مقدمه
بیماری کووید 19 با شیوع گسترده در سال 2019 در سراسر دنیا و به عنوان بزرگ‌ترین تهدید‌کننده سلامتی طبق تعریف سازمان جهانی بهداشت، نوعی بیماری عفونی تنفسی است که عامل آن جدید‌ترین نوع کروناویروس است و تا قبل از شروع شیوع بیماری در ووهان چین در دسامبر 2019 ناشناخته بود [1].
در ایران، ابتدا نتیجه آزمایش دو مورد مشکوک به کووید 19 در شهرستان قم، مثبت شد و سپس دو مورد ابتلای قطعی در استان گیلان شناسایی شدند. از آن پس، بر اساس تعداد بالای مبتلایان، استان گیلان به عنوان یکی از کانون‌های اصلی شیوع بیماری کروناویروس در ایران معرفی شد. برای جلوگیری از شیوع بیشتر و رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی، از سوم اسفند سال 1398 کلیه مراکز آموزشی اعم از مهد کودک‌ها، پیش‌دبستانی‌ها و مدارس در تمامی مقاطع و پایه‌های تحصیلی و نیز دانشگاه‌ها در ایران تعطیل اعلام شدند و از سوی وزارت بهداشت، مردم به شروع قرنطینه خانگی تا اتمام دوره شیوع کووید 19 توصیه شدند [2].
قرنطینه به جدایی و محدودیت حرکتی افرادی اشاره دارد که به طور بالقوه مستعد ابتلا به بیماری مسری هستند و با دور نگه داشتن آن‌ها از یکدیگر، در صورت ابتلا، احتمال ابتلا و سرایت به دیگری کاهش می‌یابد. این اصطلاح با ایزوله متفاوت است که بر حفظ فاصله یا عدم ملاقات فرد غیرمبتلا با فرد مبتلای قطعی به بیماری مسری تأکید می‌کند. از این‌ رو، قرنطینه تجربه ناخوشایندتری است. جدایی از افراد مورد علاقه، حس عدم قطعیت و ترس در مورد ابتلا به بیماری، محدودیت آزادی و احساس کسالت، از اثرات قرنطینه خانگی است که در برخی موارد می‌تواند اثرات قابل ملاحظه‌ای داشته باشد [3، 4]. افراد در قرنطینه با ترس از عواقب این بیماری عفونی روبه‌رو هستند و نه‌تنها بی‌حوصلگی، تنهایی و عصبانیت را تجربه می‌کنند، بلکه در صورت ابتلا، نشانه‌های عفونت مانند تب، هیپوکسی، سرفه و نیز عوارض جانبی داروها مثل بی‌خوابی ناشی از مصرف استروئیدها نیز می‌توانند به اضطراب و تنش‌های روانی منجر شوند. 
نتایج پژوهش‌های پیشین در مورد سارس و نیز پژوهش‌هایی که با شروع کروناویروس درباره اثرات روانی بلندمدت و کوتاه‌مدت قرنطینه خانگی انجام شده‌اند، بر اثرات نامطلوب روانی در تمام گروه‌های سنی و جنسیتی دلالت دارند. بیشترین اثرات کوتاه‌مدت درباره تجربه حاد استرس و اجتناب افراطی از نزدیکان و اثرات درازمدت درباره نشانه‌های اضطراب، حمله وحشت‌زدگی، افسردگی و اختلال استرس پس از سانحه و حتی خودکشی بود [4، 5، 6، 7، 8]. فراتحلیل‌های اخیر نتایج قابل توجهی را در مورد اثرات قرنطینه و ایزوله بر سلامت روان گزارش کرده‌اند؛ مواردی چون طردشدگی، تنهایی، عصبانیت، افسردگی، اضطراب، کمبود حرمت خود، کمبود خود‌کنترلی، ترس، کسالت، مشکلات عاطفی، اختلال در امور روزمره و تأثیرات منفی در کنار آمدن و عملکردهای روان‌شناختی [3، 9]. بیشترین اختلال روانی گزارش‌شده به عنوان پیامد کوتاه و بلندمدت، اختلال استرس پس از سانحه است [3، 5، 7، 10 ،11 ،12]. در اکثر پژوهش‌ها، بر اساس نشانه‌های تشخیصی استرس پس از سانحه در DSM-V‌، سه بُعد از سمپتوم‌ها به وسیله مقیاس تجدیدنظرشده تأثیر رویداد (IES-R) بررسی شده‌اند: 1. مزاحمت (مثل خاطرات مزاحم، رؤیاهای رنج‌آور، واکنش‌ها یا فلش‌بک‌های گسستگی، استرس شدید و پاسخ فیزیولوژیک به محرک‌های ماشه‌چکان)؛ 2. اجتناب دائمی از خاطرات، افکار یا احساسات مرتبط با رویداد تروماتیک یا اجتناب از به یادآورنده‌های خارجی (مثل برخی از افراد، برخی از مکان‌ها)؛ 3. گوش‌به‌زنگی شدید یا افزایش برانگیختگی (مثل پرخاشگری، خشم انفجاری، مشکلات خواب، مشکلات مرتبط با تمرکز حواس، رفتار بی‌احتیاط یا رفتار خودمخرب) 
همسو با DSM-V که اختلالات اضطراب و افسردگی را با PTSD هم‌بود می‌خواند [13]، نتایج پژوهش‌های بسیاری نیز رابطه معنی‌دار را بین اضطراب و افسردگی با اختلال PTSD گزارش کرده‌اند. بین ترس و اضطراب با استرس تفاوت وجود دارد [14، 15]. از یک طرف پژوهش‌ها نشان داده‌اند اضطراب و افسردگی از اختلالات شایع در کودکان هستند [16] و از طرف دیگر شواهدی وجود دارند که نشان می‌دهند بین اضطراب و افسردگی کودکان با اضطراب و افسردگی والدین رابطه معنی‌دار وجود دارد [17]. 
کروناویروس یک بیماریِ همه‌گیر، ناگهانی و منحصربه‌فرد است و به علت قرنطینه خانگی امکان حضور در اجتماع و برخورداری از حمایت و ترمیم روانی وجود ندارد [18]. در این بین، قرنطینه خانگی و تعطیلی مراکز آموزشی، الگوی زندگی کودکان را به خاطر فعالیت جسمی کمتر، تماشای بیشتر تلویزیون و تغییر در ساعت خواب تحت تأثیر قرار می‌دهد. چنین اثرات منفی بر سلامت، هنگامی بدتر می‌شوند که کودکان از فعالیت‌های بیرون از خانه و تعامل با همسالان خود طی شیوع بیماری محروم باشند [19]. در مورد والدین، یکی از مشکلات عمده ناشی از قرنطینه مشکل مالی است و متأسفانه این اثرات منفی می‌تواند درازمدت باشد [3].
برای کودکانی که در خانه با والدین یا نزدیکان خود قرنطینه می‌شوند‌، استرس ناشی از تغییر شدید در محیط، ممکن است تا حدی کاهش یابد. اما کودکانی که از مراقبین خود جدا شده‌اند، نیاز به توجه ویژه دارند، از جمله کودکانی که به این سندرم تنفسی حاد آلوده شده‌اند یا در بیمارستان‌های محلی یا در مجتمع‌های مراکز مشاهده و پایش پزشکی، به دلیل مشکوک بودن بستری هستند. کودکانی که مراقبین آن‌ها به کروناویروس آلوده شده‌‌اند یا در اثر این بیماری درگذشته‌اند و از این ‌رو تحت مراقبت اقوام یا گروه‌های خیریه اجتماعی قرار دارند، به دلیل خطر بیشتر ابتلا به عفونت و اندوه و ترس ناشی از جدایی یا از دست دادن والدین ممکن است در معرض مشکلات بهداشت روان قرار بگیرند [20]. جدایی از والدین و مراقبین، برای کودکان بحران جدی محسوب می‌شود و در آن‌ها خطر ابتلا به بیماری‌های روان‌پزشکی را افزایش می‌دهد [21]. به همین منظور، کمیسیون بهداشت ملی چین دستورالعمل‌هایی را صادر کرد که شامل راهبردهای مداخله ویژه برای کودکانی است که در مجتمع‌های مراکز مشاهده و پایش پزشکی قرنطینه می‌شوند [22]. انجمن روان‌پزشکی کودک و نوجوان ایران نیز در این خصوص در یکی از اقدامات خود با تدوین پکیج آموزشی با عنوان »مداخله در بحران همه‌گیری ویروس کووید 19‌« رهنمودها و دستورالعمل‌هایی را در اختیار روان‌درمانگران و روان‌پزشکان برای کمک‌رسانی حضوری و مجازی متخصصین به کودکان و والدین آن‌ها گذاشته است [23]. 
بر اساس نتایج پژوهش‌های محدود و موجود انجام‌شده روی والدین و کودکانی که به علت همه‌گیری آنفولانزای H1N1 و سارس در قرنطینه به سر می‌بردند، مشخص شد در 30 درصد کودکان (بر اساس گزارش والدین) و 25 درصد والدین (بر اساس خودگزارش‌دهی) نشانه‌های اختلال استرس پس از سانحه مشاهده شده است [18].
اضطراب دوران کودکی به عنوان یکی از عوامل مؤثر در رشد و عملکرد، از عوامل متعدد محیطی و ارتباطی تأثیر می‌پذیرد. از جمله این عوامل می‌توان به ویژگی‌های شخصیتی، حساسیت اضطراب، سوگیری شناختی کودک، باورهای اضطرابی والدین و رابطه والد - کودک اشاره کرد [24]. افسردگی کودکان نیز حالت غمگینی شدید تعریف می‌شود که شامل احساس فراگیرنده‌ای از فقدان، کم‌تحرکی، خستگی و مشکلاتی در تفکر و ارتباط است [25]. غالباً برای کودکان مشکل است تا موقعیت‌های استرس‌زایی مانند همه‌گیری یک بیماری را درک کنند، بنابراین بسیار ضروری است کسانی که با کودکان کار می‌کنند به آن‌ها کمک کنند تا بیماری را درک کنند؛ همان‌طور که تلاش می‌شود تا به کودکان برای مقابله با هر شرایط اضطراب‌آور دیگری که در نتیجه شیوع بیماری اتفاق می‌افتد، کمک شود؛ مثل تعطیلی مدارس و لزوم تحصیل مجازی، قطع روابط با همسالان و غیره [26]. 
با توجه به تهدید جدی کرونا ویروس، بیشتر آموزش‌ها و خدمات از نوع پزشکی است که البته توجیه منطقی هم دارد؛ اگرچه بر اساس نظریه‌های مرتبط با پسیکونوروایمونولوژی، تجربه و تحمل سازش‌نایافته با استرس به ضعف سیستم ایمنی منجر شده و احتمال ابتلا به بیماری را افزایش‌ می‌دهد، نباید از نظر دور داشت که بازماندگان و نجات‌یافتگان از این ویروس، در طول مهار این بیماری و نیز پس از ریشه‌کنی آن با تهدید جدی روان‌شناختی روبه‌رو هستند. اغلب پژوهش‌های روان‌شناختی موجود درخصوص این بیماریِ همه‌گیر نوظهور، مربوط به جامعه بزرگسالان مانند دانشجویان، جمعیت عمومی و کارکنان مراکز بهداشتی و درمان هم‌چون بیمارستان‌های درگیر با بیماران کرونایی است و در مقابل، تعداد بسیار اندکی از پژوهش‌ها در این زمینه درباره کودکان انجام گرفته‌اند(دست کم به صورت انتشاریافته که در دسترس متخصصین و مسئولین بهداشتی و والدین قرار بگیرد). به عنوان نمونه، پژوهشی که در ایران انجام و منتشر شده است مربوط به پیش‌بینی سلامت روان بر اساس اضطراب و همبستگی اجتماعی ناشی از بیماری کروناست که در جامعه بزرگسالان انجام شده است [27]. 
نظر به اهمیت توجه روان‌شناختی به کودکان در شرایط بحران روانی و بهداشتی کنونی، پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر روانی قرنطینه خانگی ناشی از پاندمی کروناویروس (کووید 19) بر استرس والدین و رابطه آن با اضطراب و افسردگی کودکان در استان گیلان انجام شد. 
روش
این پژوهش در سال 1398 در بازه زمانی 17 اسفند تا 26 اسفند یعنی در مراحل آغازین فراخوان عمومی مردم ایران برای رعایت قرنطینه، در استان گیلان (شمال ایران) انجام شد. جامعه آماری پژوهش تمام کودکان 5 تا 12 سال گیلانی و والدین آن‌ها بودند. روش نمونه‌گیری در این پژوهش، نمونه‌گیری هدفمند بود. برای تعیین حجم نمونه با توجه به نسبت F، برای حداکثر سه متغیر واردشده در بلوک پیش‌بین (یعنی نمرات زیرمقیاس‌های IES-R) و چهار متغیر هم‌پراش (شامل سن والدین، سن کودک، جنسیت کودک و سطح تحصیلات والد تکمیل‌کننده آزمون‌ها) از برنامه نرم‌افزاری G×Power نسخه 6. 9. 1. 3 استفاده شد [28] و با در نظر گرفتن احتمال خطای نوع اول (آلفا) در سطح 0/01 (سطح اطمینان 99 درصد)، سطح قابل قبول توان آزمون برابر با 0/95 و اندازه اثر متوسط 0/15=f2، حجم نمونه معادل 158 نفر به دست آمد که به منظور مقابله با مقادیر پرت و تکمیل ناموفق برخی از آزمون‌ها با لحاظ کردن 15 درصد ریزش، حجم نمونه نهایی به 180 نفر افزایش یافت. معیار ورود به پژوهش، سکونت در استان گیلان، داشتن کودکی به سن 5 تا 12 سال و توانایی تکمیل پرسش‌نامه اینترنتی و معیار خروج، داشتن سابقه تشخیصی اضطراب و افسردگی کودک توسط روان‌شناس یا روان‌پزشک بود. در این مطالعه طبق معیارهای ورود و خروج، از میان 230 نفری که برای تکمیل پرسش‌نامه اینترنتی رضایت داشتند، پرسش‌نامه‌های مربوط به 181 نفر تحلیل شد و مابقی آزمون‌ها که دارای اطلاعات ناقص یا از استان‌های غیرمرتبط بودند، از تحلیل آماری خارج شدند. 
با توجه به شیوع کرونا در استان گیلان و توصیه‌های بهداشتی مبنی بر قرنطینه خانگی و فاصله‌گذاری اجتماعی، محققان امکان دسترسی فیزیکی و حضوری به نمونه‌ها را نداشتند. بنابراین یک پرسش‌نامه اینترنتی با استفاده از سایت پرس‌لاین طراحی و همراه با آن تقاضانامه‌ای ارسال شد مبنی بر این‌که تنها کسانی که کودک 5 تا 12 سال دارند و در استان گیلان زندگی می‌کنند، پرسش‌نامه مذکور را تکمیل کنند. از طرفی این پرسش‌نامه در گروه‌هایی که انتظار می‌رفت جامعه هدف در آنجا حضور دارند مانند گروه‌های تلگرام و واتساپ مربوط به مهدهای کودک و مدارس گیلان به اشتراک گذاشته شد. پس از آن‌که والد پرسش‌نامه اینترنتی را تکمیل می‌کرد، یک نسخه الکترونیکی آن از طریق سایت پرس‌لاین به صفحه شخصی محققان فرستاده می‌شد. 
ابزار گردآوری داده در این پژوهش، پرسش‌نامه اینترنتی محقق‌ساخته جمعیت‌شناختی و گویه‌های مربوط به اضطراب و افسردگی پرسش‌نامه علائم مرضی کودکان و مقیاس تجدیدنظرشده تأثیر رویدادِ وایس و مارمر بود. به منظور جمع‌آوری داده‌ها، این پرسش‌نامه در شبکه‌های اجتماعی (تلگرام و واتساپ) به اشتراک گذاشته شد. پس از اتمام نمونه‌گیری، کار تجزیه و تحلیل داده‌ها آغاز شد.
پرسش‌نامه علائم مرضی کودکان
این پرسش‌نامه یک ابزار درجه‌بندی رفتار است که برای غربال اختلال‌های رفتاری و هیجانی در کودکان 5 تا 12 سال ساخته شده است. این پرسش‌نامه اولین‌بار در سال 1984 توسط گادو و اسپرافکین بر اساس طبقه‌بندی DSM-III یا SLUG برای غربال کردن هیجده اختلال رفتاری و هیجانی در کودکان 5 تا 12ساله ساخته شد و در سال 1994 با چاپ چهارم DSM-IV مورد بازنگری قرار گرفت و با نام CSI-4 منتشر شد. CSI-4 دارای دو فرم والد و معلم است. ما در این پژوهش از فرم والد و از گویه‌های مربوط به اختلال اضطراب فراگیر و اختلال افسردگی استفاده کردیم. این پرسش‌نامه دارای طیف لیکرت چهارگزینه‌ای (هرگز=صفر، گاهی=صفر، اغلب=1، بیشتر اوقات=1) و برای معدودی از سؤالات، دوگزینه‌ای (بله=1 و خیر=صفر) است. پژوهش‌های قبلی در کشورهای خارجی برای تعیین روایی یا اعتبار CSI-4 نشان می‌دهند این پرسش‌نامه برای شناسایی و غربال کودکان دارای اختلال‌های هیجانی و رفتاری در جمعیت‌های بالینی و در سنین مدرسه و تفکیک آن‌ها از نمونه‌های غیربالینی، از روایی لازم برخوردار است [29]. در ایران نیز مطالعه‌ای روی 1080 دانش‌آموز 6 تا 14ساله تهرانی انجام شد که نتایج نشان داد فرم والدین پرسش‌نامه CSI-4 از روایی مناسب برای کودکان ایرانی برخوردار است [30]. در پژوهش حاضر پایایی فرم والد CSI-4 از طریق اجرای مجدد آزمون با فاصله زمانی دو هفته برای اختلال اضطراب فراگیر 0/62 و برای افسردگی اساسی 0/56 به دست آمد.
مقیاس تجدیدنظرشده تأثیر رویداد (IES-R)
این مقیاس یک ابزار 22‌ماده‌ای است که در سال 1997 توسط وایس و مارمر طراحی شد. هشت ماده آن مربوط به علائم اجتنابی، هشت ماده مربوط به افکار مزاحم و شش ماده آن مربوط به علائم برانگیختگی است. این پرسش‌نامه سه معیار از معیارهای PTSD را پوشش می‌دهد و توسط خود فرد تکمیل می‌شود. فرد باید با توجه به علائم خود در هفـت روز گذشـته پرسش‌نامه را تکمیل کند. این پرسش‌نامه دارای طیف لیکرت پنج‌گزینه‌ای(هرگز= صفر، به ندرت=1، گاهی=2، اغلب=3، به شدت=4) است. نمرات کلِ بالاتر پرسش‌نامه بیانگر میزان درماندگی بالاتر است [31]. در ایران، نتایج یک مطالعه که روی 272 نفر از بازماندگان زلزله بم انجام شد، نشان داد نسخه فارسی IES-R دارای پایایی قابل توجه و سازگاری درونی مناسبی است [32]. در پژوهش مذکور ضریب آلفای کرونباخ بین 0/67 در خرده مقیاس برانگیختگی در گروه سنی بیشتر از 20 سال تا 0/87 برای نمره کل آزمون در تغییر بود که قابل مقایسه با سایر مطالعات انجام‌شده است. این نتایج نشان‌دهنده پایایی نسخه فارسی این مقیاس است. همچنین روایی ظاهری پرسش‌نامه توسط یک روان‌پزشک و یک نفر فوق تخصص روان‌پزشکی کودکان مورد بررسی و تأیید قرار گرفت. 
در پژوهش حاضر، داده‌های گردآوری‌شده با استفاده از شاخص‌های آمار توصیفی و استنباطی شامل فراوانی، درصد، میانگین، انحراف‌معیار، دامنه تغییرات، آزمون تی استیودنت نمونه‌های مستقل، ضریب همبستگی گشتاوری پیرسون و تحلیل رگرسیون سلسله‌مراتبی پس از حذف اثر مخدوش‌کننده‌های جمعیت‌شناختی از طریق نرم‌افزار SPSS نسخه 24 پردازش شدند.
یافته‌ها
از میان 181 والد تکمیل‌کننده آزمون‌ها، 96/7 درصد را مادران و 3/3 درصد را پدران تشکیل دادند. میانگین سنی مادران 36/48 سال و میانگین سنی پدران 40/43 سال بود. همچنین میانگین سنی کودکانی که والدین آن‌ها در پژوهش شرکت کردند، 6/99 سال به دست آمد. آزمون‌ها برای کودکان با طیف سنی 5 تا 12 سال اجرا شد که پس از تعیین فراوانی جنسیت کودکان پیمایش‌شده مشخص شد 51/9 درصد را دختران و 48/1 درصد را پسران تشکیل داده بودند. سایر یافته‌های مربوط به اطلاعات جمعیت‌شناختی در جدول شماره 1 ارائه شده است. 



جدول شماره 2 شامل مشخصه‌های آماری میانگین و انحراف‌معیار و نیز ضرایب همبستگی نمرات کل IES-R و زیرمقیاس‌های آن است که از بررسی والدین به دست آمد و نیز نمرات اضطراب و افسردگی کودکانِ آن‌ها را نشان می‌دهد. 



تحلیل‌های همبستگی نشان داد تأثیر رویداد قرنطینه ناشی از پاندمی کووید 19 و زیرمقیاس‌های IES-R در والدین به طور مستقیم و معنی‌دار با نمرات اضطراب و افسردگی در کودکان آنان مرتبط است. نتایج آزمون تی استودنت مستقل نشان داد هیچ تفاوت معنی‌داری بین دو گروه جنسیتی والدین و کودکان از نظر سطوح اضطراب و افسردگی وجود ندارد (P>0/05). علاوه بر این، نتایج تحلیل‌های همبستگی دیگر نشان داد بین اضطراب کودکان و تعداد فرزندان (P<0/05 ،r=0/243) و نیز بین سطوح افسردگی و سن کودک (P<0/05 ،r=0/147) ارتباط مستقیم و معنی‌دار وجود دارد. اثرات این دو متغیرکه نقش مخدوش‌کننده‌ای داشتند، بر متغیر وابسته در تحلیل‌های رگرسیون کنترل شد. به منظور تعیین اثرپذیری و پیش‌بینی نمرات اضطراب و افسردگی از مؤلفه‌های IES-R، دو تحلیل رگرسیون چندمتغیری مجزا اجرا شد.
قبل از انجام تحلیل رگرسیون، ابتدا پیش‌فرض بهنجار بودن متغیرهای ملاک در تحلیل رگرسیون نمرات متغیرهای وابسته (یعنی اضطراب و افسردگی) از روی متغیرهای مستقل (یعنی خرده‌مقیاس‌های IES-R) از طریق نمودار P-P نرمال مورد بررسی قرار گرفت. این نمودارها (تصویر آن‌ها نشان داده نشده است) آشکار کردند که احتمال تجمعی مشاهده‌شده یا نقاطی که نماینده باقی‌مانده‌های استانداردشده متغیرهای ملاک هستند، در همه متغیرهای وابسته به خط نرمال (که نماینده توزیع نرمال است) نزدیک‌اند. علاوه بر آن، با نگاه به شاخص‌های آماری جدول شماره 3، نتایج آزمون دوربین واتسن آشکار ساخت مفروضه مستقل بودن خطاها برای اجرای تحلیل رگرسیون برای یکایک متغیرهای وابسته برقرار است و در دامنه قابل قبول 1/50 تا 2/50 قرار دارد [33]. 



در ادامه، جدول شماره 3 نتایج حاصل از تحلیل رگرسیون چندمتغیری سلسله‌مراتبی را قبل و بعد از کنترل متغیرهای جمعیتی نشان می‌دهد. 
همان‌طور که جدول شماره 3 نشان می‌دهد پس از حذف اثر متغیرهای جمعیت‌شناختی، کسب نمرات بیشتر در خرده‌مقیاس مزاحمت (P=0/004 ،β=0/568) و گوش‌به‌زنگی شدید (P<0/0001 ،β=0/772) توسط والدین می‌تواند به طور معنی‌داری نمرات بیشتر در اضطراب کودکان را پیش‌بینی کند. علاوه بر این، هیچ‌کدام از مؤلفه‌های IES-R در والدین نتوانستند به طورمعنی‌داری نمرات افسردگی کودکان را پیش‌بینی کنند (P>0/05). 
در تحلیل‌های رگرسیون چندمتغیری مجزا، دیگر نمرات اضطراب و افسردگی کودکان بر اساس نمرات کل IES-R والدین آن‌ها پس از کنترل متغیرهای جمعیت‌شناختی مخدوش‌کننده، مورد پیش‌بینی قرار گرفت که نتایج آن در جدول شماره 4 ارائه شده است. 



همان‌طور که جدول شماره 4 آشکار می‌کند پس از حذف اثر متغیرهای جمعیت‌شناختی، کسب نمرات بیشتر درIES-R توسط والدین می‌تواند به طور معنی‌داری نمرات بیشتر در اضطراب کودکان را پیش‌بینی کند (P=0/011 ،β=0/258). علاوه بر این، مشخص شد کسب نمرات بیشتر در IES-R می‌تواند به طورمعنی‌داری نمرات بیشتر افسردگی را نیز در کودکان پیش‌بینی کند (P<0/0001 ،β=0/325).
بحث 
یافته‌های پژوهش حاضر نشان دادند بین افکار مزاحم و گوش‌به‌زنگی یا بیش‌برانگیختگی والدین، بر اساس مقیاس تأثیر رویداد و اضطراب کودکان و نیز بین گوش‌به‌زنگی یا بیش‌برانگیختگی والدین و افسردگی کودکان همبستگی معنی‌دار وجود دارد. این نتیجه با شواهد منتج از پژوهش‌های موجود هم‌سو است [34، 35]. افکار مزاحم و ناخواسته یکی از نشانه‌های اختلال استرس پس از حادثه است و همان‌گونه که از نامش پیداست بی‌اختیار بوده و به صورت خودکار، در خودآگاه فرد ظاهر می‌شود. خاطرات مزاحم و استرس‌آور می‌توانند با بازآرایی رخدادها یا نشخوار کلامی مکرر مشخص شوند. همچنین این خاطرات می‌توانند به شکل تصاویر ذهنی حسی یا افکار کلامی خود را نشان دهند. افکار ناخواسته یکی از نشانه‌هایی است که با اختلالات اضطرابی همراه است. گوش‌به‌زنگی یا بیش‌برانگیختگی نیز گرایش به رفتار ناگهانی و فاقد دوراندیشی تعریف می‌شود که یکی از نشانه‌های استرس پس از حادثه است و در نتایج پژوهش‌های پیشین با تعدادی از اختلالات روانی و از جمله با اضطراب و افسردگی هم‌بودی دارد [36].
به نظر می‌رسد ترس از بیماری، مشکلات مالی ناشی از قرنطینه خانگی، بیکاری موقت یا دائم، محدود شدن ارتباطات اجتماعی، مبهم بودن زمان پایان پاندمی، نگرانی برای خانواده و اطرافیان و ترس از آینده، از جمله عواملی هستند که به عنوان تأثیرات منفی روان‌شناختی و استرس ناشی از پاندمی کووید 19 بر والدین اثر می‌گذارند و این استرس، پیش‌بینی‌کننده اضطراب و افسردگی در کودکان است. قرنطینه خانگی دست کم باعث افزایش ساعات مراوده و تعامل اعضای خانواده و کودکان با والدین می‌شود، اما به نظر می‌رسد این افزایش کمّی با کاهش کیفی ارتباطات همراه است؛ چرا که والدین با تجربه استرس ناشی از قرنطینه یا شیوع همه‌گیری این بیماری، دچار نگرانی‌های فردی و مسئولیتی در قبال فرزندان یا حمایت‌های دریغ‌شده اجباری نسبت به والدین یا سایر افراد نزدیک شده و با بیش‌برانگیختگی و افکار مزاحم روبه‌رو هستند که مانع رابطه کافی کیفی با کودکان است و احتمالاً باعث معنی‌داری نشانه‌های اضطراب و افسردگی در کودکان می‌شود؛ مساله‌ای که نیاز به مطالعات بیشتر آتی با طرح‌های نیمه‌آزمایشی دارد. با توجه به اهمیت موضوع، همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، دستگاه‌های بهداشت و درمان کشورها، راهبردهایی را برای کمک روان‌شناختی به کودکان وضع و ابلاغ کردند. به طور مثال، کمیسیون بهداشت ملی چین رهنمودهایی را برای قرنطینه اجباری کودکان مشکوک به کرونا و بستری در اماکن درمانی ارائه کرد، مانند افزایش زمان ارتباط کودکان با والدینشان، افزایش دسترسی کودکان به اطلاعات بیماری از طریق کتاب‌های کاریکاتوری و فیلم‌ها، راهنمایی کودکان برای ایجاد فهرستی از فعالیت‌های منظم روزانه، فراهم کردن چراغ‌های شب و هدایای کوچک و این‌که در صورت احساس ناراحتی روانی مانند نگرانی، اضطراب، مشکل در خواب و از دست دادن اشتها، به روان‌پزشکان به فوریت ارجاع داده شوند [22]. به جهت اهمیت موضوعِ توجه روانی به کودکان، انجمن روان‌پزشکی کودک و نوجوان ایران نیز رهنمودهایی با محوریت موضوعاتی مانند مدیریت استرس و هیجان در بحران(مدیریت استرس و بحران در خانواده، گفتگو با کودک درباره همه‌گیری کرونا و غیره)، فعالیت‌های آموزشی (از سرگیری فعالیت‌های تحصیلی و آموزش مجازی)، حمایت روانی از آسیب‌دیدگان (حمایت روانی برای از دست دادن عزیزان، کمک به سوگواری کودکان، کودک مبتلا: آنچه والدین برای حمایت از خود و خانواده انجام دهند و غیره) و اقدامات درازمدت در بحران (شناخت به‌موقع علائم خطر و پیشگیری، مراجعه به متخصصین و مشاوره در فضای مجازی: نکاتی برای والدین و غیره) ارائه داده است [23]. 
نتیجه‌گیری
با توجه به نتایج این تحقیق و تأیید تأثیر افکار ناخواسته و بیش‌برانگیختگی والدین بر کودکان، لزوم مداخله روان‌درمانگران برای خانواده‌ها ضروری به نظر می‌رسد تا در دو سطح، اول؛ مدیریت و درمان استرس والدین و دوم؛ اضطراب و افسردگی کودکان به صورت مجزا و اصلاح سبک‌های تعاملیِ احتمالاً سازش‌نایافته ایشان به صورت تعاملی و تقابلی اقدامات درمانی صورت گیرد؛ امری که صرفه‌جویی روانی و مالی را برای دولت و متولیان بهداشت و درمان به دنبال دارد. 
پژوهش حاضر مانند سایر پژوهش‌ها از محدودیت‌هایی برخوردار است که البته بر اساس شرایط ویژه آن، می‌توان ابتدا به مهم‌ترین محدودیت آن یعنی کم بودن منابع و پیشینه پژوهشی در حوزه تأثیرات روان‌شناختی پاندمی در دنیا و به‌خصوص در ایران اشاره کرد که به طور ویژه این محدودیت در مورد پژوهش‌های روانی مرتبط با کودکان، بسیار چشم‌گیر است. با توجه به نقش عوامل فرهنگی و جغرافیاییِ احتمالاً مؤثر بر چگونگی شیوع این بیماری و بر راهبردهای کنار آمدن افراد در مهار این بیماری، در نقاط و استان‌های مختلف کشور، باید اشاره کرد که این پژوهش تنها در استان گیلان انجام شد و لازم است برای تعمیم نتایج احتیاط شود و در صورت امکان با اجرای چنین پژوهشی در سایر نقاط، تفاوت‌های فرهنگی و اجتماعی مؤثر با یکدیگر مورد مقایسه قرار گیرند. همچنین به لحاظ بازه زمانی این پژوهش در ابتدای خیزش موج ابتلا و توصیه به قرنطینه خانگی انجام شد، ممکن است افراد با طولانی شدن شرایط، واکنش‌های روانی متفاوت دیگری نشان دهند که پژوهش حاضر به لحاظ نوع بررسی مقطعی و عرضی امکان سنجش این مسئله را نداشت و به پژوهشگران علاقه‌مند پیشنهاد می‌شود که به این نکته در پژوهش‌های آتی توجه داشته باشند. 
از دیگر محدودیت‌های پژوهش می‌توان به شیوه اجرای پژوهش و جمع‌آوری داده‌ها اشاره کرد که به صورت اینترنتی و غیرحضوری انجام شد که هم به دلیل عدم امکان حضور محققین در زمان تکمیل شدن پرسش‌نامه‌ها برای پاسخ دادن به سؤالات احتمالی افراد، محدودیت وجود داشت و هم امکان مصاحبه بالینی حضوری را برای تکمیل داده‌های خودگزارش‌دهی منتفی می‌کرد. 
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
در این مطالعه، افراد به طور آگاهانه و با رضایت شخصی وارد مطالعه شدند و در جهت رعایت حقوق شرکت‌کنندگان، اطلاعات افراد در تحلیل‌ها به‌ شکل ناشناس وارد شد، به طوری که امکان بازگشت به افراد از طریق این اطلاعات وجود ندارد. این مطالعه منتج از طرح مصوب یا پایان‌نامه نیست و حاصل مطالعه شخص گروه نویسندگان در دپارتمان روان‌شناسی دانشگاه گیلان است.
حامی مالی
این پژوهش هیچ‌گونه کمک مالی از سازمان‌های دولتی، خصوصی و غیرانتفاعی دریافت نکرده است.
مشارکت نویسندگان
مفهوم‌سازی و روش‌شناسی: سجاد رضایی؛ ویرایش و نقد و بررسی: عذرا زبردست؛ جمع‌آوری و تحلیل داده‌ها: آزاده ثامنی توسروندانی.
تعارض منافع
بنابر اظهار نظر نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.

 

References
1.World Health Organization. Q&A on coronaviruses(COVID-19). [Internet]. 2020 [updated 2020 April 17]. https://www.who.int/news-room/q-a-detail/q-a-coronaviruses. page
2.Ministry of Health and Medical Education(MOHME). [Internet]. 2020 [updated 2020 February 2]. http://ird.behdasht.gov.ir/page/News/pagenumber/129. Page
3.Brooks SK, Webster RK, Smith LE, Woodland L, Wessely S, Greenberg N, et al. The psychological impact of quarantine and how to reduce it: Rapid review of the evidence. Lancet. 2020; 395:912-20. [DOI:10.1016/ S0140-6736(20)30460-8.]
4.Arefi MF, Poursadeqiyan M. A review of studies on the COVID-19 epidemic crisis disease with a preventive approach. Work. 2020; 66(4):717-29. [DOI:10.3233/WOR-203218] [PMID]
5.Xiang Y-T, Yang Y, Li W, Zhang L, Zhang Q, Cheung T, Ng CH. Timely mental health care for the 2019 novel coronavirus outbreak is urgently needed. Lancet Psychiatry. 2020; 7(3):228-9. [DOI:10.1016/S2215-0366(20)30046-8]
6.Huang Y, Zhao N. Generalized anxiety disorder, depressive symptoms and sleep quality during COVID-19 epidemic in China: A web-based cross- sectional survey. Psychiatry Research. 2020; 288:112954. [DOI: 10.1016/j.psychres.2020.112954]
7.Wang Y, Xu B, Zhao G, Coa R, He X, Fu S. Is quarantine related to immediate negative psychological consequences during the 2009 H1N1 epidemic? General Hospital Psychiatry. 2011; 33(1):75-7. [DOI:10.1016/j.genhosppsych.2010.11.001] [PMID]
8.Liu X, Kakade M, Fuller CJ, Fan B, Fang Y, Kong J, et al. Depression after exposure to stressful events: Lessons learned from the serve acute respiratory syndrome epidemic. Comprehensive Psychiatry. 2012; 53(1):15-23. [DOI:10.1016/j.comppsych.2011.02.003] [PMID] [PMCID]
9.Hossain MM, Sultana A, Purohit N. Mental health outcomes of quarantine and isolation for infection prevention: A systematic umbrella review of the global evidence. Epidemiol Health. 2020; 42:e2020038. [DOI: https://doi.org/10.4178/epih.e2020038 ]
10.Lee SM, Kang WS, Cho AR, Kim T, Park JK. Psychological impact of the 2015 MERS outbreak on hospital workers and quarantined hemodialysis patients. Comprehensive Psychiatry. 2018; 87:123-7. [DOI:10.1016/j.comppsych.2018.10.003] [PMID] [PMCID]
11.Cenat JM, Mukunzi JN, Noorishad P, Rousseau C. A systemic review of mental health program population affected by the Ebola virus disease. Journal of Psychosomatic Research. 2020; 131:109966. [DOI:10.1016/j.jpsychores.2020.109966] [PMID]
12.Gao J, Zheng P, Jia Y, Chen H, Mao Y, Chen S, et al. Mental health problems and social media exposure during COVID-19 outbreak. Plos One. 2020; 15(4):e0231924. [DOI: 10.1371/journal.pone.0231924]
13.American Psychiatric Association. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders. Washington, DC.: American Psychiatric Association; 2013. [DOI:10.1176/appi.books.9780890425596]
14.Qeshta H, Hawajri AM, Thabet AM. The relationship between war trauma, PTSD, anxiety and depression among adolescents in the Gaza Strip. Health Science Journal. 2019; 13(1):621. [DOI:10.21767/1791-809X.1000621]
15.Mason JE, LeBouthillier DM, Asmundson GJG. Relationships between health behaviors, posttraumatic stress disorder, and comorbid general anxiety and depression. Cognitive Behaviour Therapy. 2019; 48(3):184-99. [DOI:10.1080/16506073.2018.1498119] [PMID]
16.Sepahvand T. [Depression and social anxiety in primary school children in the context of cognitive flexibility of mothers (Persian)]. Journal of Arak University of Medical Sciences. 2019; 22(2):57-66. http://jams.arakmu.ac.ir/article-1-5891-fa.html.
17.Moosavi SM, Ahmadi M. [Behavioral disorders in children with major depressive mothers(Persian)]. Journal of Gorgan University of Medical Sciences. 2012; 14(3):115-20. http://goums.ac.ir/journal/article-1-1414-fa.html
18.Sprang G, Silman M. Posttraumatic stress disorder in parents and youth after health-related disasters. Disaster Medicine and Public Health Preparedness. 2013; 7(1):105-10 [DOI:10.1017/dmp.2013.22] [PMID]
19.Wang G, Zhang Y, Zhao J, Zhang J, Jiang F. Mitigate the effects of home confinement on children during the COVID-19 outbreak. The Lancet. 2020; 395(10228):945-7. [DOI:10.1016/S0140-6736(20)30547-X]
20.Liu JJ, Bao Y, Huang X, Shi J, Lu L. Mental health considerations for children quarantined because of COVID-19. The Lancet Child & Adolescent Health. 2020; 4(5):347-9. [DOI:10.1016/ S2352-4642(20)30096-1.]
21.Norredam M, Nellums L, Nielsen RS, Byberg S, Petersen JH. Incidence of psychiatric disorders among accompanied and unaccompanied asylum seeking children in Denmark: A nation-wide register-based cohort study. European Child & Adolescent Psychiatry. 2018; 27(4):439-46. [DOI:10.1007/s00787-018-1122-3] [PMID]
22.Devex. National Health Commission of the People’s Republic of China. 2021 [Updated 2021 February 25]. Available from: https://www.devex.com/organizations/national-health-commission-of-the-people-s-republic-of-china-132092l
23.Iranian Academy of Child and Adolescent Psychiatry. Intervention in the epidemic crisis of the COVID virus-19. [Internet]. 2020 [updated 2020 April 2]. Available from: http://iacap.ir/category/%d8%a7%d8%ae%d8%a8%d8%a7%d8%b1/. Page
24.Poursharifi H, Babapour J, Aliloo MM, Khanjani Z, Zeinali S. [Designing and testing a child anxiety model based on child and parent variables (Persian)]. Journal of Family Psychology. 2017; 4(1):17-28. http://ijfp.ir/article-1-235-fa.html.
25.Shojaei Z, Golparvar M, Aghaei A, Bordbar MR. [Comparing the effectiveness of group story therapy and the art-play therapy on anxiety and depression in children with cancer: Based on the framework, principles and rules of cognitive-behavioral approach (Persian)]. Iranian Journal of Rehabilitation Research in Nursing. 2019; 6(1):50-9. http://ijrn.ir/article-1-438-fa.html.
26.Murray CJS. A collaborative approach to meeting the psychosocial needs of children during an influenza pandemic. Journal for Specialists in Pediatric Nursing. 2010; 15(2):135-43. [DOI:10.1111/j.1744-6155.2009.00229.x] [PMID]
27.Saffarinia, M. [The prediction of mental health based on the anxiety and the social cohesion that caused by Coronavirus (Persian)]. Social Psychology Research. 2020; 9(36):129-41. http://www.socialpsychology.ir/article_105547.html?lang=en
28.Faul F, Erdfelder E, Buchner A, Lang AG. Statistical power analyses using G×Power 3.1: Tests for correlation and regression analyses. Behavior Research Methods. 2009; 41(4):1149-60. [DOI:10.3758/BRM.41.4.1149] [PMID]
29.Gadow KD, Sprafkin J. Quick Guide to Using the Youth’s Inventory- 4 Screening Kit. Stony Brook, NY: Checkmate Plus; 1997.
30.Mohamadesmaiel E, Alipour A. [A preliminary study on the reliability, validity and cut off points of the disorders of Children Symptom Inventory-4 (CSI-4) (Persian)]. Journal of Exceptional Children. 2002; 2(3):239-54. http://joec.ir/article-1-484-en.html
31.Weiss DS, Marmar CR. The Impact of Event Scale-Revised. In: Wilson JP, Keane TM , editors. Assessing psychological trauma and PTSD. New York: Guilford Press; 1997. [DOI:10.1037/t12199-000]
32.Panaghi L, Hakim Shoshtari M, Atari Moghadam J. [Persian version validation in impact of event-revised (Persian)]. Tehran University Medical Journal. 2006; 64(3):52-60. https://tumj.tums.ac.ir/browse.php?a_id=974&sid=1&slc_lang=en
33.Coakes S, Steed L, Ong C. SPSS without anguish. Milton, QLD: Wiley; 2010.
34.Weissman MM, Leckman JF, Merikangas KR, Gammon GD, Prusoff BA. Depression and anxiety disorders in parents and children: Results from the yale family study. Archives of General Psychiatry. 1984; 41(9):845-52. [DOI:10.1001/archpsyc.1984.01790200027004] [PMID]
35.Woodruff-Borden J, Morrow C, Bourland S, Cambron S. The behavior of anxious parents: Examining mechanisms of transmission of anxiety from parent to child. Journal of Clinical Child and Adolescent Psychology. 2002; 31(3):364-74. [DOI:10.1207/S15374424JCCP3103_08] [PMID]
36.Hosseinpour N, Mizahossein H, Zarghami Hajebi M, Monirpour N. [Investigating the effect of safe attachment stimulation in the level of subconscious in reducing the disturbing memories in students with Generalized Anxiety Disorder (Persian)]. Journal of Psychoscience. 2018; 17(70):729-34. http://psychologicalscience.ir/article-1-283-fa.html.