هدف: پژوهش حاضر با هدف بررسی عوامل خطر و محافظت­کننده سوءمصرف مواد دانش­آموزان دبیرستانی انجام شد. روش:  1124 آزمودنی (573 پسر و 551 دختر) به روش نمونه­گیری طبقه­ای و خوشه‌ای چندمرحله­ای از دبیرستان­های شهر تهران انتخاب شدند. ابزارهای زمینه­یابی دارو و الکل آمریکا، زمینه­یابی برنامه­ریزی برای پیش­گیری، پرسش­نامه پاسخ­های مقابله­ای بلینگز و موس، نسخه آموزشگاهی پرسش­نامه عزت­نفس کوپراسمیت،­ پرسش­نامه تجدیدنظرشده دلبستگی کولینز- رید و پرسش­نامه بهر هیجانی بار- اون برای گردآوری داده­ها به­کار برده شد. تجزیه و تحلیل داده­ها به روش آزمون t، F، ²c تحلیل رگرسیون لوجستیک و آزمون نسبت بخت انجام شد. یافته­ها: میان آزمودنی­های مصرف­کننده و غیرمصرف­کننده مواد در راهبردهای مقابله­ای، عزت­نفس، سبک دلبستگی، بهر هیجانی، جو ­خانوادگی و مصرف مواد ­مخدر به­وسیله پدر و مادر تفاوت معنادار وجود داشت. نسبت بخت مصرف مواد برای آزمودنی­هایی که اعضای خانواده آنان مواد مصرف می­کردند، نسبت به سایر آزمودنی­ها، در مورد پسران 11 و در مورد دختران 63/1 بود. نتیجه­گیری: یکی از مهم­ترین دستاوردهای سال­­های اخیر در حوزه نظریه­پردازی و سیاست­گذاری برنامه­های پیش­گیری از سوء­مصرف مواد، تأکید بر عوامل خطر و محافظت­کننده به منزله یک چارچوب توصیفی و پیش­بین است. پژوهش حاضر بر عوامل خانوادگی، عزت‌نفس، بهر هیجانی و راهبرد‌های مقابله­ای در این زمینه تأکید کرد.