دوره 25، شماره 4 - ( زمستان 1398 )                   جلد 25 شماره 4 صفحات 395-384 | برگشت به فهرست نسخه ها

XML English Abstract Print

Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Rajabi G, Abbasi G. The Effectiveness of Premarital Counseling Based on a Relationship Education Program on the Idealistic Expectations of Single Young Adults. IJPCP 2020; 25 (4) :384-395
URL: http://ijpcp.iums.ac.ir/article-1-2284-fa.html
رجبی غلامرضا، عباسی قدرت‌اله. اثربخشی آموزش قبل از ازدواج به شیوه برنامه آموزش ارتباط بر کاهش انتظارات ایده‌آل‌گرایانه ­جوانان مجرد. مجله روانپزشكي و روانشناسي باليني ايران. 1398; 25 (4) :384-395

URL: http://ijpcp.iums.ac.ir/article-1-2284-fa.html

اثربخشی آموزش قبل از ازدواج به شیوه برنامه آموزش ارتباط بر کاهش انتظارات ایده‌آل‌گرایانه ­جوانان مجرد
غلامرضا رجبی 1، قدرت‌اله عباسی2
1- گروه مشاوره، علوم تربیتی و روان‎شناسی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، خوزستان، ایران. ، Rajabireza@scu.ac.ir
2- گروه روان‌شناسی، دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی، واحد ساری، دانشگاه آزاد ساری، مازندران، ایران.
واژه‌های کلیدی: آموزش قبل از ازدواج، برنامه آموزش ارتباط، انتظارات ایده‌­آل­‌گرایانه
متن کامل [PDF 5236 kb]   (3903 دریافت)     |   چکیده (HTML)  (5561 مشاهده)
متن کامل:   (5064 مشاهده)
مقدمه
امروزه انتظارات یک موضوع فوق‌العاده مهم برای تحقیقات در زمینه ازدواج است. همسران با انتظاراتی وارد ازدواج می‌شوند که این انتظارات از تعامل بین افراد و تعدادی از عوامل مثل خانواده مبدأ، باورهای جامعه، سنت و عواملی مانند آن حاصل می‌شود. همان‌گونه که افراد برای شکل‌دادن یک رابطه با یکدیگر ملاقات می‌کنند آگاهانه یا ناآگاهانه در مورد انتظاراتشان برای ساخت یک داستان یکپارچه و منسجم گفت‌وگو می‌کنند [1].
تحقیقات نشان داده‌اند که یکی از خطرناک‌ترین عواملی که رضایت زناشویی و پایداری آن را نابود می‌کند این است که افراد با انتظارات و عقاید غیرمنطقی، ایده‌آل‌گرایانه و عاشقانه وارد ازدواج می‌شوند [3 ،2]. هرچند متخصصان تشخیص داده‌­اند که انتظارات تنها علت زیربنایی طلاق نیست، اما اکنون پیشنهاد شده است که یکی از مهم‌ترین عوامل تضعیف‌کننده رضایت زناشویی و طول عمر این است که افراد با انتظارات غیرواقع‌گرایانه، ایده‌آل‌گرایانه و ایده­‌های عاشقانه در مورد ازدواج، وارد زندگی زناشویی می‌شوند [4].
مفاهیم متعددی مترادف با انتظار از ازدواج در نظر گرفته شده که شامل انتظارات زناشویی، استاندارهای ایده­‌آل و ایده‌‌آل‌های زناشویی است [5]. اکثر پژوهش­گران انتظار از ازدواج را به عنوان یک فرایند منطقی و شناختی مفهوم‌سازی می‌کنند [6]. آزوپاردی معتقد است که انتظارات زناشویی به عنوان احساسات، مفاهیم، آرمان‌ها یا ایده­‌آل­‌ها، توهمات، تمایلات، امیدها و رؤیاهای آگاهانه و ناآگاهانه‌ای است که یک شخص در مورد ازدواج دارد [1].
انتظارات به عنوان تصاویری از ازدواج تعریف می‌شود که زن و شوهر برای خود در چارچوب رابطه ایجاد می­‌کنند [7]. به ‌طورکلی، اصطلاح انتظارات زناشویی به این مفهوم اشاره دارد که چطور افراد ازدواج­شان را شاد یا ناشاد پیش‌بینی می‌کنند و اینکه چقدر احتمال می‌دهند که طلاق بگیرند.
افرادی که ازدواج­شان را با یک تصویر ایده‌­آل­‌گرای افراطی از شریک و رابطه‌شان شروع می‌کنند بیشتر مستعد تجربه سرخوردگی حاد نسبت به افرادی هستند که ازدواج­شان را با ایده‌آل‌گرایی و آرمان‌گرایی کمتر شروع می‌کنند. روابط این افراد با یک فرسایش تضعیف‌کننده، نادیده‌گرفتن مشکل و سطحی نگریستن به آن شروع می‌شود و زوجین را به سوی سرخوردگی و به طور بالقوه طلاق سوق می‌دهد [8]. تغییر از ایده‌آل‌گرایی به تجربه واقعی اغلب غم‌انگیز است [9].
آرمان‌گرایی در مورد ازدواج ممکن است در رشد انتظارات غیرواقعی از ازدواج مؤثر باشد. انتظارات بالا و آرمانی که افراد وارد ازدواج می‌کنند، یکی از علت‌‌‌های میزان بالای طلاق است. وقتی این انتظارات زناشویی آرمانی برآورده نشود، احتمالاً نارضایتی زناشویی و متعاقب آن طلاق اتفاق می‌افتد [10]. همچنین، افرادی که انتظارات زناشویی بالا و آرمان‌گرایانه دارند رضایت زناشویی پایینی را نیز تجربه می‌کنند [13-11].
به هر حال، پیشگیری بسیار مؤثرتر از تلاش برای اصلاح مشکلات در زمان شروع زندگی است. بر همین اساس، مرور ادبیات مشاوره قبل از ازدواج نشان می‌دهد که یکی از شیوه­‌های تغییر یا کاهش انتظارات و باورهای غیر‌منطقی در مورد ازدواج، برنامه‌های آموزش قبل از ازدواج است [15 ،14]. آموزش قبل از ازدواج یک ابزار پیشگیری مهم برای خانواده‌ها و افراد جهت اجتناب از هزینه‌‌های طلاق است [17 ،16]. امروزه آموزش قبل ازدواج به عنوان یک جنبش مد نظر قرار گرفته است که هدفش تقویت ازدواج به عنوان یک نهاد بنیادی در جامعه است [18].
مرکز ملی تحقیقات ازدواج سالم بیان می‌کند که آمادگی قبل از ازدواج می­‌تواند راهبرد مؤثری در کاهش طلاق و حمایت از ازدواج سالم باشد. عدم آمادگی افراد برای ازدواج و انتظارات اشتباه عواملی هستند که می‌­بایستی در آموزش قبل از ازدواج شناسایی شوند؛ چراکه آمادگی کافی قبل از ازدواج به ­طور مثبت نه‌تنها روی ازدواج، بلکه روی انسان و نسل‌های آینده نیز مؤثر است [19]. پژوهش‌ها نشان می‌دهد که آموزش قبل از ازدواج باعث بهبود و افزایش انتظارات واقع‌گرایانه و کاهش انتظارات بدبینانه [11]، کاهش انتظارات ایده‌آل‌گرایانه [3]، رشد فردی دختران مجرد [20]، بهبود مهارت‌‌های اجتماعی و خودکارآمدی دختران در آستانه ازدواج [21] شده است.
یکی از برنامه‌هایی که در زمینه آموزش قبل از ازدواج استفاده می‌شود، برنامه آموزش ارتباط است. پژوهش­گران خانواده و ازدواج اهمیت آموزش ارتباط را برای جوانان تشخیص داده و برنامه‌های آموزش ارتباط را با هدف قرار‌دادن باورهایی در مورد ارتباط صمیمی و ازدواج به کار گرفته‌اند [23 ،22 ،17].
هدف برنامه‌های آموزش ارتباط، افراد جوان هستند که ممکن است درگیر یک رابطه صمیمی باشند. این برنامه‌ها می‌توانند نقش مهمی در رشد انتظارات واقعی از روابط داشته باشند و نگرش سالم نسبت به ازدواج و افزایش خوش‌‌بینی به روابط و مهارت‌های ارتباطی سالم را در افراد جوان ترویج دهند. به‌ویژه در افرادی که به دلیل تجربه شخصی یا طلاق والدین، ممکن است نگرش منفی نسبت به ازدواج داشته باشند [24].
آموزش ارتباط در شکل‌های مختلفی برای رده‌های سنی مثل دانش‌­آموزان، سربازان، دانشجویان و جوانان در شرف ازدواج برای رشد مهارت‌های مورد نیاز آن‌ها برای برقراری ارتباط سالم با دیگران طراحی شده است که می‌­تواند در محیط کلاسی همانند بخشی از سمینار در کارگاه‌های هفته‌­ای یا به صورت انفرادی آموزش داده شود [25]. مطالعات نشان داده که آموزش ارتباط باعث می‌شود تا افراد کمتر طلاق را بپذیرند و دانش­شان را در مورد ازدواج افزایش دهند. این آموزش‌ها می‌­تواند روی برخی از باورهای ارتباطی افراد مؤثر باشد [26]. تحقیقات مختلف نشان داده است که آموزش ارتباط قبل از ازدواج شیوه مؤثری برای تغییر انتظارات و باورهای افراد نسبت به ازدواج است. این مطالعات نشان دادند که این برنامه آموزشی بر باورهای ارتباطی دانش­جویان مجرد مؤثر بوده [27] و تأثیر مثبتی بر روی نگرش، دانش و رفتار افراد نسبت به ازدواج دارد [28]. همچنین، شرکت‌‌کنندگان در آموزش ارتباط، خوش‌‌بینی بیشتری نسبت به ارتباط و نگرش واقع‌بینانه‌تری نسبت به ازدواج کسب کردند [29 ،25 ،23].
در این پژوهش، به دلیل فقدان برنامه آموزشی مناسب برای افراد مجرد و به این دلیل که اکثر برنامه‌های آموزشی خارجی موجود، در برخی از مؤلفه‌ها متناسب با فرهنگ ایرانی و اسلامی نیستند، از برنامه محقق‌ساخته آموزش ارتباط [27] استفاده شد. این برنامه آموزشی مدلی را ارائه می‌کند که سعی دارد شرایط ازدواج موفق را بر اساس پنج مؤلفه خودشناسی، درک آشنایی و عشق، درک و اهمیت ازدواج سالم، درک تفاوت‌های جنسی و درک ارتباط صمیمی مؤثر در 9 جلسه فراهم کند (جدول شماره 1). محتوای این برنامه آموزشی بر اساس اصول زیر طراحی شده است [27]:


1. علم پیشگیری: علم پیشگیری به‌ طور خاص به دنبال شناسایی و بررسی عوامل محافظت‌کننده و عوامل خطر است. در طراحی این برنامه تمرکز بر افزایش عوامل محافظت‌کننده و کاهش عوامل خطر در ازدواج بود. 2. تحقیقات سالانه: پژوهش‌ها در زمینه عشق، آشنایی، انتخاب همسر و رضایت زناشویی نشان داده که عوامل مختلفی مانند ویژگی‌های شخصیتی، خودشناسی، افسانه‌های عشق، باورهای انتخاب همسر، تفاوت‌های جنسی، مدیریت حل تعارض و مهارت‌های ارتباطی پیش‌بین­ی‌کننده ازدواج موفق هستند. در تهیه محتوای این برنامه تلاش شد  این عوامل گنجانده شوند. 3. نظریه‌های مرتبط با ازدواج: در طراحی این برنامه از نظریه مدل پنج عامل بزرگ شخصیتی، نظریه روان‌کاوی، نظریه انتخاب، نظریه شناختی ـ رفتاری، نظریه نقش‌های جنسی و نظریه خانواده‌درمانی استفاده شد. 4. برنامه‌های آموزش قبل از ازدواج: برنامه‌های کاربردی و معتبری در خارج از کشور تهیه شده‌اند که به دلیل مسائل فرهنگی نمی‌توان آن را به شکل کامل در داخل کشور اجرا کرد. برای نمونه در تهیه محتوای برنامه آموزش ارتباط از مؤلفه‌ها و تکالیف برنامه آموزش عشق و ارتباط هوشمندانه [30]، مثل جلسه باورها و رفتارهای آگاهانه آشنایی، و همین‌طور تکالیف و اهداف برنامه آموزش ارتباط صمیمی [29] استفاده شد.
در مورد اعتبار و روایی این برنامه آموزشی باید گفت رجبی و همکاران پس از تهیه محتوای برنامه بر اساس اصول چهارگانه ذکرشده، ابتدا پیش‌نویس این برنامه را به ‌صورت پیشنهادی تهیه کردند و سپس آن را به وسیله متخصصین حوزه‌های روان‌شناسی و مشاوره با در نظر داشتن معیارهایی مانند اعتبار علمی، قابلیت اجرا، مفیدبودن و مسائل و بافت فرهنگی مورد بازبینی قرار دادند [27]. بنابراین با توجه به اینکه قبل از ازدواج زمانی سودمند برای تغییر انتظارات زناشویی است تا ازدواج به نارضایتی و درنهایت به جدایی، طلاق عاطفی و تصمیم طلاق منجر نشود، آموزش قبل از ازدواج به عنوان یک رویکرد پیشگیرانه می‌تواند بسیاری از نگرش‌ها و الگوهای رفتاری جوانان و نوجوانان را تغییر دهد و منجر به ارتقای توانمندی­‌های فردی افراد مجرد در انتخاب همسر و تشکیل خانواده موفق شود؛ بنابراین، هدف این پژوهش این بود که آموزش قبل از ازدواج به شیوه برنامه ارتباط، منجر به کاهش انتظارات ایده‌آل‌گرایانه جوانان مجرد ‌شود.
روش
پژوهش حاضر یک پژوهش نیمه‌آزمایشی از نوع پیش‌آزمون، پس‌آزمون و پی­گیری بسط‌یافته با گروه کنترل بود. 32 جوان مجرد شهر اهواز به روش نمونه‌گیری داوطلبانه انتخاب شدند. برای انتخاب نمونه، در مرحله اول، فراخوان برگزاری کلاس‌های ازدواج هوشمندانه در میان جوانان در مناطق پرازدحام مختلف شهر اهواز منتشر شد. در مرحله دوم، از میان کلیه افراد مجردی که در این فراخوان ثبت نام کردند 32 جوان مجرد که نمره آن‌ها در بُعد انتظارات ایده‌آل‌گرایانه مقیاس انتظارات زناشویی، یک انحراف معیار بالاتر از میانگین بود انتخاب شدند معیارهای ورود به پژوهش عبارت بودند از سن 18 تا 25 سال، نداشتن سابقه نامزدی و عقد دائم، عدم سابقه شرکت در کارگاه‌ها یا کلاس­‌های آموزش قبل از ازدواج، تحصیلات دیپلم به بالا، نداشتن سابقه اختلال­‌های روانی (از طریق مصاحبه بالینی در یک ماه اخیر بر اساس 5-DSM) و تمایل به شرکت در کارگاه از طریق مصاحبه اولیه. از نمونه‌ها رضایت کتبی گرفته و کلیه موازین اخلاق پژوهش رعایت شد. از 32 شرکت‌کننده 16 نفر به صورت تصادفی به گروه آزمایش و 16 نفر به صورت تصادفی به گروه کنترل، یک در میان، گمارش شدند. کلیه جلسات آموزش ارتباط در بازه زمانی ماه­­‌های مهر تا بهمن 1397 در مرکز مشاوره روان‌آسا وابسته به سازمان نظام روان‌شناسی و مشاوره ایران در شهر اهواز برگزار شد. باید خاطر نشان کرد که کلیه جلسات آموزشی توسط نویسندگان مقاله برگزار شد.
در آغاز به مدت یک ساعت هدف این نوع آموزش و شرکت در این جلسات به تفضیل برای شرکت کننده‌‌هایی که داوطلب و مایل به شرکت در کارگاه بودند توضیح داده شد، سپس شرکت‌کننده‌ها به صورت تصادفی، یک در میان، به گروه‌های آزمایش و کنترل تقسیم شدند. ابتدا پیش‌آزمون از هر دو گروه به عمل آمد، بعد از آن برنامه آموزش ارتباط در 9 جلسه 90دقیقه‌ای یک‌بار در هفته برای گروه آزمایش اجرا شد و گروه کنترل فقط در یک جلسه آموزش پیش از ازدواج شرکت کردند. در آخرین روز جلسه آموزشی، از گروه آزمایش پس‌آزمون به عمل آمد و پس‌آزمون گروه کنترل یک روز بعد از گروه آزمایش در مرکز مشاوره روان‌آسا انجام گرفت. پس از 60 روز از پایان دوره آموزشی، از شرکت کننده‌‌های گروه‌های آزمایش و کنترل در بُعد انتظارت زناشویی ایده‌آل‌گرایانه آزمون پیگیری به عمل آمد. به منظور رعایت اصول اخلاقی پژوهش، بعد از اتمام پژوهش و عمل پیگیری، از افراد گروه کنترل دعوت شد تا در یک کارگاه یک روزه آموزش ازدواج به شیوه برنامه آموزش ارتباط شرکت کنند.
برای اندازه‌گیری انتظارات زناشویی از مقیاس انتظارات زناشویی جونز و نلسون که در سال 1996 با هدف بررسی انتظارات زناشویی افراد مجرد طراحی ‌شده، استفاده شد که ماده‌های آن انتظار از عوامل اصلی ازدواج مثل سازگاری، برابری یا عدالت و صمیمیت را مورد سنجش قرار می‌دهند [31]. این مقیاس افراد مجرد را در سه بعد واقع‌بینانه، ایده‌آل‌گرایانه و بدبینانه طبقه‌بندی می‌کند، و 40 ماده دارد که ماده‌ها در یک طیف لیکرتی پنج‌رتبه‌ای (کاملاً مخالفم=1 تا کاملاً موافقم=5) قرار دارند. در این پژوهش، برای اندازه‌گیری انتظارات زناشویی فقط از بعد مقیاس 14ماده‌­ای انتظارات ایده‌آل‌گرایانه استفاده شد.
ضریب پایایی آلفای کرونباخ این مقیاس ۰/۸۰ [31] و ۰/۷۹ [12] و ضریب هم­بستگی معنی‌دار بین مقیاس‌های رمانتیک‌‌گرایی، نگرش نسبت به عشق با مقیاس انتظارات زناشویی [31] به دست ‌آمده است. نیل‌فروشان و همکاران در مطالعه‌­ای نشان دادند که مقیاس انتظارات زناشویی شامل سه عامل انتظار واقع‌گرایانه، انتظار ایده‌آل‌گرایانه و انتظار بدبینانه است و تحلیل عاملی تأییدی این فرضیه سه‌عاملی را نیز تأیید کرد. آن‌ها ضرایب پایایی آلفای کرونباخ این عامل را در نمونه‌های پسران، ۰/۸۳؛ دختران، ۰/۸۲ و در کل نمونه، ۰/۸۳  گزارش کردند [32]. در این پژوهش، ضریب پایایی آلفای کرونباخ مقیاس انتظارات زناشویی 0/79 و ضریب روایی همزمان این خرده‌مقیاس با مقیاس پنج‌ماده‌­ای انتظارات زناشویی ایده‌­آل سجرین و نابی [2] 0/51 (0/001>P) به دست آمد.
تحلیل داده‌ها با استفاده از روش‌های آمار توصیفی مانند میانگین و انحراف معیار و آمار استنباطی، مانند تحلیل واریانس با اندازه‌گیری‌‌‌های مکرر بر اساس رعایت مفروضه‌های آن و از طریق نسخه 22 نرم‌افزار آماری SPSS صورت گرفت.
یافته‌ها
در این بخش، نتایج تحلیل داده‌ها جهت بررسی اثربخشی برنامه آموزش ارتباط بر انتظارات ایده­‌آل‌گرایانه جوانان مجرد ارائه شده است. در ادامه ویژگی‌های جمعیت‌شناختی و نتایج تحلیل واریانس با اندازه‌­گیری­‌های مکرر و مفروضه‌های آن ذکر شده‌اند.
بررسی شاخص‌‌‌های جمعیت‌شناختی نشان داد که میانگین و انحراف سن کل شرکت‌کنندگان 24/44 و 3/29 با دامنه سنی 18 تا 25 سال بود. 11 نفر از شرکت‌کنندگان مرد (34/4 درصد) و 21 نفر زن (65/5 درصد) بودند. 6 نفر (81/8 درصد) از شرکت‌کنندگان دارای مدرک دیپلم، 15 نفر (34/4 درصد) از شرکت‌کنندگان فوق دیپلم و 11 نفر (34/4 درصد) دارای مدرک لیسانس و بالاتر بودند.
همان­‌طور که در جدول شماره 2 ملاحظه می‎شود، میانگین نمره‌ انتظارت زناشویی ایده‌آل‌گرایانه گروه آزمایش نسبت به گروه کنترل از پیش‌آزمون به پس‌آزمون و پیگیری کاهش‌یافته است. نمرات آزمون نرمال‌بودن کولموکروف اسمیرنوف در سه مرحله پیش‌آزمون (0/13=‌P=0/156 ، z)، پس‌آزمون (0/09=‌P=0/20 ، z)، و پیگیری    (0/07=‌P=0/200، z)، در متغیر بُعد انتظارات ایده‌‌آل‌گرایانه همگی نشان‌دادند که دامنه نمره‌ها در محدوده نرمال قرار دارند. آزمون همگنی واریانس‌های لون یکی از مفروضه‌های زیربنایی تحلیل واریانس با اندازه‌های مکرر، نشان داد که این مفروضه در سه مرحله (پیش‌آزمون: (1/31=‌P=0/261 ، F ;  پس‌آزمون: 1/47=‌P=0/235، F و پیگیری: ‌ (0/05=‌P=0/235، F)، حاکی از برابری واریانس‌های دو گروه آزمایش و کنترل در بعُد انتظارت زناشویی ایده‌آل‌گرایانه است و مفروضه دوم، همسانی ماتریس کوواریانس میان گروه‌ها، یعنی آزمون موشلی بیانگر همگونی ماتریس کوواریانس متغیر وابسته در میان گروه‌ها (3/01=‌P=0/222 ، X2)،است و در نتیجه برای تحلیل این متغیر وابسته از آزمون مفروضه کرویت تحلیل واریانس مکرر، استفاده شد.



همان‌طور که در جدول شماره 3 مشاهده می‌کنید، نسبت F  به‌ دست‌آمده در عامل گروه‎ها در متغیر انتظارت زناشویی ایده‌آل‌گرایانه برابر با 113/17 (0/001‌>P) و معنادار است. این یافته بیانگر این است که برنامه آموزش ارتباط در کاهش انتظارات زناشویی ایده آل گرایانه (میانگین گروه آزمایش: ۴۳/۵۲ و میانگین گروه کنترل: ۵۵/۵۸) در گروه آزمایش نسبت به گروه کنترل موثر است.

نسبت­ F مشاهده‌شده در مراحل مداخله آموزشی بر کاهش انتظارت زناشویی ایده‌آل‌گرایانه برابر 11/47در سطح 0/001‌‌>P معنادار است. این نتیجه نشان می دهد که بین مراحل سه گانه پیش آزمون ، پس آزمون در متغیر انتظارات زناشویی ایده آل گرایانه تفاوت معنی داری وجود دارذ. (جدول شماره ۴) 



در این مورد، یک تحلیل واریانس با اندازه‎گیری مکرر برای گروه آزمایش در سه مرحله مداخله آموزشی صورت گرفت که نسبت F مشاهده‌شده در بُعد انتظارت زناشویی ایده‌آل‌گرایانه 17/48(P<0/001) است. برای اینکه دقیقاً معلوم شود بین کدام‌یک از مراحل سه­‌گانه مداخله آموزشی در گروه آزمایش در کاهش بُعد انتظارت زناشویی ایده‌آل‌گرایانه تفاوت وجود دارد، از آزمون مقایسه بنفرونی استفاده شد.


مقایسه‎ها در گروه تحت مداخله آموزشی نشان داد که بین مراحل پیش‌آزمون و پس‌آزمون (12/12‌=‌38/1– 50/43) و پیش‌آزمون و پیگیری (8/62=41/81– 50/43) در کاهش بُعد انتظارت زناشویی ایده‌آل‌گرایانه تفاوت معنادار وجود دارد؛ یعنی نمرات از مرحله پیش‌آزمون به مرحله پیگیری کاهش یافته است. در حالی که بین مرحله پس‌آزمون و مرحله پیگیری (3/50‌-‌=41/81-38/31) در کاهش بُعد انتظارت زناشویی ایده‌آل‌گرایانه تفاوت وجود ندارد. همچنین، تعامل بین گروه‎ها و مراحل سه‎گانه مداخله آموزشی در زمینه کاهش بعد انتظارت زناشویی ایده‌آل‌گرایانه وجود دارد (P<0/001).

بحث
هدف این پژوهش بررسی اثربخشی آموزش قبل از ازدواج مبتنی بر برنامه آموزش ارتباط بر کاهش بعد انتظارات زناشویی ایده‌آل‌گرایانه جوانان مجرد بود. نتایج نشان داد که برنامه آموزش ارتباط توانسته است انتظارات زناشویی ایده‌آل‌گرایانه شرکت‌کننده‌های گروه آزمایش را تا اندازه‌­ای کاهش دهد که این یافته با سایر یافته‌های مشابه با این برنامه هماهنگ است [27-29 ،25 ،23 ،3]. در این زمینه آدلر ـ بیدر و همکاران دریافتند که شرکت‌کنندگان در آموزش ارتباط، باور و نگرش منطقی یا واقعی بیشتری نسبت به ازدواج و ارتباط کسب کردند [23]. گریم دریافت که این برنامه منجر به تغییر قابل ملاحظه‌­ای در نگرش و عقاید دانش‌­آموزان می‌شود [25].
 گاردنر و همکاران نیز دریافتند که برنامه‌های آموزش ارتباط می‌تواند به­‌طور مثبت روی نگرش، دانش و رفتار افراد نسبت به ازدواج تأثیر‌گذار باشد [28]. همین­‌طور، جانسون دریافت که جوانانی که در کلاس‌های آموزش ازدواج شرکت کردند خوش‌بینی بیشتری نسبت به ارتباط و نگرش واقع بینانه‌‌تری نسبت به ازدواج کسب کردند [29]. رجبی و همکاران دریافتند که این برنامه آموزشی در کاهش باورهای ناکارآمدی مانند تخریب‌کنندگی مخالفت، تغییرناپذیری همسر، توقع و انتظار ذهن‌خوانی، کمال‌گرایی جنسی و تفاوت‌های جنسی در دانش‌جویان مجرد مؤثر است [27]. در ضمن، مرور ادبیات پژوهش یافته‌های متضادی را نشان نداده است.
این‌گونه می‌توان بیان کرد که برنامه آموزش ارتباط شامل پنج مؤلفه آموزش خودشناسی، آموزش درک عشق و آشنایی، آموزش درک اهمیت ازدواج سالم، آموزش درک تفاوت‌های جنسی، آموزش ارتباط و درک صمیمیت مؤثر است که هر‌یک به نوبه خود می‌توانند منجر به کاهش انتظارات زناشویی ایده‌آل‌گرایانه در شرکت‌کننده‌ها شود [23].
اولین قدم در انتخاب همسر آگاهی و شناخت در مورد خود است. پاسخ به این سؤال که با چه کسی باید ازدواج کنم؟ به این بستگی دارد که افراد تشخیص دهند چه کسی هستند. افرادی که قصد ازدواج دارند، معمولاً روی اینکه شریک­‌شان چه شخصی است تأکید می‌کنند. چون آن‌ها نمی‌توانند خودشان را تجزیه و تحلیل کنند پس نمی‌توانند بفهمند که چه کسی را می‌خواهند یا نمی‌خواهند. شناخت نسبت به خود و شریک زندگی قبل از ازدواج، انتظارات افراد را نسبت به ازدواج آشکار می‌‌کند، افراد را برای مشکلاتی که ممکن است در آینده اتفاق بیفتد، آماده و ماهر می‌کند و آن‌ها را از ویژگی­‌های هماهنگ و ناهماهنگی با یکدیگر، آگاه می‌‌کند [33].
بر این اساس یکی از مؤلفه‌های برنامه آموزش ارتباط، آموزش خودشناسی است که می‌تواند دلیل احتمالی کاهش انتظارات ایده‌آل‌گرایانه افراد گروه آزمایش نسبت به گروه کنترل باشد. در این مؤلفه آموزشی افراد با میراث خانوادگی خود مثل سبک‌های دل­بستگی آشنا می‌شوند. بر اساس نظریه دل­بستگی، نفوذ والدین و دل­بستگی به مراقب اولیه یا سبک­‌های دل­بستگی می‌تواند نقش مهمی در انتظارات افراد نسبت به ازدواج ایفا کند [24]. بر مبنای فرض نظریه دل­بستگی، افراد در این برنامه آموزشی در مورد نحوه شکل‌‌گیری سبک‌‌های دل­بستگی و تأثیر آن بر روابط بزرگ­سالی آگاهی پیدا می‌کنند. افراد می‌آموزند که ادراک­شان نسبت به ارتباط با والدین­شان و ادراک­شان از رابطه والدین­شان، می‌تواند سبک‌های دل­بستگی را پیش‌بینی کند که این در نگرش و انتظارات افراد مؤثر است [24].
یکی دیگر از دلایل احتمالی کاهش انتظارات ایده‌آل‌گرایانه افراد در گروه آموزش ارتباط، می‌تواند آگاهی و آموزش نسبت به تفاوت‌های جنسی باشد. جنسیت و موضوعات مربوط به آن یکی از عواملی است که در رشد نگرش، باور و انتظارت افراد نسبت به ازدواج مؤثر است [24]. نتایج پژوهش لین و راقوبیر نشان می‌دهد که افراد وقتی تحت آموزش نگرش‌­های واقع‌گرایانه نسبت به ازدواج قرار می‌گیرند، تمایل بیشتری به اصلاح انتظارات غیرواقعی خودشان دارند [34]. در این برنامه با استفاده از نمایش پویانمایی تفاوت‌های جنسی و تأثیر آن بر سبک زندگی افراد، اعضای گروه آزمایش از تفاوت‌های جنسی آگاه شدند که می‌تواند منجر به کاهش انتظارات ایده‌آل‌گرایانه شرکت‌کننده‌ها شود.
انتظارات غیرواقعی در مورد ازدواج می‌تواند یکی از دلایل زندگی زناشویی ناشاد و تعارض‌آمیز باشد. در این برنامه آموزشی در مؤلفه درک اهمیت ازدواج سالم بر اساس رویکردهای شناختی به افراد به­ طور مستقیم در مورد باورهای غیرمنطقی و انتظارات زناشویی مانند انتظارات ایده‌آل‌گرایانه در مورد شریک آینده آموزش داده شد که می‌تواند دلیل احتمالی تغییر میانگین انتظارات زناشویی ایده‌آل‌گرایانه، در گروه تحت آموزش ارتباط باشد [34].
نتیجه­‌گیری
افراد با انتظارات و عقاید غیرمنطقی، ایده‌آل‌گرایانه و عاشقانه وارد یک رابطه برای زندگی آینده می‌شوند که این برداشت‌ها و افکار نادرست می‌توانند مانع ایجاد یا رابطه منطقی و صمیمانه بین دو نفر شوند و درنتیجه اگر این رابطه به ازدواج هم منجر شود، بعد از مدتی متلاشی خواهد شد؛ زیرا خودشناسی زوجین نسبت به هم یک موضوع مهم در ازدواج است که آن‌ها اغلب اوقات آن را نادیده می‌گیرند. این پژوهش تا اندازه زیادی توانسته است این ارتباط را به صورت عینی و منطقی آموزش دهد و افراد را برای انتخاب همسر آینده آماده کند. در جلسات آموزشی مشاهده کردیم که جوانان هنوز در شناخت ویژگی‌های شخصیتی خود و شریک آینده اطلاعات مناسبی ندارند و این برنامه اطلاعات مفیدی را در مسیر زندگی به آن‌ها داد.
محدودیت این پژوهش، نمونه جوانان مجرد شهر اهواز است. بنابراین پیشنهاد می‌شود، این نوع پژوهش روی گروه‌های سنی مجرد و در فرهنگ‌ها و دیگر جوامع نیز انجام شود. با توجه به اهمیت مسئله آموزش قبل از ازدواج و اثربخشی برنامه آموزش ارتباط بر انتظارات زناشویی دانش­جویان و سربازان مجرد، پیشنهاد می‌شود این برنامه آموزشی توسط مراکز مشاوره به دانش­جویان و سازمان نظام‌ وظیفه نیروهای مسلح به صورت منظم برای کلیه دانش­جویان و سربازان مجرد از ابتدای ترم تحصیلی و آغاز دوره آموزشی اجرا شود. همچنین، پیشنهاد می‌شود در تحقیقات آینده اثربخشی این روش بر روی متغیرهایی مانند نگرش به ازدواج، طلاق و آمادگی برای ازدواج نیز مورد بررسی قرار گیرد.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مقاله دارای کد اخلاق با شماره 9/371 از دانشگاه شهید چمران اهواز است. ضمناً در اجرای این پژوهش ملاحظات اخلاقی مانند اراده آزاد برای شرکت در پژوهش، رضایت آگاهانه و محرمانه‌بودن اطلاعات رعایت شده است.
حامی مالی
این مقاله حمایت مالی نداشته است.
مشارکت نویسندگان
تمام نویسندگان در آماده‌سازی این مقاله مشارکت داشته‌اند.
تعارض منافع
بنا به اظهار نویسنده مسئول مقاله، در این پژوهش تعارض منافع وجود نداشته است.

 
 
       Refrences:
  1. Azzopardi C. Expectations of marriage before & after marriage among Maltese Catholic couples. [PhD. dissertation]. London: University of East London; 2007.
  2. Segrin C, Nabi RL. Does television viewing cultivate unrealistic expectations about marriage? Journal of Communication. 2002; 52(2):247-63. [DOI:10.1111/j.1460-2466.2002.tb02543.x]
  3. Rajabi Gh, Abbasi Gh, Sudani M, Aslani Kh. [Premarital education program based on premarital interpersonal choices and knowledge program on idealistic marital expectation in single Iranian students (Persian)]. Journal of Psychiatry & Clinical Psychology. 2216; 2(3):212-21. [DOI:10.18869/acadpub.ijpcp.22.3.212]
  4. Ufholz KE. The effect of peers on marital beliefs and expectations [PhD. dissertation]. Dayton: The University of Dayton; 2012.
  5. Fletcher GJ, Simpson JA, Thomas G. Ideals, perceptions, and evaluations in early relationship development. Journal Personal Social Psychology. 2000; 79(6):933-40.
  6. Sharp EA, Ganong LH. Raising awareness about marital expectations: Are unrealistic beliefs changed by integrative teaching? Family Relations. 2000; 49(1):71-6. [DOI:10.1111/j.1741-3729.2000.00071.x]
  7. Rios CM. The relationship between premarital Advice, expectations and marital satisfaction [MSc. thesis]. Utah: Utah State University; 2010.
  8. Faubert K. This isn't a fairy tale: An exploration of marital expectation and coping among marriage women [MSc. thesis].Miami: Miami University; 2008.
  9. Larson JH. The marriage quiz: College students' beliefs in selected myths about marriage. Family Relationship. 1988; 37(1):3-11. [DOI:10.2307/584422]
  10. Casad BJ, Salazar MM, Macina V. The real versus the ideal: Predicting Relationship satisfaction and well-being from endorsement of marriage myths and benevolent sexism often associated with unrealistic expectations and fairy-tale. Psychology of Women Quarterly. 2014; 39(1):1-11. [DOI:10.1177/0361684314528304]
  11. Pashib M, Moharrami A, Mohammadi S, Tatari M. The effect of premarital counseling on the marriage expectation among Students University of Medical Science. Journal of Health Chime. 2016; 4(4):10-15.
  12. Dillon HN. Family violence and divorce: Effects on marriage expectations [MA. thesis]. Tennessee: East Tennessee State University; 2005.
  13. Torppa CB. Preparing adolescents and young adults for marriage: Developing realistic expectations for family communication. Fact sheet family and consumer sciences. Ohio: The Ohio State University; 2009.
  14. Van Epp MC. An exploration of the dating attitudes, beliefs and behavior of single army soldiers and their perceive readiness to marry [MSc. thesis]. Ohio: The Ohio State University; 2006.
  15. Knutson L, Olson DH. Effectiveness of PREPARE program with pre-marital couples counseling in community settings. Marriage & Family: A Christian Journal. 2003; 6(4):529-46.
  16. Valiente CE, Belanger CJ, Estrada AU. Helpful and harmful expectations of premarital interventions. Journal of Sex & Marital Therapy. 2002; 28(1):71-7. [DOI:10.1080/009262302317251034]
  17. Hawkins AJ, Carroll JS, Doherty WJ, Willoughby B. A comprehensive framework for marriage education. Family Relations. 2004; 53(5):547-58. [DOI:10.1111/j.0197-6664.2004.00064.x]
  18. Brotherson SE, Duncan WC. Rebinding the ties that bind: Government efforts to preserve and promote marriage. Family Relations. 2004; 53(5):459-68. [DOI:10.1111/j.0197-6664.2004.00054.x]
  19. Poley JM. A pre-marriage proposal: Getting ready for marriage, an Adlerian design [MA. thesis]. Adlerian Counseling and Psychotherapy; 2011.
  20. Jamshidian Naini Y, Younesi F, Ghaderi Z. [The effectiveness of premarital skills training on the personal growth of the single girls (Persian)]. Quarterly of Cultural Counseling and Psychotherapy. 2015; 3(23):121-38.
  21. Fatehi, Khashkonab, F, Karimi Thani P. [Effectiveness of premarital skills training on improving social skills and self-efficacy of girls on the brink of marriage sponsored by Imam Khomeini Relief Committee of Karaj (Persian)]. Woman and Family Studies. 2015; 8(33):141-62.
  22. Nielsen A, Pinsof W, Rampage C, Solomon AH, Goldstein S. Marriage 101: An integrated academic and experiential undergraduate marriage education course. Family Relations. 2004; 53(5):485-94. [DOI:10.1111/j.0197-6664.2004.00057.x]
  23. Adler-Baeder F, Kerpelman JL, Schramm DG, Higginbotham B, Paulk A. The impact of relationship education on adolescents of diverse backgrounds. Family Relations. 2007; 56(3):291-303. [DOI:10.1111/j.1741-3729.2007.00460.x]
  24. Johnson VI. The effects of intimate relationship education on relationship optimism and attitudes toward marriage [PhD. dissertation]. Missoula, Montana: The University of Montana; 2009.
  25. Grimm AJ. Go for the gold: Relationship education program evaluation [MSc. thesis]. Dayton, Ohio: University of Dayton; 2011.
  26. Halpern-Meekin S. High school relationship and marriage education: A comparison of mandated and self-Selected treatment. Journal of Family Issues. 2011; 32(3):394-419. [DOI:10.1177/0192513X10383944]
  27. Rajabi Gh, Abbasi Gh, Sudani M, Aslani Kh. [The effectiveness of premarital education based on relationship education program on reducing the dysfunctional relationship beliefs of single students (Persian)]. Journal of Applied Psychological Research. 2018; 9(2):1-15.
  28. Gardner SP, Giese K, Parrot SM. Evaluation of the "connections: Relationships and Marriage" curriculum. Family Relations. 2004; 53(5):521-7. [DOI:10.1111/j.0197-6664.2004.00061.x]
  29. Johnson VI. Adult children of divorce and relationship education: Implications for counselors and counselor educators. The Family Journal: Counseling and Therapy for Couples and Families. 2011; 19(1):22-9. [DOI:10.1177/1066480710387494]
  30. Pearson M. Love U2: Getting smarter about relationships. Berkeley, CA: The Dibble Fund for Marriage Education; 2004.
  31. Jones GD, Nelson ES. Expectations of marriage among college students from intact and bit-intact homes. Journal of Divorce & Remarriage. 1996; 26(2):171-89. [DOI:10.1300/J087v26n01_09]
  32. Nilforushan P, Abedi A, Navidian A, Ahmadi SA. Studying the factor structure, reliability, and validity of the Marriage Expectation Scale (MES). Journal of Behavioral Sciences. 2011; 5(1):11-9.
  33. Yilmaz T, Kalkan M. The effects of a premarital relationship enrichment program on relationship satisfaction. Educational Sciences: Theory and Practice. 2010; 10(3):1911-20.
  34. Lin YC, Raghubir P. Gender differences in unrealistic optimism about marriage and divorce: Are men more realistic and women more realistic? Personality and Social Psychology Bulletin. 2005; 31(2):198-207. [DOI:10.1177/0146167204271325] [PMID]
نوع مطالعه: پژوهشي اصيل | موضوع مقاله: روانپزشکی و روانشناسی
دریافت: 1398/2/20 | پذیرش: 1398/6/27 | انتشار: 1399/1/30
ارسال نظر درباره این مقاله : نام کاربری یا پست الکترونیک شما:
CAPTCHA
بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.

کلیه حقوق این وب سایت متعلق به مجله روانپزشکی و روانشناسی بالینی ایران می باشد.

طراحی و برنامه نویسی : یکتاوب افزار شرق

© 2024 CC BY-NC 4.0 | Iranian Journal of Psychiatry and Clinical Psychology

Designed & Developed by : Yektaweb