تر معنوی دارند و جزو خدمات تخصصی معنوی محسوب می‌شوند که با ارجاع آنان به متخصصان، این امر صورت می‌پذیرد [9].
اگرچه هنوز برخی از زمینه‌های ادغام معنویت در خدمات سلامت روان مانند وجود راهنماهای بومی درمان‌های معنوی در گروه‌های مختلف بیماران فراهم نیست، ولی با شرح مختصری که از مراحل ارائه خدمت معنوی ارائه شد واضح است که برخی از آن‌ها با تمرکز بر آموزش در زمینه معنویت و سلامت قابل دستیابی است.
 

References
[1]Memaryan N, Rassouli M, Mehrabi M. Spirituality concept by health professionals in Iran: A qualitative study. Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine. 2016; 2016:1–9. doi: 10.1155/2016/8913870

[2]Naghavi A. [Qualitative study of spirituality and resilience from the perspective of Iranian immigrant women in Melbourne (Australia) (Persian)]. Iranian Journal of Psychiatry and Clinical Psychology. 2016; 21(4):281-96.

[3]Azarnik S, Seddigh R, Keshavarz-Akhlaghi AA, Memaryan N. [Educational resources of psychiatry residency about spirituality in Iran: A qualitative study (Persian)]. Iranian Journal of Psychiatry and Clinical Psychology. 2015; 21(2):175-86.

[4]Jafari N, Loghmani A, Puchalski CM. Spirituality and health care in Iran: Time to reconsider. Journal of Religion and Health. 2014; 53(6):1918–22. doi: 10.1007/s10943-014-9887-2

[5]Lucchetti G, Lucchetti ALG. Spirituality, religion, and health: Over the last 15 years of field research (1999–2013). The International Journal of Psychiatry in Medicine. 2014; 48(3):199–215. doi: 10.2190/pm.48.3.e

[6]Memaryan N, Rassouli M, Nahardani SZ, Amiri P. Integration of spirituality in medical education in Iran: A qualitative exploration of requirements. Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine. 2015; 2015:1–7. doi: 10.1155/2015/793085

[7]Memaryan N, Doust Ali Vand H, Mehrabi M, Rasouli M, Ghaem panah Z. [How to take spiritual history? (Persian)]. Journal of Medical Figh. 2013; 5(15-16):135-54.

[8]D'Souza R. The importance of spirituality in medicine and its application to clinical practice. Medical Journal of Australia. 2007; 186(10):57.

[9]Memaryan N, Jolfaei AG, Ghaempanah Z, Shirvani A, Vand HD, Ghahari S, et al. Spiritual care for cancer  patients in Iran. Asian Pacific Journal of Cancer Prevention. 2016; 17(9):4289-94. PMID: 27797232