دوره 22، شماره 4 - ( زمستان 1395 )                   جلد 22 شماره 4 صفحات 269-266 | برگشت به فهرست نسخه ها

XML English Abstract Print

Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Shirazi E, Hakim Shooshtari M, Shalbafan M, Hadi F, Bidaki R. E-Health, Telemedicine and Telepsychiatry. IJPCP 2017; 22 (4) :266-269
URL: http://ijpcp.iums.ac.ir/article-1-2674-fa.html
شیرازی الهام، حکیم شوشتری میترا، شالبافان محمدرضا، هادی فاطمه، بیدکی رضا. فناوری‌های جدید، دورپزشکی و دور روانپزشکی. مجله روانپزشكي و روانشناسي باليني ايران. 1395; 22 (4) :266-269

URL: http://ijpcp.iums.ac.ir/article-1-2674-fa.html

فناوری‌های جدید، دورپزشکی و دور روانپزشکی
الهام شیرازی 1، میترا حکیم شوشتری2 ، محمدرضا شالبافان3 ، فاطمه هادی3 ، رضا بیدکی4
1- روانپزشک، دانشیار، دانشکده علوم رفتاری و سلامت روان )انستیتو روانپزشکی تهران( مرکز تحقیقات بهداشت روان، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشت یدرمانی ایران، تهران، ایران. ، Email:shirazi.e@iums.ac.ir
2- روانپزشک، دانشیار، دانشکده علوم رفتاری و سلامت روان )انستیتو روانپزشکی تهران( مرکز تحقیقات بهداشت روان، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشت یدرمانی ایران، تهران، ایران.
3- روانپزشک، استادیار، مرکز تحقیقات بهداشت روان، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشت یدرمانی ایران، تهران، ایران.
4- روانپزشک، دانشیار، مرکز تحقیقات اعتیاد و علوم رفتاری، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشت یدرمانی شهیدصدوقی یزد، یزد، ایران.
واژه‌های کلیدی: فناوری‌های جدید، دورپزشکی و دور روانپزشکی
متن کامل [PDF 1636 kb]   (3870 دریافت)     |   چکیده (HTML)  (6975 مشاهده)
متن کامل:   (1064 مشاهده)
مقدمه
پیشرفت‌های سریع فناوری‌های جدید بسیاری از جنبه‌های زندگی انسان‌ها را تحت ‌تأثیر قرار داده است و مراقبت‌های سلامت نیز یکی از این جنبه‌هاست. امروزه این پیشرفت‌ها واژه‌های جدیدی را مانند «سلامت الکترونیک» و «دورپزشکی» به واژه‌نامه پزشکی افزوده است. منظور از سلامت الکترونیک خدمت‌رسانی سلامت از راه رسانه‌های الکترونیک مانند تلفن، گوشی همراه، پیامک، دورنگار، رایانه، رایانامه، اینترنت، تله‌ویدئو و دیگر وسایل مشابه است. «دورپزشکی» به ‌عنوان زیرمجموعه‌ای از سلامت الکترونیک، بخشی از خدمات پزشکی است که از راه ارتباط صوتی‌تصویری زنده، هم‌زمان، فعال و دوطرفه تله‌ویدئویی بین بیمار و پزشک ارائه می‌شود [1]. دورپزشکی این ظرفیت را دارد که بتوان از آن برای ارزیابی، تشخیص، درمان، مشاوره، آموزش، پژوهش، گراندراند، نظارت بالینی و دیگر موارد مشابه بهره برد [3 ،2]. هم‌اکنون دورپزشکی در برخی کشورها به‌سرعت در حال گسترش است و به عنوان یکی از شیوه‌های ارائه خدمات سلامت در سامانه رسمی و قانونی مراقبت‌های بهداشتی و پزشکی آنان پذیرفته شده است [4 ،1]. 
دورپزشکی و شیوه‌های اجرا
هرچند ارتباط حضوری همواره مطلوب‌ترین شرایط برای بیمار و درمانگر است [2 ،1]، خوشبختانه دورپزشکی گزینه‌ای ثانوی و چاره‌ساز با نکاتی مثبت است که در ارتقای خدمات سلامت دگرگونی‌های قابل توجهی ایجاد کرده است. در دورپزشکی هیچ توصیه یا منعی برای ملاقات حضوری وجود ندارد و هر زمان بیمار بخواهد یا دوردرمانگر لازم بداند می‌توان ملاقات حضوری را نیز ترتیب داد. همچنین دوردرمانگر می‌تواند از ابتدا یا در طول درمان تصمیم بگیرد چه ملاقات‌هایی با چه فاصله زمانی و با حضور چه کسانی باید حضوری صورت گیرد. معیارهای ورود بیمار با توجه به نیازسنجی، اجرایی‌بودن و مقرون‌به‌صرفه بودن تعیین می‌شود و بیمار باید برای ارتباط صوتی‌تصویری با تله‌ویدئو و با پهنای باند موجود شرایط بالینی مناسبی داشته باشد [2]. 
در صورتی که برای ارزیابی، درمان و مدیریت بیماری، علاوه بر خدمات دورپزشکی، به امکانات بالینی و فنی بیشتری در محل استقرار بیمار نیاز باشد که در آن محل قابل تأمین نباشد، نمی‌توان از این روش برای این بیماران استفاده کرد. هیچ ممنوعیت مطلقی برای استفاده از دورپزشکی وجود ندارد، مگر اینکه بیمار اجازه ندهد به این روش ارزیابی و درمان شود. بیمار باید از انواع روش‌های خدمات سلامت که برایش فراهم است، مزایا و معایب، محدوده عملکرد، سهولت اجرا، هزینه، سطح پوشش بیمه‌ای و امکان تداوم آن‌ها آگاه باشد و اجازه داشته باشد که آگاهانه انتخاب کند. همچنین راه ارتباط شبکه‌ای و مخابراتی باید امن باشد و امکان دسترسی به اطلاعات بیمار در آن وجود نداشته باشد [5]. دورپزشکی نیز مانند دیگر سامانه‌های مراقبت‌های پزشکی و بهداشتی به راهنماهای بالینی نیاز دارد تا بتواند از معیارهای مراقبت سلامت پیروی کند. همچنین باید مراکز نظارت بر کنترل کیفیت و اعتباربخشی به صورت دوره‌ای سامانه‌های دورپزشکی را در طرف‌های ارائه‌دهنده و دریافت‌کننده خدمات ارزیابی کنند [3 ،2].
دورپزشکی و خدمات سلامت روان
از دورپزشکی می‌توان برای مراقبت‌های سلامت در حوزه روان‌پزشکی و سلامت روان نیز استفاده کرد. واژه «دورروانپزشکی» به استفاده از روش‌های دورپزشکی برای ارائه خدمات سلامت روان و روان‌پزشکی اطلاق می‌شود و دورروان‌پزشک یک متخصص روان‌پزشکی است که می‌تواند از راه ارتباط الکترونیک و فناوری‌های جدید اطلاعاتی، مراقبت‌های سلامت روان و روان‌پزشکی را برای ساکنان مناطق دوردست فراهم آورد [6 ،5 ،3 ،2]. افزایش آگاهی، نیاز و درخواست‌های عمومی برای ارزیابی و مراقبت‌های روان‌پزشکی از یک‌سو، و کم‌بودن تعداد روان‌پزشکان به‌ویژه در موارد فوق‌تخصصی مانند روان‌پزشک کودک و نوجوان و روان‌پزشک قانونی از سوی دیگر، باعث رشد سریع دور روان‌پزشکی در سامانه دورپزشکی شده است. از آنجا که روان‌پزشکی بیشتر روی مشاهده و گفت‌وگو و کمتر بر معاینه مستقیم جسمی تکیه دارد، دورپزشکی برای بیشتر اختلالات و مشکلات حوزه روان‌پزشکی و محدوده‌های سنی مختلف قابل استفاده است و می‌تواند گزینه‌ای مناسب برای بیمارانی باشد که به مراقبت‌های سلامت روان دسترسی ندارند [8 ،7 ،5 ،2]. در روان‌پزشکی ارتباط صوتی‌تصویری تقریباً به‌تنهایی برای ارزیابی، درمان و به‌ویژه برای جلسات پیگیری کفایت می‌کند. این ویژگی موجب شده است این رشته تخصصی شایع‌ترین و موفق‌ترین حوزه بالینی در دورپزشکی باشد و نیمی از خدمات دورپزشکی را تشکیل دهد [10 ،9 ،2]. 
برای ارزیابی، تشخیص، درمان، مسائل قانونی، مشاوره و موارد اورژانس، در گستره وسیعی از تشخیص‌ها و اختلال‌های روان‌پزشکی از دور روان‌پزشکی استفاده می‌شود [12 ،11 ،8 ،3]. پژوهش‌های متعددی کارآیی دور روان‌پزشکی را در بزرگسالان و در مواردی مانند درد مزمن، درد حاصل از سرطان، اختلال هراس، اختلال استرس پس از سانحه، افسردگی، اسکیزوفرنیا، علائم منفی، علائم درون‌ساز و اعتیاد به الکل بررسی کرده‌اند [9 ،3 ،2] هرچند بیشتر درمان‌های غیردارویی فردی یا گروهی، ازجمله روان‌درمانی های‌حمایتی، شناختی‌رفتاری، بین‌فردی، روان‌پویا، روان‌تحلیلی و خانواده‌درمانی با دور روان‌پزشکی قابل اجراست [13]، ولی بررسی‌ها نشان داده است دارودرمانی بیشترین خدمت درخواستی در دور روان‌پزشکی بوده است  [2]. دور روان‌پزشکی برای گروه سنی کودکان و نوجوانان نیز قابل استفاده است، برای مثال، کودکان دو ساله و کودکان دارای ناتوانی تکاملی نیز با این روش ارزیابی و درمان شده‌اند [14 ،7 ،2].
پژوهش بر دورپزشکی و دور روان‌پزشکی
پژوهش‌ها نشان داده است کلید موفقیت در دورپزشکی  را مراقبت‌های بالینی مؤثر تشکیل می‌دهد و نقش به‌روز‌بودن ابزار و تجهیزات در این زمینه کم‌رنگ است  [2]. در بیشتر پژوهش‌ها که روی کودکان، نوجوانان و بزرگ‌سالان انجام شده است درجه رضایت‌مندی و اعتماد بیماران، خانواده‌ها، مراجعه‌کنندگان و ارائه‌دهندگان خدمات دورپزشکی به‌ گونه‌ای پایدار بالا بوده است [16 ،15 ،2]. هرچند رضایت‌مندی دلیل بر اثربخشی نیست، ولی می‌تواند نشانه قابل‌پذیرش‌بودن روش دورپزشکی باشد و جهت‌گیری‌های آتی سامانه‌های دورپزشکی را هدایت کند. بر اساس یافته‌های پژوهشی، تاکنون دور روان‌پزشکی موفق‌ترین حوزه بالینی در سامانه دورپزشکی بوده است و فعال‌ترین رشته تخصصی است که از امکانات سامانه دورپزشکی بهره می‌گیرد [12 ،9 ،2]. گروهی از پژوهش‌ها اثر دور روان‌پزشکی را با درمان‌های حضوری مقایسه و اثر یکسانی را گزارش داده‌اند [18 ،17]. البته تاکنون هیچ پژوهشی نشان نداده است که دور روان‌پزشکی بیشتر از درمان حضوری تأثیر دارد. 
کلام پایانی
محدودیت‌های مالی و فنی و نیروی انسانی مانع این است که بتوان دورپزشکی و دور روان‌پزشکی را در فعالیت‌های بالینی رایج پزشکی وارد کرد. همچنین آموزش این روش در برنامه آموزشی پزشکی عمومی و تخصصی گنجانده نشده است. به نظر می‌رسد پیشرفت‌های روزافزون فناوری به‌زودی نفوذ این روش در سامانه‌های خدمات پزشکی و بهداشتی را گسترده و حتی غیرقابل‌اجتناب خواهد کرد. این پیشرفت‌ها نه‌تنها لزوم آگاهی فعالان حوزه بهداشت و سلامت را از این روش برجسته می‌کند، بلکه چالش‌های جدیدی را در دنیای طب مطرح می‌کند [18 ،17] ازجمله اینکه آیا فناوری‌های جدید در ماهیت ارتباط بین پزشک و بیمار دگرگونی ایجاد خواهد کرد؟ آیا موارد بالینی خاصی وجود دارد که در مدیریت آن‌ها بهره‌گیری از دور روان‌پزشکی مفیدتر از ملاقات حضوری باشد؟ این پرسش‌ها و پرسش‌هایی از این دست ازجمله مسائلی است که امید می‌رود پژوهش‌های آتی بتوانند به آن پاسخ دهند. 
[بنا به اظهار نویسنده مسئول مقاله، حمایت مالی از پژوهش و تعارض منافع وجود نداشته است.]


References
  1. Hersh WR, Hickam DH, Severance SM, Dana TL, Krages KP, Helfand M. Diagnosis, access and outcomes: Update of a systematic review of telemedicine services. Journal of Telemedicine and Telecare. 2006; 12(2):3–31. doi: 10.1258/135763306778393117
  2. Myers K, Cain S. Practice parameter for telepsychiatry with children and adolescents. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry. 2008; 47(12):1468–83. doi: 10.1097/chi.0b013e31818b4e13
  3. Shore JH. Telepsychiatry: Videoconferencing in the delivery of psychiatric care. American Journal of Psychiatry. 2013; 170(3):256–62. doi: 10.1176/appi.ajp.2012.12081064
  4. Brown NA. State medicaid and private payer reimbursement for telemedicine: An overview. Journal of Telemedicine and Telecare. 2006; 12(2):32–9. doi: 10.1258/135763306778393108
  5. Hilty DM, Yellowlees PM, Cobb HC, Neufeld JD, Bourgeois JA. Use of secure e-mail and telephone: Psychiatric consultations to accelerate rural health service delivery. Telemedicine and E-Health. 2006; 12(4):490–5. doi: 10.1089/tmj.2006.12.490
  6. Gibson KL, Coulson H, Miles R, Kakekakekung C, Daniels E, O'donnell S. Conversations on telemental health: Listening to remote and rural first nations communities. Rural and Remote Health. 2011; 11(2):1656-74.
  7. Siemer CP, Fogel J, Van Voorhees BW. Telemental health and web-based applications in children and adolescents. Child and Adolescent Psychiatric Clinics of North America. 2011; 20(1):135–53. doi: 10.1016/j.chc.2010.08.012
  8. Deslich S. Telepsychiatry in correctional facilities: Using technology to improve access and decrease costs of mental health care in underserved populations. Permanente Journal. 2013; 17(3):80–6. doi: 10.7812/tpp/12-123
  9. Chakrabarti S. Usefulness of telepsychiatry: A critical evaluation of videoconferencing-based approaches. World Journal of Psychiatry. 2015; 5(3):286.-304.
  10. Hilty DM, Ferrer DC, Parish MB, Johnston B, Callahan EJ, Yellowlees PM. The effectiveness of telemental health: A 2013 review. Telemedicine and E-Health. 2013; 19(6):444–54. doi: 10.1089/tmj.2013.0075
  11.  Mazhari S, Bahaedin Beigi K. [Telepsychiatry and its application in Iran (Persian)]. Iranian Journal of Psychiatry and Clinical Psychology. 2012; 17(4):336-8.
  12. Clarke G, Yarborough BJ. Evaluating the promise of health IT to enhance/expand the reach of mental health services. General Hospital Psychiatry. 2013; 35(4):339–44. doi: 10.1016/j.genhosppsych.2013.03.013
  13. Gros DF, Morland LA, Greene CJ, Acierno R, Strachan M, Egede LE, et al. Delivery of evidence-based psychotherapy via video telehealth. Journal of Psychopathology and Behavioral Assessment. 2013; 35(4):506–21. doi: 10.1007/s10862-013-9363-4.
  14. Shirazi E. Telemedicine in child and adolescent psychiatry. Paper presented at: The Iranian 6th International Congress of Child and Adolescent Psychiatry. 17-19 September 2013; Tabriz, Iran.
  15. Boydell KM, Volpe T, Pignatiello A. A qualitative study of young people’s perspectives on receiving psychiatric services via televideo. Journal of the Canadian Academy of Child and Adolescent Psychiatry. 2010; 19(1):5–11. PMCID: PMC2809440
  16. Williams TL, May CR, Esmail A. Limitations of patient satisfaction studies in telehealthcare: A systematic review of the literature. Telemedicine Journal and E-Health. 2001; 7(4):293–316. doi: 10.1089/15305620152814700
  17. Hyler SE, Gangure DP, Batchelder ST. Can telepsychiatry replace in-person psychiatric assessments? A review and meta-analysis of comparison studies. 2005; 10(5):403–15. doi: 10.1017/s109285290002277x.
  18. Cuevas CDL, Arredondo MT, Cabrera MF, Sulzenbacher H, Meise U. Randomized clinical trial of telepsychiatry through video conference versus face-to-face conventional psychiatric treatment. Telemedicine and E-Health. 2006; 12(3):341–50. doi: 10.1089/tmj.2006.12.34
نوع مطالعه: نامه به سردبير | موضوع مقاله: روانپزشکی و روانشناسی
دریافت: 1395/12/22 | پذیرش: 1395/10/12 | انتشار: 1395/12/22
ارسال نظر درباره این مقاله : نام کاربری یا پست الکترونیک شما:
CAPTCHA
بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.

کلیه حقوق این وب سایت متعلق به مجله روانپزشکی و روانشناسی بالینی ایران می باشد.

طراحی و برنامه نویسی : یکتاوب افزار شرق

© 2024 CC BY-NC 4.0 | Iranian Journal of Psychiatry and Clinical Psychology

Designed & Developed by : Yektaweb